Zohran Mamdani’nin New York Demokrat Parti belediye başkanlığı ön seçimlerinde elde ettiği çarpıcı zafer ve Kasım ayında yapılacak genel seçimlerdeki muhtemel başarısı, şehrin ve daha geniş anlamda ABD’nin siyasi kargaşasının kritik yönlerine ışık tutuyor.

Mamdani’nin kampanyası, New York’u işçi sınıfı nüfusunun büyük bir kısmı için zor veya yaşanmaz hale getiren yaşam maliyeti krizine değiniyor — özellikle konut ve ulaşım maliyetleri, güvenilir ve güvenli çocuk bakım hizmetlerinin yokluğu ve gıda çöllerine. Ayrıca Trump yönetiminin gangsterliğine de bir yanıt sunuyor.

New York’un kendine özgü özellikleri olduğu açık olsa da, ekonomik kriz sadece bu şehre özgü değil. Bu kriz, ABD’nin birçok kentsel ve kırsal topluluğunun kanını emiyor. Buna, sığınak arayan insanları tutuklamak, hapsetmek ve sınır dışı etmek için maskeli adamları topluluklara gönderen ve onları savunmaya cesaret eden herkesi sindiren Trump yönetiminin terörizmi de ekleniyor.

Mamdani’nin göçmen topluluklar nezdindeki konumu, Trump’ı onun sınır dışı edilmesi gerektiğini söylemeye kışkırttı. Bu boş bir tehdit olsa bile, ABD siyasetinin bu özellikle korkutucu döneminde dolaylı olarak şiddeti teşvik ediyor. Ve bu, şehirdeki ve ötesindeki Müslüman toplulukları kesinlikle tehdit ediyor.

İsrail devleti ve ABD’nin ortaklaşa gerçekleştirdiği Gazze’deki soykırım ve Filistin’in Batı Şeria’sındaki etnik temizlik ve İsrail’in ilhakçılığı, Mamdani’nin kampanyasının ana konularını oluşturuyor. Filistinlilerin haklarını destekleyen Mamdani, Filistin’in özgürlüğünü savunan Yahudi destekçileriyle birlikte, Yahudi toplumu ile anlamlı bir diyalog kurmak için sinagogları ziyaret etti. Yine de kendisi ve destekçileri, sağcılar tarafından acımasızca “antisemit” ve “terörizm destekçisi” olarak damgalandılar. Mamdani ve destekçilerinin İslamofobiye karşı mücadelesinde onların yanındayız.

Mamdani, kendini “demokratik sosyalist” olarak tanımlamaktadır (anketler, ABD halkının %40’ının, net bir tanımı olmasa da “sosyalizmi” olumlu bulduğunu göstermektedir). Kampanya, esasen New Deal geleneğindeki reformları gündeme getirmektedir ve bu, New York Şehri ve ABD’deki yönetici elitler için kabul edilemez bir durumdur. (Mamdani’nin platformundaki önemli unsurlar sosyalist ilkelerle uyumludur, ancak kampanya kapitalist ekonominin çerçevesine meydan okumamaktadır.)

Mamdani, bağımsız bir yol izlemek yerine, açıkça Demokrat Parti içinde aday olmayı seçti. Biz bu bakış açısına katılmıyoruz; aslında, bunu kampanyanın talepleriyle çelişkili buluyoruz. Demokrat Parti yönetiminin bu konulardan kaçınmak için elinden gelen her şeyi yaptığını da not ediyoruz.

Mamdani’nin başarısı, iyi organize edilmiş bir kampanyanın ve bu durumda, sosyalist örgütlenmenin yanı sıra, eyalet meclisi temsilcisi olarak kurduğu güçlü bir topluluk ağının önemini göstermektedir. Buna, örneğin, taksi plakası sahipleri için yaptığı açlık grevi de dahildir.

Kampanyanın başarısı, topluluk, sendika ve sosyalist hareket aktivistlerine bağlıdır ve ekonomik ve sosyal adalet hedeflerine ulaşmak için daha da fazla mobilizasyon gerektirecektir.

New York’taki yoldaşlar, kampanyanın görünürlüğünün, posterlerinin ve ev yapımı afişlerinin ve birkaç saat içinde büyük kalabalıkları çeken faaliyetlerinin şehir siyasetinin çehresini nasıl değiştirdiğini gördüler.

New York City DSA (Amerika Demokratik Sosyalistleri), Mamdani için kapı kapı dolaşıp mahallelerde propaganda yapan binlerce üyesini seferber etti. Mamdani, kendisi de kararlı — yani sadece kağıt üzerinde değil — bir DSA üyesidir. Aynı zamanda Mamdani, her zaman Demokrat Parti içinde aday olarak yarışmaya kararlıydı ve büyük olasılıkla, programının radikal yönünü ortadan kaldırmakta ısrar edecek olan parti aygıtının unsurlarıyla bir yönetim koalisyonu kuruyor.

Solidarity, Demokratik ön seçimlerde veya parti çizgisinde seçim kampanyaları yürütme taktiğini desteklemiyor. Bununla birlikte, bu kampanyanın mesajları, mekanizması ve lojistiği on binlerce kişiyi dahil etmiş ve eğitmiş, New York ön seçim kampanyasında bugüne kadar alınan en yüksek oyu elde etmiştir.

Mamdani’nin Demokrat Parti’ye bağlılığına rağmen, bu kesinlikle parti liderliğinin kampanyası değildi, çünkü parti liderliği, Mamdani’nin uygun fiyatlı konut mesajına en çok öfkelenen finans ve emlak elitleriyle yakından bağlantılıdır. New York Valisi Kathy Hochul (gelecek yıl yeniden seçime girecek ve baskıya daha duyarlı olan) geç de olsa partisinin belediye başkan adayı Mamdani’yi destekledi, ancak sefil Senato azınlık lideri Chuck Schumer ve Kongre azınlık lideri Hakeem Jeffries şu ana kadar sessizliğini koruyor.

Eyalet Demokrat Parti kurmaylarından bazıları, İsrail yanlısı merkezci Richie Torres dahil, Mamdani’yi destekledi, ancak eyalet parti başkanı Jay Jacobs bunu reddetti.

Seçime beş haftadan az bir süre kala Eric Adams yarıştan çekildi. Andrew Cuomo’yu desteklemese de Adams, seçmenleri “bölücü gündemleri” zorlayan “sinsi güçlere” karşı dikkatli olmaları konusunda uyardı. Şimdi Cuomo, kumbarasını açıp Mamdani’yi geride bırakma fırsatına sahip.

Bu senaryo pek olası olmasa da, Mamdani’nin zaferi, şehrin finans elitlerinin intikamcı öfkesiyle, Trump çetesinin tehdidiyle ve Vali Hochul’un direnişiyle karşı karşıya kalacaktır. NYC’nin ihtiyaç duyduğu bazı önlemler, eyalet çapında onay gerektiriyor, özellikle de yıllık 1 milyon doların üzerindeki gelirler için %2’lik ek vergi ve kurumlar vergisi oranının %11,5’e çıkarılması.

İlerici bir New York belediye başkanının karşı karşıya kalacağı zorluklar ürkütücüdür. Bunların bazıları Howie Hawkins’in makalesinde özetlenmiştir. Hawkins şöyle diyor:

“Mamdani genel seçimlerden galip çıkarsa, aynı kurumsal güçler onun belediye başkanlığını engellemeye ve baltalamaya çalışacaktır. Büyük kapitalistler, şimdiden tehdit ettikleri gibi, sermaye grevi veya sermaye kaçışı ile New York şehrinin ekonomisini ve mali istikrarını mahvetme gücüne sahiptir. Valilik konağındaki Kathy Hochul gibi kurumsal Demokrat liderler ve eyalet meclisinin liderleri, reformlarını finanse etmek için ihtiyaç duyduğu yıllık bir milyon doların üzerindeki kişisel gelirler ve büyük işletmeler için önerdiği şehir vergisi artışlarını engelleyeceklerini şimdiden açıkça belirtmişlerdir. Bu vergi reformları için eyaletin onayı gerekecektir.

“Federal hükümet de Belediye Başkanı Mamdani’nin hayatını zorlaştıracaktır. Gerald Ford başkanının, 1975’teki mali kriz sırasında şehre federal yardım sağlamayı reddetmesini hatırlamak yeterlidir. Bu olay, New York Daily News gazetesinde şu ünlü manşetin atılmasına neden olmuştu: “Ford’dan şehre: Geberin.” Başkan Trump da şimdiden şöyle demiştir: “Eğer o göreve gelirse, ben başkan olacağım ve o doğru olanı yapmak zorunda kalacak, yoksa hiçbir para almayacaklar.”

“Mamdani, göreve gelebilir ama iktidara gelemeyebilir. Bu, ilerici Chicago Belediye Başkanı Brandon Johnson’ın 2023’te seçilmesinden bu yana yaşadığı gibi bir sonuç anlamına gelebilir.”

Eric Blanc’ın (JACOBIN, 2 Eylül 2025) uzun analizinde, “Zohran Mamdani New York’un İşçi Hareketini Yeniden İnşa Etmeye Yardımcı Olabilir” başlıklı makalede acil ihtiyaç ve olasılıklar özetleniyor:

“İşçiliğin gerilemesini tersine çevirmek, Mamdani’nin uygun fiyatlı bir New York hedefine ulaşmak için çok önemlidir. Ülkedeki en yüksek gelir eşitsizliğine sahip eyalette, milyonlarca işçi, yalnızca bir sendikanın sağlayabileceği ücret artışı ve iş güvencesine acilen ihtiyaç duyuyor. Dahası, Albany ve Vali Kathy Hochul’u Mamdani’nin çocuk bakımı, ulaşım ve konut alanındaki temel politika planlarını finanse etmeye zorlamak için taban gücünde büyük bir artışa ihtiyaç var. Sendikaların yeniden canlanması, uygun fiyatlı bir New York için daha geniş bir tabandan gelen harekete hem katkıda bulunabilir hem de bu hareketten beslenebilir.”

Trump’ın Ulusal Çalışma İlişkileri Kurulu’nu ortadan kaldırmasına rağmen, “Mamdani’nin platformunu ve kamu politikalarını kullanarak New York’u yeniden işçi gücünün kalesi haline getirmesine” yardımcı olacak araçlar var. Bunlar arasında, “şehirden para alan işverenlerin, çalışanlarının sendikalaşmasına müdahale etmemesini talep etmek” için kullanılabilecek şehir yasaları (LPA’lar) da bulunuyor.

Bir başka örnek, son otuz yıllık neoliberal dönemden sonra, New York’ta sendikaların gerçekleştirdiği büyük inşaat işlerinin yüzdesi %80’den %22’ye düştüğünde, Mamdani yönetiminde “şehir, beş yüz şehir okulunu ‘yeşil okullar’a dönüştürerek en az 15.000 sendika işi yaratabilir” ve sonunda “diğer sendika tarafından gerçekleştirilen altyapı projelerini başlatabilir — örneğin, tüm kamu binalarını karbonsuzlaştırarak ve belediye güneş enerjisi programları oluşturarak veya fırtına dalgası ve deniz seviyesi yükselmesi koruması inşa ederek.”

Blanc, bakım işleri ve kar amacı gütmeyen istihdamdan Amazon, geçici işler, oteller ve yemek hizmetlerine kadar çeşitli sektörlerde benzer olasılıkları özetliyor. Bürokratik olarak kontrol edilen NYC sendikalarının bu sektörleri örgütleyip örgütleyemeyeceği ise açık bir soru. Mamdani elbette NYC işçi hareketini yeniden canlandıramaz. Onun yönetiminin yapabileceği şey, çalışanların bunu kendileri inşa etmelerini engelleyen bariyerleri yıkmaktır.

Mamdani kampanyasını ileriye taşıyan hareketi sürdürmek ve dönüştürmek özellikle önemli olacaktır. Bu, Mamdani’nin karşılaşacağı baskılara ve yapmak zorunda kalacağı (ve zaten yapmakta olduğu) tavizlere karşı önemli bir denge unsuru olacaktır. Bu hareket, kitlesel gösteriler ve toplantılar düzenleyen, işçi ve öğrenci grevlerini harekete geçiren ve işçilerin zenginlere uygulanan vergi artışlarından “adil paylarını” talep ettikçe eyaletin diğer bölgelerine yayılan bir güç haline gelmelidir.

Solidarity, Demokrat Parti’nin ilerici bir güç haline getirilebileceği yanılgısına sürekli olarak karşı çıkmaktadır. Bu parti, liberal bir yüzü olsa da, sermayenin ve ABD emperyalizminin partisidir. Zohran Mamdani’nin zaferi bu gerçeği değiştirmeyecektir; daha çok, yönetimin getirdiği baskılar ve Demokratik kurumların talepleri Mamdani ve hareketinin gücünü aşındıracaktır.

Bu hareketle dayanışma içindeyiz ve NYC ve ABD egemen sınıfının ve Demokratik kurumların taleplerine karşı, bağımsız bir yol izlemesi için elimizden gelen her şeyi yapacağız.

Devrimci sosyalist bir örgüt olarak Solidarity’nin değişim stratejisi, kapitalist Demokrat ve Cumhuriyetçi partilerin dışında ve onlara karşı bağımsız siyasi eylem savunmayı içerir. NYC belediye başkanlığı seçimlerinde, Solidarity üyeleri oy kullanma konusunda farklı görüşlere sahiptir. Çoğunluk, harekete dayanışma içinde, Mamdani’ye karşı harekete geçen İslamofobik tepkilere karşı ve onun belediye başkanlığı kampanyasına eleştirel bir destek olarak Mamdani’ye oy vermeyi destekliyor.

Kampanyadan ve daha da önemlisi gelecek mücadelelerden öğrenilecek çok sayıda önemli ders olacak. Bu mücadelelere ve bunlara eşlik eden tartışmalara aktif olarak katılacağız.

2 Ekim 2025

Solidarity ABD’de Dördüncü Enternasyonal ile ilişkili siyasal topluluklardan biridir.

Çeviri: İmdat Freni Çeviri Kolektifi

Enzo Traverso ile Martín Camira yönetimindeki röportaj

Aşırı sağcı güçlerin yeniden yükselişe geçtiği küresel bir bağlamda, tarihçi Enzo Traverso bu röportajda yazılarında geliştirdiği post-faşizm kavramı üzerine güncellenmiş bir değerlendirme sunuyor. (MM)

***

Martín Mosquera: İspanyolcaya Las nuevas caras de la derecha [Türkçe baskısı: Faşizmin Yeni Yüzleri, Ayrıntı yay, 2024] adıyla çevrilen ve “post-faşizm” kavramını ortaya atan, büyük beğeni toplayan bir kitap yazdınız. O zamandan bu yana yıllar geçti ve aşırı sağın yükselişiyle ilgili, o dönemde ele alamadığınız önemli olaylar yaşandı: ABD’de Kongre Binası’na saldırı, Jair Bolsonaro’nun Brezilya’daki benzer girişimi, Arjantin’de Javier Milei’nin zaferi, Trump’ın yeniden yükselişi vb. Bu yeni olaylar ışığında günümüzde aşırı sağı ve post-faşizm kavramını nasıl analiz ediyorsunuz?

Enzo Traverso: Bahsettiğiniz kitap, 2016 başlarında, ABD seçim kampanyası sırasında, hatta Trump’ın ilk döneminden önce yapılan bir röportajdan doğdu. Ardından, seçimlerden sonra, neredeyse on yıl önce, bir nevi ikinci bir röportaj daha yapıldı. Dediğiniz gibi, bağlam önemli ölçüde değişti ve bu da kitabımın orijinal baskısına kıyasla neyin değişmesi gerektiğiyle ilgili mantıksal soruyu gündeme getiriyor.

Genel çerçeveyi değiştirmezdim. Bu röportajda tanımlamaya çalıştığım post-faşizm kavramı, kapalı ve tanımlanmış bir olgu olarak görmesem de, bu olguyu tanımlamak için hâlâ kullanışlı görünüyor. Bana öyle geliyor ki, nihai sonucunu anlamak veya tam olarak tanımlamak hâlâ zor olan bir geçiş olgusu. Ancak, birçok şeyin değiştiğine şüphe yok ve on yıl önce tespit edilip analiz edilebilen bazı eğilimler artık çok daha net ve hatta küresel ölçekte pekişmiş görünüyor. Bahsettiğiniz tüm olgular ister Avrupa’da, ister Amerika Birleşik Devletleri’nde, ister Latin Amerika’da, isterse de ötesinde olsun bunu doğruluyor.

Bana göre en dikkat çekici değişim, yalnızca radikal sağın güçlenmesi değil, aynı zamanda yeni meşruiyetidir. On yıl önce yaptığım analizle karşılaştırıldığında değişen şey, bugün radikal sağın küresel düzeyde egemen elitlerin meşru -ve birçok durumda ayrıcalıklı- bir muhatabı haline gelmiş olmasıdır. On yıl önce durum böyle değildi. O zaman Trump seçimi şaşırtıcı bir şekilde kazanmıştı. Tüm anketler ve tüm analistler Hillary Clinton’ın kazanan olacağını öngörüyordu. Çünkü o, seçkinlerin, kurulu düzenin adayıydı. Öte yandan Trump, kendi partisi Cumhuriyetçi Parti içinde birçok engelle karşılaşmak zorunda kaldı ve seçildiğinde, tamamen beklenmedik bir şekilde kazanan biri, dışarıdan biri olarak algılandı.

2016 ile 2025’i karşılaştırırsak, Trump göreve başlama gününde yalnızca bir başkanlık kararnamesi imzaladı. Bugün ise onlarcasını imzaladı. 2016’da başkan olarak ne yapacağını gerçekten bilmiyordu; bugün ise nasıl hareket edeceği konusunda çok net fikirleri var. Ve elbette artık bir yabancı değil: Amerika Birleşik Devletleri’nin başkanı ve arkasında onu destekleyen konsolide bir aygıt var. 2016’da Bolsonaro da bir yabancıydı ve kimse Milei gibi birini hayal bile edemezdi. Giorgia Meloni, İtalyan siyasetinde tamamen marjinal bir figürdü. 2017 Fransa cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında tüm gözlemcileri şaşırtan şey, televizyondaki Emmanuel Macron ve Marine Le Pen arasındaki tartışmaydı. O zamanlar açıkça güvenilmez görünüyordu: Avrupa Birliği veya avro ile ne yapacağı sorulduğunda, net veya ikna edici bir cevap veremedi.

Kısacası, radikal sağ, elitler tarafından uygulanabilir bir seçenek olarak görülmedi. Aksine, hem Amerika Birleşik Devletleri’nde hem de Avrupa ve Latin Amerika’da büyük bir şüpheyle karşılandı. Bolsonaro bile Brezilya büyük şirketlerinin doğrudan adayı olarak kazanamadı. Ordu ve bazı ekonomik sektörlerde desteği kesinlikle vardı, ancak tercih edilen aday, o dönemde çok daha sağlam bir seçenek gibi görünen PT olmaya devam etti. 2017’de Avrupa’da travmatik bir olay yaşandı: Alternative für Deutschland’ın (Almanya için Alternatif) Alman parlamentosuna girmesi bir dönüm noktası oldu. Kısa bir süre sonra İspanya’da Vox ortaya çıktı. Ve manzara önemli ölçüde değişti.

Ancak bu süreç doğrusal değildi. Zaferlerinden sonra hem Trump hem de Bolsonaro dört yıl sonra seçimleri kaybetti. Bu arada, pandemi ve ardından gelen küresel ekonomik kriz patlak verdi. Kitabımda tam da bu konuyla ilgili bir hipotez ortaya attım: Uluslararası bir kriz durumunda ne olurdu? Bu büyüklükte bir krizin post-faşizmi yeni bir faşizm biçimine dönüştürebileceğini savundum. Ama olan bu değildi. Kriz, aşırı sağı güçlendirmek şöyle dursun, zayıflattı. Çünkü bu büyüklükteki zorluklarla başa çıkamayacağı açıktı.

Çifte bir dönüm noktasından bahsediyordum. Bir yandan, bireysel ve kolektif özgürlükleri ve kamusal eylem alanlarını sorgulayan olağanüstü yasaların ve olağanüstü halin yürürlüğe girmesiyle potansiyel olarak otoriter bir dönüm noktası. Bu açıdan bakıldığında, radikal sağ bu otoriter dönüşümü yönetmek için ideal aday. Ama öte yandan, pandemi aynı zamanda biyopolitik bir değişimi de beraberinde getirdi; maddi bedenler olarak tanımlanan vatandaşların, nüfusların korunmasına yönelik güçlü bir devlet müdahalesi ortaya çıktı. Bu alanda, radikal sağ her ülkede başarısız oldu. Bu, onlar için bir gerileme anıydı ve genel olarak, takip eden seçimleri kaybettiler.

Ardından, şu anda karşı karşıya olduğumuz yeni bir dalga geldi. Bu yüzden ısrar ediyorum: Bu doğrusal bir süreç değil, genel eğilim oldukça açık. Bu, belirgin bir profile ve belirgin özelliklere sahip yeni bir faşizmle karşı karşıya olduğumuz anlamına gelmiyor. Hâlâ yakınlaşma biçimleri arayan oldukça heterojen bir takımyıldızı olduğunu düşünüyorum. Post-faşizm ile küresel elitler arasındaki bu yeni ittifak bugün inkâr edilemez olsa da, gerilimler ve çelişkilerle dolu olmaya devam ediyor. Gramsci’ci anlamda yeni bir tarihsel bloktan henüz söz edemeyiz. Bu, bir blok oluşumundan ziyade, ortak çıkarlara dayalı bir yakınlaşma meselesi.

Yeni radikal sağın yükselişiyle birlikte, faşizm üzerine tartışma yeniden alevlendi; bu tartışma, eğer faşizmse, bunun tek parti sistemi veya 1930’larda olduğu gibi şirket devleti gibi unsurlar içeren bir siyasi rejim değişikliğini içermesi gerektiğini savunanlar ile liberal demokrasinin resmen yürürlükte kalması durumunda, bunun yalnızca geleneksel sağın farklı bir özgünlüğe sahip yeni bir versiyonu olacağını savunanlar arasında kutuplaşmaya meyilli.

Soru şu ki, bu kutuplaşma yersiz mi? Başka bir deyişle, mevcut otoriter olgular, Viktor Orbán’ın Macaristan’ının temsil ettiği, liberal demokrasi çerçevesinde gelişen, ancak en azından dış görünüşünü koruyan otoriter rejime daha çok benzemiyor mu? Bu tartışma hakkındaki görüşlerinizi ve özellikle de hem tarihsel faşizme hem de geleneksel sağa karşıt olarak, yeni aşırı sağ için bir tür siyasi ütopya olarak kabul edilebilecek Orbán modeline nasıl bir yer vereceğinizi bilmek istiyoruz.

Evet, bu, birçok gözlemci gibi benim de on yıl önce vurguladığım yeni radikal sağın temel bir özelliğidir. Klasik faşizm, faşizm ve demokrasi arasında radikal bir ikilik kurmuştur: Kendini açıkça antidemokratik olarak tanımlamıştır. Bu, yalnızca ideologları tarafından teorileştirilmekle kalmamış, aynı zamanda karizmatik liderleri tarafından da gururla savunulmuştur. Mussolini’nin demokrasiyi bir ludus cartaceus , yani salt bir “kart oyunu” olarak tanımlayan ünlü tanımını hatırlamak yeterlidir. Faşizm, demokrasiye olan küçümsemesini ortaya koymuştur. Öte yandan, bugün post-faşist olarak adlandırdığım tüm hareketler ve liderler demokratik bir söylem benimsiyor. Hepsi liberal demokrasi sistemine ait olduklarını iddia ediyor ve hatta kendilerini bu sistemin en iyi savunucuları olarak sunuyorlar. Bu söylem, kamuoyunun gözünde meşruiyetlerinin temelini oluşturmuştur.

Örneğin Marine Le Pen, partisinin adını değiştirip babasıyla bağlarını koparmakla kalmadı, aynı zamanda Beşinci Cumhuriyet kurumlarına ve demokratik değerlere olan bağlılığını da açıkça vurguladı. İtalya da bir başka çarpıcı örnek. Giorgia Meloni, açıkça faşist kökenlere sahip bir partiye liderlik ediyor. Birkaç yıl öncesine kadar bu mirasa gururla sahip çıkıyordu. Ancak hükümete katıldığından beri faşizm için her türlü özrü reddetti. Elbette kendini anti-faşist olarak ilan etmiyor, ancak sürekli olarak faşizmin “demokratik” karakteri ve mevcut kurumsal çerçeveye bağlılığı konusunda ısrarcı.

Amerika Birleşik Devletleri’nde paradoks doruk noktasına ulaşıyor: Ocak 2021’de Kongre Binası’na yapılan saldırı demokrasi adına gerçekleştirildi . Protestocular, Demokratlar tarafından kendilerinden “çalınan” bir demokrasiyi savunduklarını iddia ettiler. Başka bir deyişle, kendilerini gerçek Demokratlar olarak tanıttılar .

Bu köklü bir dönüşüm: Yeni radikal sağın demokrasiyle ilişkisi, tarihsel faşizminkinden tamamen farklı. Sorunuzda da belirttiğiniz gibi, demokrasi ile faşizm arasındaki çizgi bugün artık net değil. 21. yüzyıl faşizmi, demokratik biçimleri ortadan kaldırmayı değil, içeriden müdahale etmeyi, onları aşındırmayı ve içeriden dönüştürmeyi hedefliyor. Faşizm ile demokrasi arasındaki bu çizginin belirsizleşmesi, Poulantzas’ınki gibi eski analitik kategorileri bir nebze geçersiz kılıyor; bunlara daha sonra döneceğim.

Ancak bu değişimi açıklamaya yardımcı olan bir başka tarihsel farkın da hesaba katılması gerekir. İki dünya savaşı arası dönemde demokrasi, alt sınıfların yakın zamanda elde ettiği bir fetih, tarihsel bir fetih, Ekim Devrimi’nin ve 19. yüzyıl liberal düzeninin Büyük Savaş’tan sonra çöküşünü izleyen devrimci dalganın bir ürünü ya da yan ürünü idi. Bu, acımasız bir kriz dönemiydi, ama aynı zamanda önemli demokratik ilerlemeler dönemiydi de: Birçok ülkede evrensel erkek oy hakkı sağlamlaştırıldı, kadınlar bazılarında oy kullanma hakkını elde etti, kamusal alan dönüştürüldü, yeni halk katılımı biçimleri ortaya çıktı… Bu bağlamda, faşizm açıkça demokrasinin düşmanı olarak ortaya çıktı. Bu durum, 1920’lerden itibaren İtalya’da, 1933’te Weimar Cumhuriyeti’nin yıldırım hızıyla yıkılmasıyla Almanya’da ve faşizm ile demokrasi arasında doğrudan bir çatışma olan İspanya İç Savaşı’nda yaşandı.

Ancak bugün bağlam tamamen farklı. Demokrasi artık savunulması gereken bir fetih değil, içi boş bir kabuk olarak görünüyor. Batı dünyasının büyük bir bölümünde -ve hatta küresel olarak bile diyebiliriz- demokrasi, kamusal alanın metalaştırılması, kurumların boşaltılması ve ekonomi ile siyaset arasındaki ilişkinin yapısal dönüşümüyle derinden aşınmış, biçimsel (içi boş) bir kabuk olarak algılanıyor. Artık kimse demokrasiyi bir özgürleşme vaadi olarak görmüyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde Elon Musk, Donald Trump’ın seçim kampanyasını 270 milyon dolarla destekledi ve ardından yönetimine katılarak kilit pozisyonlarda bulundu. Böyle bir bağlamda, hiç kimse demokrasiyi eşitlik, özgürlük ve adaletin bir garantisi olarak tanımlayamaz.

Ancak Amerika Birleşik Devletleri dışında, faşizm nadiren gerçek bir tehdit olarak tartışılıyor. Hatta Amerika Birleşik Devletleri’nde bile, “Trump’ın faşizmi” tartışması liberal seçkinlerle sınırlı. Örneğin Joe Biden ve Kamala Harris, seçim kampanyası sırasında ona faşist dediler. New York Times gibi medya kuruluşlarında da bu konu üzerine tartışmalar var . Ancak orada bile Trump, genellikle yabancı bir varlık, Batı demokrasilerinin paradigması olan Amerikan demokrasisine dışarıdan gelen bir anomali olarak sunuluyor. Başka bir deyişle, gerçekte olduğu gibi, yani Amerikan toplumunun ve demokratik sisteminin gerçek bir ürünü olarak algılanmıyor.

Ve işçi sınıflarının büyük bir kısmı için, demokrasinin savunulması en önemsiz endişe kaynağı. Trump’ı demokrasi için bir tehdit, Biden’ı ise kurtarıcısı olarak neden görüyorlar ki? Bu muhalefet onlara hiç mantıklı gelmiyor. Elbette, belli bir körlük var -Trump bir tehdit- ama sorun daha derin: Demokrasiyi bugün var olanla özdeşleştirerek savunamayız. Asıl soru, ne tür bir demokrasiyi savunmak istediğimiz, ne tür bir demokrasi inşa etmek istediğimizdir.

Çünkü demokrasi bu çürümüş kurumlara indirgenirse, onları savunacak büyük bir anti-faşist hareketi harekete geçirmek çok zor olacaktır, özellikle de onlara saldıranlar kendilerini demokrat olarak tanıtıp, bir miktar haklı gerekçeyle, bu kurumların işe yaramadığını iddia ettiklerinde. Savunulacak ne var ki? Sorun burada yatıyor.

Bu yeni aşırı sağın ayırt edici özelliklerinden birinin elitler arasında artan destek olduğunu belirttiniz. Trump örneğinde bu özellikle belirgin görünüyor: Artık Cumhuriyetçi Parti’yi 2016’ya göre çok daha güçlü bir şekilde kontrol ediyor, her iki meclisin de desteğini alıyor, Yüksek Mahkeme onun gündemiyle uyumlu ve yönetici sınıfın büyük bir kısmı artık ona çok daha yakın görünüyor. Bu ikinci dönemden hem yurt içinde hem de yurt dışında neler bekleyebiliriz?

Bu, bugün birçok insanın sorduğu, ancak kolay bir cevabı olmayan bir soru. Ve bu, klasik faşizmden önemli bir farkı da kısmen ortaya koyuyor. Tarihsel faşizmin net bir projesi vardı: Tanımlanmış bir siyasi rejim, bir iktidar stratejisi, iç ve dış düzen anlayışı. Örneğin, İtalyan faşizmi, Akdeniz’i kendi mare nostrum’u (Lat. “bizim denizimiz”) — yani yaşamsal alanı — hâline getirmeyi hedefliyordu. Alman faşizmi, kıta Avrupası’nı ve özellikle de Doğu Avrupa’nın emperyal ve askeri fethini kontrol etmeyi amaçlıyordu. İspanya’da Franco, “Kızılları ezmeyi” ve ulusal-Katolik bir diktatörlük kurmayı öneriyordu. Dolayısıyla rejim ve dünya hakkında oldukça tutarlı bir fikir vardı.

Trump söz konusu olduğunda durum o kadar net değil. Mesajları genellikle çelişkili ve saf demagoji ile gerçek bir stratejik yönelim olarak anlaşılabilecek bir şey arasında ayrım yapmak çok zor. Örneğin, Mars’a Amerikan bayrağı dikeceğini, Grönland’ı ilhak etmenin iyi bir fikir olacağını, hatta Kanada’nın bir sonraki ABD eyaleti olması gerektiğini söylüyor. Elbette, bunun arkasında, Çin ile ilişkilerini yeniden tanımlamanın ve diğer cephelerde görece geri çekilmenin bir parçası olarak, Amerika Birleşik Devletleri’nin kıtasal nüfuzunu pekiştirmeyi amaçlayan bir jeopolitik proje yatıyor. Bu, emperyal özellikler taşıyan hegemonik bir hırs, ancak paradoksal olarak bir zayıflamanın ürünü: Amerika Birleşik Devletleri, Soğuk Savaş’ın sona ermesi ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından hayal ettiği dünya hakimiyeti iddiasından vazgeçti.

Ancak bunlar sadece spekülasyon, çünkü net bir şekilde tanımlanmış bir proje yok. Bush’un neo-muhafazakâr sağının stratejik hatları, neredeyse yirmi beş yıl önce, 11 Eylül 2001’den sonra daha netti. Robert Kagan gibi bazı ideologlar ve stratejistler bunları kesin bir şekilde tanımlamıştı. Trump’ın arkasında, Steve Bannon gibi klasik faşistler ve Elon Musk gibi radikal neoliberallerden oluşan, birbirlerinden nefret eden, oldukça çelişkili bir gruplaşma yatıyor. Analistler, Trump’ın uluslararası ticaret konusundaki önlemlerinin tutarlılığını anlamakta zorlanıyor.

Trump, ” Amerika’yı Yeniden Harika Yap ” gibi daha geleneksel terimlerle konuştuğunda bile, bu büyüklüğün içeriği belirsiz. Amerika Birleşik Devletleri’nin küresel bir süper güç olarak rolünün yeniden tesis edilmesinden bahsediyor gibi görünse de, aynı zamanda örneğin Çin ile doğrudan bir çatışma politikasına girmekten kaçınıyor. Aslında Çin ile bir anlaşma peşinde ve aynı şey Çin’in müttefiki ancak çok daha zayıf olan Rusya için de geçerli. Trump, bir süper gücün hem fetih hem de çatışma yönetimi kapasitesine sahip olması gerektiğini savunuyor. Sayfayı çevirmeyi önerdiği Ukrayna veya İsrail ile ittifakının belirgin olduğu ancak savaşı sonsuza dek uzatmaya meyilli görünmediği Orta Doğu konusundaki tutumu da tam burada devreye giriyor. Politika açısından nihai hedef muhtemelen Gazze ve Batı Şeria’nın tamamen sömürgeleştirilmesi, ancak Trump’ın stratejisinin bu sonuca ulaşmak için Gazze’deki soykırımı sürdürmek olduğundan emin değilim.

Yani bir dizi eğilim görüyoruz, ancak güçlü bir programatik tutarlılık yok. Bu aynı zamanda mevcut uluslararası bağlamın da bir parçası. İki dünya savaşı arası dönemle benzerlikler bulmak istiyorsak, en bariz yalanlardan biri iç politikada değil, küresel durumda: Bazı durumlarda sistemik olan istikrarlı bir uluslararası düzenin yokluğu ve gerileyen ve yükselen güçler arasındaki rekabet. Bu senaryoda, ne Amerika Birleşik Devletleri ne de herhangi bir diğer aktör için net çizgiler çizmek zor. Bu yüzden Trump’ın bugün Hitler’in 1933’teki kadar net ve tutarlı fikirleri olduğunu düşünmüyorum. 1933 ile 1941 arasında Nazi politikası oldukça basit bir çizgi izledi. Trump’ın durumunda ise ne bu tutarlılığı ne de uzun vadeli stratejik bir projeyi uygulamaya koymasına olanak sağlayacak koşulları görüyorum.

1920’ler veya 1930’larla olası bir benzetme olarak, basit bir ekonomik veya politik krizle değil, daha derin bir çalkantı, bir tür uzun vadeli yapısal krizle karşı karşıya olduğumuzdan bahsettiniz. O dönemde, 19. yüzyıl liberal düzeninin çöküşü söz konusuydu; bu bağlamda, faşizmin yükselişi de Birinci Dünya Savaşı sonrası Almanya gibi bazı güçlerin çöküşüyle bağlantılı görünüyordu. Sizce günümüzle de bir bağlantı kurulabilir mi? Başka bir deyişle, bugün yeni aşırı sağın yükselişiyle gözlemlediklerimiz, Asya’nın ve özellikle Çin’in yükselişi karşısında Batı’nın daha geniş bir çöküş süreciyle ilişkilendirilebilir mi? Bu jeopolitik anlaşmazlığın, dolaylı da olsa, bu sağcı hareketlerin yükselişinde önemli bir motivasyon olduğunu düşünüyor musunuz?

Hayır, bu anlamda bir benzetme yapabileceğimizi sanmıyorum. Elbette karşılaştırmalar yapılabilir, ancak temel farklılıklar var. İki dünya savaşı arası dönemde, 19. yüzyıl liberal düzeninin – laissez-faire (Fr. “bırınız yapsınlar”) kapitalizminin – çöküşüyle karşı karşıya kalan , “kalıcı eski rejim”in (Arno J. Mayer’in ifadesiyle – bkz. 1983 tarihli Fransızca ” Eski Rejimin Kalıcılığı ” kitabı ) modernleşmiş devletleri, temsili ancak son derece gayri demokratik kurumlar – başlı başına birer medeniyet projesi olan iki alternatif model ortaya çıktı. Bir yanda, kurtuluş, eşitlik ve devrim ütopyasıyla sosyalizm; diğer yanda, ulus, ırk ve egemenliği yücelten faşizm. Her ikisi de geleceğe dair vizyonlardı, insanların yaşamlarını kökten değiştirmeyi vaat eden bütünsel toplum modelleriydi.

Bugün yeni sağda buna benzer hiçbir şey göremiyorum. Kesin konuşmak gerekirse, ütopik bir ufuk veya medeniyet projesi yok. Bu yüzden “post-faşizm” kavramı bana faydalı geliyor, çünkü bu radikal sağcı hareketler son derece muhafazakâr. İvmeleri ileriye değil, geriye doğru: Geleneksel bir düzeni yeniden tesis etmeyi amaçlıyorlar. İddia ettikleri değerler -egemenlik, aile, ulus- onları birbirine bağlayan bir tür ortak bağ oluşturuyor.

Örneğin Trump, Amerika Birleşik Devletleri’nde yalnızca erkekler ve kadınların olduğunu iddia ediyor, diğer cinsiyet kimliklerinin varlığını reddediyor ve LGBTQ+ topluluklarını tehdit olarak sunuyor. Bu, çeşitliliği veya kazanılmış hakları simgeleyen her şeye karşı gerici bir saldırıdır. Gelenekselciliğe bu dönüş, çevre korumaya yönelik düşmanlığında, küresel iklim değişikliği programlarını reddetmesinde ve uluslararası anlaşmalara rağmen yerli üretime olan bağlılığında da açıkça görülüyor. ” Amerika’yı Yeniden Harika Yap” sloganı, belirli bir geleceği hayal etmemizi sağlıyor, ancak gerici bir tahayyül: Amerika Birleşik Devletleri’nin güçlü, müreffeh ve baskın olduğu bir zamana dönüş. Bu yeni bir önerme değil, geçmişin idealize edilmiş hali.

Bazı durumlarda, Javier Milei’nin Arjantin’inde olduğu gibi, bunun yeni bir medeniyet modeli inşa etme girişimi olduğu izlenimine kapılabiliriz. Milei kendini aşırı neoliberalizmden esinlenen yeni bir toplumun mimarı olarak sunar. Fakat burada bile, bu proje aslında yeni değil. Konuşmaları ve duruşu okunduğunda -Arjantin durumu hakkında derinlemesine bir bilgim olmaksızın, dışarıdan bir gözlemci olarak konuştuğumu belirtmeliyim- Hayek’in fikirleriyle açık bir örtüşme fark edilir. En bilinen metni olan Köleliğe Giden Yol’dan ziyade, Hayek’in tamamen piyasa tarafından yönetilen bir toplum tasvir ettiği Hukuk, Mevzuat ve Özgürlük’te . Milei’ye ilham veren de bu model gibi görünüyor: Otoriter bir neoliberalizm (ya da isterseniz neoliberal post-faşizm; farklı isimlerle de anılabilir).

Yeni olan şey, eğer varsa, bugün bu modeli devlet iktidarının içinden nihai sınırlarına kadar zorlamaya çalışıyor olmamızdır. Geçmişte, neoliberalizm İngiltere’de Margaret Thatcher, ABD’de Ronald Reagan ve Şili’de Augusto Pinochet dönemlerinde de etkiliydi. Ancak bu örneklerde amaç, refah devletinin -Yeni Düzen, yani savaş sonrası Keynesyen model- kazanımlarını ortadan kaldırmaktı; sıfırdan “saf” bir piyasa toplumu yaratmak değildi. Dahası, bu genellikle, Pinochet diktatörlüğünün bir karşı devrimden doğan aşırı merkezileşmiş bir mekanizma olduğu Şili’de olduğu gibi, hâlâ çok güçlü olan devletlerin içinden yapılıyordu.

Milei’nin bugün iddia ettiği şey oldukça farklı: Neoliberal modeli yeni bir medeniyetin çekirdeği haline getirmek. Ancak ısrar ediyorum, bu yeni bir proje değil. Klasik faşizmin “yeni insanı” değil. Küresel dünyaya hâlihazırda hâkim olan antropolojik bir modelin radikalleştirilmiş bir versiyonu: Bireycilik, rekabet, piyasa. Weber’in sözleriyle, neoliberalizmin antropolojik modeli olan belirli bir Lebensführung’dan , yani bir “yaşam biçimi”nden kopmuyor. Bu ethos, Milei’nin icadı değil. Yaptığı şey, onu aşırıya kaçırıp yeni bir toplumun bundan doğacağını iddia etmek. Ancak bu, tarihsel bir alternatif değil, halihazırda var olanın yoğunlaştırılması. Ve bana öyle geliyor ki, bu dikkate alınmalı. Bu proje kesinlikle son derece antidemokratik ve otoriter özellikler taşıyor, ancak Poulantzas’ın 1970’lerde düşündüğü gibi devlet inşasının tam tersi. Post-faşizm, tarihsel faşizm gibi devletçi değildir. Trump, Amerikan devletini parçalıyor ve bu büyük bir farktır.

Jacobin’de , önceki sayımızda geliştirdiğimiz ve sizin de fikrinizi alabilmek için sizinle paylaşmak istediğimiz uluslararası durumla ilgili bir hipotez üzerinde çalışıyoruz. Fikrimiz, son on yılda bir noktada -bu süreci kesin olarak tarihlendirmek zor olsa da- küresel ölçekte siyasi döngüde bir değişimin meydana geldiği yönünde. Sembolik bir tarih seçmek zorunda kalsaydık, bu, bir dizi önemli olayın gerçekleştiği 2015-2016 yılları arası olurdu: Yunanistan’da Syriza’nın yenilgisi veya teslim olması, küresel sol üzerinde güçlü bir etki yarattı ve buna paralel olarak ABD’de Trump’ın zaferi ve Birleşik Krallık’ta Brexit gerçekleşti. Ayrıca, Latin Amerika ilericiliğinin krizi de bu dönemde başladı ve Arjantin’de sağın zaferi [Mauricio Macri 2015-2019] ve Brezilya’da Dilma Rousseff’e karşı parlamento darbesi [Ağustos 2016] ile işaretlendi.

Bu andan itibaren, 2008 krizinin yarattığı siyasi bunalım belirtilerinin tersine döndüğü hissi var. O zamana kadar sol, bu hoşnutsuzluğu yönlendirmek için belli bir kapasiteye sahipti: Avrupa’daki öfkeliler, Yunanistan’daki genel grevler, Latin Amerika’daki ilerici akım, Arap Baharı… Ama o zamandan beri, bu süreçlerin başarısızlığına, durgunluğuna veya yenilgisine tanık oluyoruz: Latin Amerika ilericiliği krize giriyor, Avrupa solu çok sert bir darbe alıyor, Arap Baharı bir felakete dönüşüyor ve Anglo-Sakson solu da durgunlaşıyor.

Yani fikir şu ki, o anda yaşananlar uluslararası alanda büyük bir değişime yol açtı: Sol neredeyse her yerde savunmaya geçti, aşırı sağ ise saldırıya geçti. Katılıyor musunuz?

Bu, büyük ölçüde paylaştığım çok ilginç bir hipotez. Belki bir nüans eklemek isterim. Yeni bir dalgadan geçtiğimiz doğru – daha önce pandemi etrafında meydana gelen bir dönüm noktasından bahsetmiştim – ama sağın bu yeni yükselişi, tam da solun küresel ölçekte yaşadığı krizle şekilleniyor. Bahsettiğiniz tüm unsurlar önemli.

Daha da ileri gideceğim: Arap devrimlerinin felç olması ve yenilgiye uğraması önemli bir an teşkil ediyor ve bugün Gazze’de yaşananlar bunun en trajik sonuçlarından biridir.

Buna, 1990’larda Latin Amerika’da ortaya çıkan direniş modelinin krizi de ekleniyor. Yeni bir model değildi, ancak neoliberal saldırıya karşı bir direniş biçimini temsil eden bir kıta vardı. Bugün, bu direnişin aktörleri krizde veya tamamen itibarsızlaşmış durumda ve bunun çok derin siyasi sonuçları var. Venezuela veya Bolivya gibi örneklere değinmeyeceğim, ancak Arjantin’deki Milei yenilgisinden veya bölgenin en önemli ülkesi Brezilya’da solun Lula dışında bir figür önerememesinden de bahsedebiliriz. Bu da bu krizi yansıtıyor.

Avrupa’da, dediğiniz gibi, solu yeni bir model denemek amacıyla yeniden bir araya getirme yönünde önemli girişimler oldu ve hem Syriza hem de Podemos bu döngünün öncüleri oldu. Beklentileri çok büyüktü… ve ne yazık ki, başarısızlıklarının etkisi de bir o kadar büyük oldu. Amerika Birleşik Devletleri’nde durum farklı. Böyle belirgin bir yenilgi yaşanmadı, ancak sol ile Demokrat Parti arasındaki simbiyotik ve muğlak ilişki, herhangi bir ilerlemenin önünde muazzam engeller yaratıyor.

Yani evet, post-faşizmin ortaya çıkışı solun bu politik ve stratejik krizine dayanıyor. Ama hepsi bu değil. Bu kriz çok daha uzun bir sürecin, bir dizi birikmiş tarihsel yenilginin parçası. Bir adım geriye gidersek, tarihsel bir döngünün, 20. yüzyıl devrimlerinin sonunun sonuçlarını yaşıyoruz. Bunlar, etkileri bugünümüzü şekillendirmeye devam eden uzun vadeli yenilgiler. 2015 ve 2016’daki aksilikler belirli bir konjonktüre ait olmakla birlikte, aynı zamanda yapısal bir eğilimin, solun küresel ölçekte yeni modellerle içinden çıkamadığı tarihsel bir yenilginin de parçası.

Yeniden yapılanmayı hayal etmek hiç de kolay değil, hatta hiç de kolay değil. Fakat Bernie Sanders’ın yakın zamanda yaptığı bir konuşma beni çok etkiledi: “Dikkatli olun, Trump’ın gündemine tabi olmamalıyız.” Sol, aşırı sağın söyleminin her noktasına yanıt verme eğiliminde, ancak aynı sağın dayattığı çerçeve içinde. Sanders bu nedenle şöyle uyarıyor: “Trump’ın söylemediği şeyler hakkında konuşmalıyız.” Solun programı bu olmalı: Bugün egemen söylemde tamamen yer almayan bir toplumsal program.

Bununla birlikte, günümüz solunun 1930’larda olduğu gibi, yalnızca anti-faşizm temelinde kendini yeniden inşa edebileceğini düşünmüyorum. Birincisi, bugün artık demokrasiyi aynı şekilde savunamayız. İkincisi, anti-faşist mücadelenin diğer temel boyutlarla bağlantılı olması gerekir: Toplumsal, ekonomik ve çevresel meseleler ve medeniyet iddiasında bulunan neoliberal bir toplum modeliyle yüzleşme. Bu bağlantı hayati önem taşıyor.

Dahası, küreselleşmiş dünya artık 20. yüzyılın ilk yarısının dünyası değil. Klasik faşizmin bir tarihi vardı, ancak dönemin anti-faşizmi evrensel bir söylem değildi. Batı dışında hiçbir meşruiyeti yoktu. Sömürgecilikle bağlantısı, demokrasinin Batı dünyasıyla sınırlı olması… Tüm bunlar onu sınırlıyordu. Bugün de benzer bir şey yaşanıyor.

(Bu röportaj, Jacobin dergisinin 11. sayısı olan “La libertad guiando al pueblo”nun bir parçasıdır.
İllüstrasyon: El Gordo, Jacobin Magazin (29.07.25) )

__________

[1] Bkz. Faşizm ve Diktatörlük adlı eseri .  

8 Aralık 2024’te Esad rejiminin düşüşü, Suriye’de daha iyi bir gelecek için umutları yeşertti. Ancak, ilk baştaki iyimserlik, bölgesel ve siyasi parçalanma, yabancı etkiler ve işgal, mezhepsel gerilimler gibi artan zorluklarla yerini karamsarlığa bıraktı. Bu durum, ülkenin acil ihtiyaç duyduğu potansiyel ekonomik toparlanma ve yeniden yapılanma sürecini olumsuz etkiledi. Yeniden yapılanmanın maliyeti 250-400 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Nüfusun yarısından fazlası yerinden edilmiş durumda, yüzde 90’ı yoksulluk sınırının altında yaşıyor ve Birleşmiş Milletler’e göre 2024 yılında Suriye’de 16,7 milyon kişi (nüfusun yüzde 75’i) insani yardıma ihtiyaç duyuyor. Bu bağlamda, Suriye’deki sosyal ve siyasi aktörler ile uluslararası temsilciler arasında ekonomik toparlanma ve kalkınma tartışmaları şimdiden başladı.

Ancak, başarılı ve sürdürülebilir bir ulusal rehabilitasyon ve yeniden yapılanma için üç önemli faktör gereklidir. Birincisi, toplumun farklı kesimlerinin katılımına imkan tanıyan kapsayıcı bir siyasi geçiş süreci. İkincisi, Suriye’nin siyasi alanındaki demokratikleşmeyi derinleştiren ve iktidardakilere karşı bir denge unsuru oluşturan bir yapının kurulması. Son olarak, özellikle zorlu yaşam koşullarıyla karşı karşıya olan toplumun en savunmasız kesimlerinin katılımını artırmak için sosyoekonomik koşulların iyileştirilmesi. Bu koşullar sağlanmazsa, Suriye’nin ekonomik toparlanması tehlikeye girecek ve çeşitli siyasi ve toplumsal aktörlerin dışlanmasının sonucu olarak istikrarsızlık olasılığı artacaktır. Daha da kötüsü, yeni yetkililer iradelerini dayatmaya devam ederse, bu durum silahlı çatışmaya yol açabilir. Benzer şekilde, geçiş aşamasında daha geniş kesimlerin daha aktif bir şekilde sürece dahil edilmemesi, yeni yetkililerin meşruiyetine zarar verebilir. Kapsayıcılık eksikliği, mezhepsel ve etnik gerilimleri besleyerek ulusal uyumu daha da zayıflatabilir.

Esad’ın Düşüşünden Sonra Siyasi Bağlam

Esad rejiminin çöküşünün ardından, Suriye hükümet güçlerine karşı saldırıyı yöneten Hay’at Tahrir al-Şam (HTŞ), iktidarı kendi elinde topladı. İktidarı ele geçirdikten kısa bir süre sonra, grubun lideri Ahmed El Şara, geçici hükümetin başına Muhammed el-Beşir’i getirdi. Bashir daha önce İdlib’de Suriye Kurtuluş Hükümeti’nin başındaydı. Hükümeti, yalnızca Hay’at Tahrir al-Şam’a mensup veya ona yakın kişilerden oluşuyordu. Ocak 2025’te Şara bir adım daha ileri giderek kendisini geçici cumhurbaşkanı ilan etti ve 29 Mart’ta seçimlere kadar görev yapacak, kendi yetkisi altında bir geçiş hükümeti kurdu. Şara göreve geldikten sonra parlamentoyu feshederek bir “geçici yasama konseyi” kurdu ve anayasayı dondurdu. Ayrıca Hayat Tahrir Şam’a veya ona yakın Suriye Ulusal Ordusu’nun silahlı gruplarına bağlı bakanlar, güvenlik görevlileri ve bölge valileri atadı. Örneğin, Anas Khattab, Mayıs ayında Hüseyin el-Salama ile değiştirilene kadar istihbarat servislerinin başına atandı. Khattab, Hayat Tahrir Şam’ın öncülü olan Jabhat al-Nusra’nın kurucu üyelerinden ve önde gelen güvenlik figürlerinden biridir. 2017 yılından itibaren HTŞ’nin içişleri ve güvenlik politikasını yönetti. Khattab, yetkililer yeni bir Suriye ordusu kurarken istihbarat hizmetlerinin yeniden yapılandırılacağını duyurdu. HTŞ komutanlarını en üst düzey subaylar olarak atadılar ve Murşid Abou Qasra’yı savunma bakanı olarak seçerek general rütbesine yükselttiler. Orduyu yeniden canlandırarak, yeni rejim Suriye’nin parçalanmış silahlı gruplar üzerindeki kontrolünü sağlamlaştırmak ve devlete silahlar üzerinde tekel hakkı vermek istedi.

Benzer şekilde, yeni geçiş hükümetindeki kilit pozisyonlar Şara’ya yakın isimler tarafından dolduruldu. Örneğin, Asaad al-Shibani ve Abu Qasra sırasıyla dışişleri bakanı ve savunma bakanı olarak görevlerine devam ederken, Khattab içişleri bakanı olarak atandı. Ancak, hükümetin gerçek yetkilerinin ne olduğu tartışmalı, özellikle de güvenlik ve siyasi politikaları yönetmek amacıyla Şara’nın başkanlığında ve yakın çevresinden (dışişleri bakanı, savunma bakanı, içişleri bakanı ve genel istihbarat müdürü) oluşan Suriye Ulusal Güvenlik Konseyi’nin aynı zamanda kurulmuş olması nedeniyle. Benzer şekilde, Dışişleri Bakanlığı, iç siyasi faaliyetleri denetlemek, siyasi konularla ilgili genel politikaları belirlemek ve feshedilen Baas Partisi’nin varlıklarını yönetmek üzere Mart ayı sonunda Siyasi İşler Genel Sekreterliği’ni kurdu. Suriye’nin yeni yetkilileri, ekonomik ve sosyal aktörler üzerindeki iktidarlarını pekiştirmek için de önlemler aldı. Örneğin, Şam, Şam kırsalı, Halep ve Humus vilayetleri de dahil olmak üzere, ticaret odalarının çoğunun üyelerini atanmış kişilerle değiştirerek yeniden yapılandırdılar. Yeni yönetim kurulu üyelerinin birçoğu HTŞ ile yakın bağlarıyla tanınıyor. Bunlar arasında, HTŞ’ye bağlı İdlib Ticaret ve Sanayi Odası’nın eski başkanı Alaa Al-Ali’nin yeni Suriye Ticaret Odaları Federasyonu Başkanı olması da yer alıyor. Ayrıca, Nisan ortasında Ahmad Al-Şara’nın kardeşi Maher Al-Şara, cumhurbaşkanlığı idaresini yönetmek ve cumhurbaşkanlığı ile devlet organları arasında bir bağlantı görevi görmek üzere Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri olarak atandı.

Yetkililer ayrıca, sendikalara ve meslek odalarına başkanlık etmek üzere yeni, bağlı figürleri göreve getirdi. Özellikle, İdlib’de faaliyet gösteren Özgür Barolar Birliği Konseyi üyelerinden oluşan bir Suriye Barolar Birliği konseyi seçildi. Suriyeli avukatlar buna demokratik barolar birliği seçimleri çağrısı yapan bir dilekçeyle yanıt verdi.

Yeni rejimin demokratik kapsayıcılıktan yoksunluğu, Suriye’nin geleceğini şekillendirmek için başlatılan girişimlerde, konferanslarda ve komitelerde de kendini gösterdi. Örneğin, yetkililer Suriye Ulusal Diyalog Konferansı’nı önce erteledi, sonra Şubat 2025’te yaklaşık 600 katılımcıyla gerçekleştirdi. Ancak süreç şiddetle eleştirildi. İlk olarak, Hazırlık Komitesi konferanstan iki haftadan kısa bir süre önce kuruldu ve davetiyeler genellikle konferanstan sadece iki gün önce gönderildi, bu da ülke dışından davet edilen birçok kişinin katılımını engelledi. Çalışma oturumlarında geçiş dönemi adaleti, ekonomi, kişisel özgürlükler ve anayasa konularında tartışmalara ayrılan süre dört saatle sınırlandırıldı ve daha derinlemesine bir diyalog kurulması engellendi. Güney Suriye ve kıyı bölgeleri gibi bazı bölgelerden katılımcıların yokluğu veya yetersiz temsili de göze çarparken, başlıca Kürt siyasi aktörler olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi (AANES) ve Kürt Ulusal Konseyi, konferansa davet edilmediklerini belirterek süreci kınadılar.

Mart ayında Ahmed el-Şara tarafından imzalanan geçici anayasa da, içeriği ve anayasa komisyonunun seçim kriterlerinin şeffaf olmaması nedeniyle siyasi ve toplumsal aktörler tarafından eleştirildi. Belge, önceki anayasanın hükümlerini muhafaza ediyor. Ülkenin resmi adı Suriye Arap Cumhuriyeti olarak kalıyor, Arapça tek resmi dil olmaya devam ediyor ve cumhurbaşkanının Müslüman erkek olması şartı korunuyor. Ancak İslam hukuku artık “yasamanın ana kaynağı” değil, “yasamanın önemli kaynaklarından biri” olarak kabul ediliyor. Geçici anayasa, güçler ayrılığını ilan ederken, cumhurbaşkanına geniş yetkiler vererek bunu engelliyor. Cumhurbaşkanı yasa tasarıları sunabilir, kararnameler çıkarabilir ve parlamentonun kararlarını veto edebilir. Ayrıca Anayasa Mahkemesi hakimlerini atamakla da görevlidir, bu da yürütme erkinin yetkilerini daha da güçlendiriyor.

Ekonomi konusunda, hükümetin yönelimi, öncelikli amacı iktidarı güvence altına almak olan dar bir memurlar çevresi dışında tartışılmadı veya paylaşılmadı. Yeni yetkililer tarafından alınan kararlar, neoliberalizmi ve kemer sıkma önlemlerini derinleştirmeye dayanan ekonomik vizyonu dayatmaya yönelik oldu. Bu tür politikalar genellikle patronları kayırmaktadır. Ahmad al-Şara ve bakanları, ülkenin ticaret ve sanayi odalarının temsilcileriyle ve Suriye içindeki ve dışındaki Suriyeli iş insanlarıyla çok sayıda toplantı yaparak, onların şikayetlerini dinledi ve kendi ekonomik vizyonlarını açıkladı. HTŞ’nin özelleştirmeyi teşvik etmek ve kemer sıkma önlemleri uygulamak istediğine dair işaretler var.

Küresel neoliberal ve kapitalist elitlerin çıkarlarını temsil eden Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu’na Ocak ayında katılmadan önce Şaibani, Financial Times’a Suriye yetkililerinin devlet limanlarını ve fabrikalarını özelleştirmeyi, yabancı yatırımı teşvik etmeyi ve uluslararası ticareti canlandırmayı planladığını söyledi. Hükümetin, “havaalanları, demiryolları ve karayollarına yatırımı teşvik etmek için kamu-özel sektör ortaklıklarını araştıracağını” da ekledi. Şam ayrıca, özellikle Türk ithalatıyla rekabet etmekte zorlanan imalat ve tarım sektörlerine zarar verecek şekilde 260’tan fazla Türk ürününün gümrük vergilerini düşürdü.

Türkiye Ticaret Bakanlığı’na göre, bu yılın ilk çeyreğinde Suriye’ye yapılan Türk ihracatı, 2024’ün aynı dönemine göre yüzde 31,2 artışla yaklaşık 508 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Hükümet ayrıca kemer sıkma önlemlerini de uygulamaya koydu. Aralık ayından bu yana, başlangıçta 1.500 gram olan standart 1.100 gram sübvansiyonlu ekmeğin fiyatını 400 Suriye lirasından 4.000 Suriye lirasına yükseltti. Ekmek sübvansiyonlarının önümüzdeki aylarda sona ereceği açıklanmış ancak herhangi bir tarih belirtilmemiştir. Ocak 2025’te Elektrik Bakanı Ömer Şakruç, “fiyatların çok düşük, ve maliyetlerinin çok altında olduğunu” belirtmiş ve ancak ortalama gelirlerin artması halinde, kademeli olarak elektrik fiyatlarındaki sübvansiyonları azaltacağını veya hatta kaldıracağını” söylemişti. Şu anda devlet, Suriye’nin ana şehirlerine günde iki saatten fazla elektrik sağlamıyor.

Bu arada, Ocak ayında, yemek pişirmek için kullanılan tüp gazın fiyatı 25.000 Suriye lirasından 150.000 Suriye lirasına yükseltildi ve bu durum Suriyeli aileleri önemli ölçüde etkiledi. Aralık ve Ocak ayları arasında, Ekonomi ve Dış Ticaret Bakanlığı, yeni yetkililere göre çalışmadan maaş alan çalışanlara karşılık gelen kamu işgücünün dörtte biri ile üçte biri arasında bir kısmının işten çıkarılacağını duyurdu. Kamu sektörünün personel sayısını denetleyen İdari Kalkınma Bakanı Muhammed el-Skaff, daha da ileri giderek, devlet kurumlarının mevcut sayının yarısından az olan 550.000 ila 600.000 işçiye ihtiyaç duyduğunu söyledi. O zamandan beri, işten çıkarılan çalışanların resmi sayısı açıklanmazken, bazıları durumları netleşene kadar üç ay süreyle ücretli izne çıkarıldı. Bu kararın ardından, işten çıkarılan veya görevden uzaklaştırılan kamu çalışanları tarafından ülke genelinde protestolar düzenlendi.

Aynı zamanda, Suriye yetkilileri yılın başından bu yana kamu çalışanlarının maaşlarını yüzde 400 artırma ve asgari maaşı 1,12 milyon Suriye lirası (yaklaşık 86 dolar) olarak belirleme sözünü tekrar etti. Bu adımlar doğru yönde atılmış olsa da, henüz uygulamaya geçmedi ve maaş tutarları devam eden ekonomik krizde yaşam masraflarını karşılamaya yetmiyor. Mart ayı sonunda, Şam’da beş kişilik bir ailenin aylık asgari gideri 8 milyon Suriye lirası (666 dolara eşdeğer) olarak tahmin edildi.

İktidara Karşı Bir Denge Gücü Oluşturmak

Suriye’yi yeniden canlandırmak ve yeniden inşa etmek için başarılı bir sürecin ön koşulu, iktidara karşı bir denge gücü oluşturabilecek güçlü bir sivil toplumdur. Sivil toplum, yerel ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarıyla sınırlı değil; siyasi partiler, sendikalar, meslek odaları, feminist ve çevre örgütleri, yerel dernekler ve daha fazlasını da içerir. Amaç, ülkedeki yeni otoriter dinamiklere ve HTŞ’nin devlet kurumları ve ekonomik yönelimi aracılığıyla iktidarını sağlamlaştırmasına karşı çıkmaktır. Demokratik siyasi alan, toplumun geniş kesimlerinin ekonomik ve siyasi yeniden yapılanmaya katılımını teşvik etmek için çok önemli.

Ülkenin yeniden yapılandırılmasına, siyasi ve ekonomik elitler ve toplumun daha zengin kesimleriyle sınırlı kalmamak üzere, nüfusun çoğunluğunun, özellikle de yoksul ve işçi sınıflarının katılımı hayati önem taşıyor. Böyle bir yaklaşımı teşvik etmek için iki ön koşul gerekli: sivil barış ve güvenliğin sağlanması ve Suriye’nin sosyoekonomik ortamının iyileştirilmesi. Sivil barış, bugün Suriye’de hâlâ ulaşılamamış bir hedef olmaya devam ediyor. Bazı bölgelerde, özellikle Humus ve kıyı bölgelerinde, yeni güvenlik güçleri ve bunlarla bağlantılı silahlı gruplar tarafından işlenen infazlar ve suikastler gibi şiddetli mezhep çatışmalarıyla kendini gösteren bir güvenlik boşluğu bulunuyor.

Mart ayında HTŞ ve Suriye Ulusal Ordusu, kıyı bölgelerinde Alevî sivillere yönelik mezhepçi katliamlar gerçekleştirmiş ve yüzlerce kişi hayatını kaybetmişti. Şiddet, güvenlik güçleri mensuplarına ve sivillere karşı koordineli saldırılar düzenleyen Esad rejiminin kalıntıları tarafından kışkırtılmış olsa da, mezhepsel nefret ve intikam mantığıyla tüm Alevileri kapsayan bir karşı tepki ortaya çıktı. Nisan ve Mayıs aylarında, yetkililerle bağlantılı veya onları destekleyen silahlı gruplar Dürzi nüfusa saldırılar düzenledi. Mart ayında yaşanan katliamların ve Alevi sivillerin, şimdi de Dürzilerin öldürülmeye devam etmesinin sorumluluğu, esas olarak yeni Suriye yetkililerine aittir. Yetkililer bu olayları önleyemedi, hatta doğrudan bu olaylara karıştılar ve bunların gerçekleşmesini mümkün kılan siyasi koşulları yarattılar.

Yetkililer ayrıca, Suriye çatışması sırasında savaş suçlarına karışan tüm kişi ve grupların cezalandırılmasını amaçlayan kapsamlı bir geçiş dönemi adaleti sürecini teşvik edecek bir mekanizma oluşturmada da başarısız oldular. Bu, intikam eylemlerini önlemek ve artan mezhepsel gerilimleri bastırmak için çok önemli bir rol oynanabilirdi. Ancak Ahmed el-Şara ve müttefikleri, kendi suçları ve sivillere karşı işledikleri ihlallerden yargılanmaktan korktukları için geçiş adaletine hiçbir ilgi duymuyorlar.

Geçiş adaleti, kamu varlıklarının geri kazanılması ve mali suçların kovuşturulmasını içeren tedbirleri de kapsadığı için sosyoekonomik bir boyutu da var. Bu önlemler, söz konusu varlıkların özelleştirilmesini ve kamu arazilerinin eski rejime bağlı iş insanlarına dağıtılmasını kapsar ve bu da halkın ve daha genel olarak kamu kaynaklarından yararlanma hakkının zararına olur. Ancak, Esad rejimiyle bağlantılı bazı iş insanlarıyla anlaşmalar ve uzlaşmalar sağlanması, neoliberal politikaların derinleştirilmesi ve devlet varlıklarının özelleştirilmesini içeren yeni yetkililerin ekonomik tercihleri, kapsamlı bir geçiş dönemi adaleti süreciyle bağlantılı dinamiklere aykırıdır.

Mart ayı başında hükümet, AANES ile bir mutabakat zaptı imzaladı ve Suwayda’daki Dürzi nüfusun belirli kesimleriyle yakınlaşma arayışına girdi. Bu girişimler, kıyı bölgelerinde yaşanan katliamlarla sarsılan ulusal, bölgesel ve uluslararası meşruiyetini güçlendirme ihtiyacını ortaya koydu. Ancak, Suriye’nin kuzeydoğusundaki ve Suwayda’daki yerel topluluklar bu girişimlere karşı çıktığı için, girişimlerin uygulanması hala değerlendirilmeye ihtiyaç duyuyor. Bu topluluklar, geçici anayasa ve kıyı topluluklarında işlenen cinayetlere katılan silahlı grupları cezalandırmak istememeleri de dahil olmak üzere, iktidar yetkililerinin politikalarına karşı gösteriler düzenledi.

Ayrıca, Nisan ayında ülkenin bazı bölgelerinde Dürzi nüfusu hedef alan mezhepsel çatışmalar yeniden başladı. Gerilimleri yatıştırmak ve özellikle İsrail’in ulusal meselelere müdahalesini önlemek için Suriye hükümeti ve Dürzi temsilcileri Mayıs ayı başında güvenlik konularını kapsayan bir anlaşma imzaladı. Suriye’nin parçalanma riskinin yanı sıra, bazı yabancı ülkeler, özellikle İran ve İsrail, mezhepsel ve etnik şiddeti tırmandırmakla ilgileniyor. Bu şekilde kendilerini belirli bir mezhebin savunucuları olarak gösterebilir ve daha fazla istikrarsızlık yaratabilirler. Örneğin, İsrailli yetkililer, Suriye’deki Dürzileri askeri yollarla koruma hazırlığında olduklarını belirten açıklamalar yaptılar ve en son, birçok Dürzi’nin yaşadığı Şam yakınlarındaki Jaramana ve Sahnaya kasabalarında çatışmaların ardından uyarı amaçlı hava saldırıları düzenlediler. Önde gelen Dürzi sosyal ve siyasi aktörler bu çağrıları büyük ölçüde reddettiler ve Suriye’ye ve ülkenin birliğine bağlılıklarını yinelediler. Aynı zamanda, Şam ile AANES arasında varılan anlaşmaya rağmen, Türk ordusu kuzeydoğudaki Kürt nüfusa yönelik tehditlerini tamamen durdurmuş değil.

Suriye’de siyasi alanı genişletmeye yardımcı olacak ikinci bir ana gereklilik, ülkenin sosyoekonomik ortamının iyileştirilmesidir. Bu, savaşın yol açtığı büyük yıkım ve nüfusun yüzde 90’ının yoksulluk sınırının altında yaşaması nedeniyle özellikle gereklidir. Nüfusun büyük bir kısmının temel ihtiyaçlarını, kira, elektrik, okul ücretleri ve daha fazlasını karşılayamaması, başarısında doğrudan ve nesnel çıkarları olan bir yeniden inşa sürecine dahil olmalarını ve katılımlarını engelliyor. Yeni yetkililerin ekonomik kararları, nüfusun büyük bir kısmını daha da yoksullaştırıyor ve Suriye’nin üretken ekonomik sektörlerindeki geri kalmışlığı derinleştiriyor. Bu nedenle yetkililer, tartışmalarını iş insanları ve yabancı aktörlerle sınırlayamaz. Tartışmaları, sendikalar, köylü ve meslek örgütleri dahil olmak üzere diğer yerel sosyal ve siyasi aktörleri de kapsayacak şekilde genişletilmeli. Bu nedenle, bu örgütleri canlandırmak bir öncelik olmalı.

Bu, seçmenlerini harekete geçiren özgür seçimler ve ulusal işgücünü seferber etmek yoluyla gerçekleştirilebilir. Demokratik kitle işçi örgütlerinin yeniden canlanması, halkın yaşam ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve yeniden yapılanmada siyasi ve sınıfsal temsilin alanının genişletilmesi için gerekli. Bu bağlamda, 2025 yılının Ocak ve Şubat aylarında farklı illerde işten çıkarılan kamu çalışanları tarafından düzenlenen protestolar ve alternatif sendikalar veya en azından koordinasyon yapıları kurma girişimleri umut vericiydi. Bu yeni oluşumlar, kitlesel işten çıkarmalara karşı çıkmanın yanı sıra maaş ve ücretlerin artırılmasını talep etti ve hükümetin devlet varlıklarını özelleştirme planlarını reddetti. Ancak, kıyı bölgelerinde yaşanan mezhepçi katliamlar, rejime yakın silahlı grupların şiddetle tepki verebileceği korkusu nedeniyle protesto hareketinin gücünü önemli ölçüde azalttı. Ayrıcalıklı ve elitlerin önderliğinde bir yeniden yapılanma süreci, toplumsal eşitsizlikleri, yoksullaşmayı, servetin azınlığın elinde yoğunlaşmasını ve üretken kalkınmanın yokluğunu yeniden üretecektir. Tüm bu unsurların, 2011’de Esad yönetimine karşı halk ayaklanmasının kökeninde yattığı unutulmamalıdır. Bu nedenle, Esad sonrası geçişin bu temeller üzerine inşası, geri tepmeye mahkumdur.

Suriye’nin geleceği ne olacak?

Beşar Esad rejiminin herhangi bir halefi, muazzam siyasi ve sosyoekonomik zorluklarla karşı karşıya kalacaktı. Bu, hafife alınmamalıdır. Ancak HTŞ’nin siyasi ve ekonomik eğilimleri, Suriye’nin geçiş döneminde başarılı ve sürdürülebilir bir yeniden inşa sürecinin ön koşullarının yerine getirilmesini daha da zorlaştırmıştır.

Bu durum, daha yoksul ve sosyal ve siyasi açıdan daha parçalanmış bir toplumun ortaya çıkmasına neden olur ve yeni şiddet döngüleri ve mezhepsel gerilimler doğurmaya müsait bir zemin var.

Sonuç olarak, başarılı bir yeniden inşa çabası bir yana, ekonomik toparlanma da olası görünmemektedir. Suriye bir dönüm noktasında. Sosyal açıdan daha kapsayıcı ve demokratik bir yola girilmesi için önlem alınmazsa, ülkenin çektiği acılar devam edecek ve yeni otoriter yönetimlerin ve dışlama biçimlerinin kurulmasına yol açabilecektir. Bu da yeni bir felaketin reçetesidir.

Kaynak: https://www.europe-solidaire.org/spip.php?article75048

Çeviri: İmdat Freni Çeviri Kolektifi

Neofaşist hareketleri, iklim değişikliği gerçekliğini veya en azından insan davranışlarıyla olan bağlantısını çeşitli derecelerde sorgulamaya iten nedir?

Rekor kıran bir sıcak dalgası Avrupa ve Kuzey Amerika’nın büyük bir bölümünü etkisi altına alırken, çevre bilimcilerin uzun süredir uyarıda bulunduğu ve geç olmadan acil önlem alınması çağrısında bulunduğu iklim değişikliği ve küresel ısınma giderek daha fazla teyit edilirken, gezegenin ve üzerinde yaşayan insan ve hayvanların geleceği için endişe verici bir dönemeçte, neofaşist hareketleri, iklim değişikliğinin gerçekliğini veya en azından insan davranışlarıyla olan bağlantısını çeşitli derecelerde sorgulamaya iten nedenlerin ne olduğunu sormak yerinde olacaktır. Daha önce de belirttiğimiz gibi, “Neofaşizm, çoğu fraksiyonunun vazgeçilmez çevre önlemlerine karşı açık düşmanlığıyla dünyayı uçuruma sürüklüyor ve böylece çevre tehlikesini daha da şiddetlendiriyor, özellikle de neofaşizm, nüfusuna oranla dünyanın en kirletici halkı olan ABD halkı üzerinde iktidarı ele geçirdiğinde.” (Neofaşizm Çağı ve Ayırt Edici Özellikleri).

İklim değişikliğinin ciddiyetini inkar etme eğilimi, milliyetçilik, etnikçilik, ırkçılık, cinsiyetçilik ve özgürlükçü sosyal değerlere karşı aşırı düşmanlık gibi neo-faşizmin diğer özelliklerinden farklı olarak, ne doğaldır ne de sezgisel olarak anlaşılabilir bir durumdur. Peki, neofaşist hareketleri giderek daha belirgin hâle gelen bu gerçeği inkâr etmeye ve özellikle iklim değişikliğiyle mücadele ederek felaketi hafifletmeyi ve daha da kötüleşmesini önlemeyi amaçlayan politikalara karşı çıkmaya iten şey nedir? Araştırmacılar bu eğilimi açıklayan üç temel etken belirlemişlerdir. Bunlardan biri, aşırı sağın geleneksel ideolojik cephaneliğiyle ilgilidir; diğer ikisi ise neofaşistlerin davranışlarını belirleyen iki sınıf kutbuna, yani onların desteğini kazanmaya çalıştıkları geniş toplumsal taban ile dar ekonomik seçkinlere ilişkindir.

İlk faktör, ulus devletin ekonomik ve diğer politikalarını belirleme özgürlüğünü kısıtlayan her türlü uluslararası anlaşmayı reddeden “egemenlikçi” ve “izolasyonist” politikalarda sıklıkla görülen aşırı milliyetçiliğe dayanmaktadır. Bu davranış, uluslararası anlaşma ve politikaların şekillenmesinde en büyük etkiye sahip ülke olan ABD’de en absürt boyutuna ulaşmaktadır. Donald Trump’ın, Washington’un Paris İklim Anlaşması’ndan çekilmesini, sanki bu anlaşma Amerika’nın ekonomisini, özellikle de kömür, petrol ve gaz gibi fosil yakıt kaynaklarını kullanarak geliştirme özgürlüğünü kısıtlamak için dünyanın geri kalanının bir komplosu sonucu ortaya çıkmış gibi gerekçelendirdiğini gördük. Neofaşistlerin uluslararası çevre anlaşmalarını reddetmesi, aşırı milliyetçi bakış açısıyla ulusal egemenliği kısıtlayan her türlü kuralın kapsamlı bir şekilde reddedilmesi kapsamında değerlendirilebilir.

İkinci faktör, neofaşistlerin seçim desteğini kazanmaya çalıştıkları sosyal tabanın duygularını okşamaktır. Neofaşistler, iklim değişikliğiyle mücadelede gerekli olan yaşam tarzı değişiklikleri ve maliyetlerden dolayı bazı düşük gelirli kesimlerin hoşnutsuzluğunu istismar ediyorlar. Bu hoşnutsuzluk, neoliberal hükümetlerin, çevreye zararlı kirliliğin başlıca sorumlusu olan büyük sermayeye bu maliyeti yüklemek yerine, mücadelenin maliyetini mütevazı gelirli kesimlere yüklemeye çalıştıklarında daha da artıyor. Bu tür bir girişimin çarpıcı bir örneği, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron hükümetinin 2018’de araç yakıtlarına ek vergi getirme girişimidir. Bu önlem, çoğunlukla düşük gelirli araç kullanıcılarını etkileyecekti. Bu girişim, Fransa’da bu yüzyılın en büyük halk protestolarından biri olan Sarı Yelekliler hareketini tetikledi. Hareketin hükümete karşı taleplerinden biri, nüfusun büyük bir kesimine ek bir yük getirmek yerine, en büyük servetlere vergi getirilmesiydi.

Burada, iklim değişikliği konusunda neo-faşistlerin tutumunu açıklayan üçüncü faktöre geliyoruz. Eski faşizmin bilinen özelliklerinden biri, alt sosyal sınıfların çıkarlarını savunduğunu iddia eden demagojik “popülist” retoriğine rağmen, büyük sermayenin desteğini kazanmaya çalışmasıydı. Hatta bazı durumlarda, resmi adı bu sıfatı taşıyan Alman Nazizmi gibi, “sosyalizm” iddiasında bile bulunuldu. Faşistler ile büyük sermaye arasındaki gizli anlaşma, esas olarak, geçen yüzyılın iki dünya savaşı arasındaki dönemde, yani faşizmin ilk dönemlerinde yaşanan ekonomik krizin ortasında, sosyal demokrat ve komünist kanatları ile işçi hareketinin yükselişinden duyulan korkudan kaynaklanıyordu.

Ancak bugün, işçi hareketinin neoliberal saldırılar ve teknolojik değişimle önemli ölçüde zayıflamasıyla, büyük sermayenin neofaşist hareketlerle işbirliği yapma motivasyonu savunma amaçlı değil, saldırgan. Küçük ve orta ölçekli sermayeyi feda ederek tekelci büyümesini korumaya çalışan bir tür büyük sermaye ile karşı karşıyayız. Bunu yapmak için, kapitalist gelişimin temel itici gücü olarak rekabeti korumaya adanmış bir ekonomik liberalizmden esinlenerek, tekelleri sınırlamak için daha önce getirilen kısıtlamaları ortadan kaldırması gerekiyor. Bu bakış açısından çevre politikaları, sermayenin özgürlüğüne getirilen kısıtlamalar olarak algılanır; oysa bu özgürlük, doğası gereği çelişkili bir nitelik taşır, çünkü tam ve sınırsız bir özgürlük kaçınılmaz olarak, aynı özgürlüğü baltalayan tekellerin ortaya çıkmasına yol açar.

Bunun en belirgin örneği, önde gelen ABD kapitalistlerinden biri ve aralarında neofaşizmin en önde gelen savunucusu ve destekçisi olan Peter Thiel’dir. Thiel, Donald Trump’ın başkanlık kampanyasının en ateşli destekçilerinden biriydi ve aynı zamanda Trump yönetiminin neo-faşist ideolojisinin yarı resmi sözcüsü olan Başkan Yardımcısı J.D. Vance’in siyasi babası olarak da bilinir. Thiel, tekellerin sınırsız zenginleşme yoluyla teknolojinin engelsiz ilerlemesini sağladığını savunarak, tekellere olan tercihini utanmadan ilan ederken, çevre politikalarına uluslararası rekabeti kısıtladıkları gerekçesiyle karşı çıkıyor! Bu görüşünü, Trump’ın son kampanyasını destekleyen ve Avrupa hükümetlerinin kendilerine dayatmaya çalıştığı kısıtlamalar ve vergilerle mücadele etmek için ona bahis oynayan, ileri teknolojiler ve bunların ticaret ve sosyal medyadaki uygulamalarında tekel sahibi olan ABD’li şirketlerle paylaşıyor. Trump, tüm dünyaya karşı ilan ettiği ticaret savaşında bu görevi gündeminin en üst sırasına yerleştirdi.

Çeviri: İmdat Freni Çeviri Kolektifi

Kaynak: https://www.europe-solidaire.org/spip.php?article75503

İsrail’in 13 Haziran Cuma günü başlayan ve ardından İslam Cumhuriyeti’nin İsrail şehirlerini bombalamasıyla devam eden İran’a yönelik askeri saldırısı, İran’ı ve bölgeyi benzeri görülmemiş bir krize sürükledi. Tahran’ın bombalanmasından yükselen duman, yıkılan evlerin enkazı ve kurbanların cesetleri, ayrıca evlerinden kaçıp sığınmak isteyen insanların oluşturduğu bitmek bilmeyen kuyruklar, İran toplumu için kasvetli bir tablo çiziyor; gelecek, bugünden bile daha kasvetli.

Bu ölümcül ve karmaşık çatışma, İran toplumunun toplumsal ve medeni yapısını yok etmekle tehdit ediyor. İsrail hükümeti, “rejim değişikliği” aradığını veya daha doğrusu, İslam Cumhuriyeti’nin “düşüşünü” ve/veya devlet yapılarının dağılmasını sağlamayı iddia ediyor. Böyle bir “düşüş” veya dağılma, öncelikle, mevcut rejimin dışında olanlar da dahil olmak üzere, halihazırda ortaya çıkan faşist, şovenist ve etnik silahlı gruplara fayda sağlayabilir. Bu gruplar, bu trajik durumdan kâr elde etmeyi hayal ediyor; sadece kendi çıkarlarını, halkın pahasına görüyorlar. Bu gruplar, İslam rejiminin silahlı kuvvetlerinin potansiyel parçalanmasından ortaya çıkan yüzlerce milisle birlikte, şehirleri ve insanların evlerini yok etmek için füzeler ve insansız hava araçları kullanarak birbirlerine karşı acımasız bir savaş açabilirler. İsrail ve ABD müttefiki tarafından yürütülen bu savaş, İslam Cumhuriyeti rejimi için yıkıcı olsa da, yalnızca militarize edilmiş, şovenist ve ayrılıkçı grupları güçlendirmeye hizmet edecektir. Böyle bir senaryo İran’ı, Saddam Hüseyin sonrası Irak’ta veya Muammer Kaddafi sonrası Libya’da yaşananlara benzer bir kaosa sürükleyebilir.

Karmaşık jeopolitik sorunları olan bir çatışma

İsrail’in askeri saldırısı yalnızca İran nükleer sorunuyla ilgili değil. Bu gerekçelendirme, nüansların ötesinde, Irak işgalini meşrulaştırmaya yarayan “kitle imha silahları” hakkındaki yalanları hatırlatıyor. Bu, küresel emperyalist güçler ile bölgesel güçler arasındaki bir nüfuz mücadelesidir ve ABD, askeri güç gösterileri yoluyla azalan hakimiyetini sürdürmeye çalışmaktadır.

İsrail, iddia edilen özerkliğine rağmen, Orta Doğu’da ABD’nin silahlı kanadı olmaya devam ediyor. Bu nedenle bu stratejide merkezi bir rol oynuyor. Gazze’ye yönelik düzenli bombalamalar yalnızca Filistin halkını katletmeyi amaçlamıyor. Aynı zamanda dünyaya İsrail’in ve Amerikan müttefikinin askeri gücünün kapsamını hatırlatmaya da hizmet ediyor.

İsrail’in İran’a yönelik askeri saldırısı, şüphesiz başından beri ABD desteğiyle gerçekleştirildi ve gelişmiş ve birleştirilmiş sofistike teknoloji kullanımıyla tüm dünyayı şaşkına çevirdi. Bu operasyon bir kez daha İsrail ve ABD’nin askeri üstünlüğünü gösterdi ve böylece jeopolitik rakiplerine açık bir mesaj gönderdi. Bu saldırının hedeflerinden biri tam olarak teknolojik ve askeri hakimiyetlerini vurgulamaktı.

Ukrayna’da Rusya’nın “caydırma” yeteneği doğrudan müdahaleyi sınırlandırıyor. Gazze ve Batı Şeria, Suriye, Lübnan ve şimdi İran gibi bölgelerde/ülkelerde bu güç gösterisi engelsiz bir şekilde uygulanıyor. Lübnan’daki Hizbullah’a yönelik saldırılar bölgesel düzeyde yaygın bir korku yaratmamış olsa da, özellikle robotlar ve yapay zeka kullanılarak İran İslam Cumhuriyeti’ne yönelik saldırı, özellikle bu belirli coğrafi bölgedeki konumu göz önüne alındığında çok daha büyük bir terör yaratıyor.

Bu savaşın diğer kahramanı olan İslam Cumhuriyeti, Orta Doğu’daki güç dağılımında hakimiyetini sağlamaya çalışan bir rejimdir. ABD’nin bölgede uyguladığı politikalara uygun hareket eden İsrail’e karşı çıkması, gerçekte bölgesel güç dengesinde hakim bir konum iddia etme girişimidir.

Ekonomik yaptırımların (rejimi ve onun neoliberal kleptokrasisini ekonomiyi felaketle yönetmekten kurtarmadığı) ardından İslam Cumhuriyeti’nin bölgesel etkisinin zayıflaması, İslami vekillerinin etkisiz hale getirilmesi, Beşşar Esad rejiminin devrilmesi ve halk ayaklanmaları tehditleri, Tahran’ı bir uzlaşmaya varmak ve bölgesel sahnedeki yerini korumak için nükleer müzakerelere girmeye zorladı.

Ancak ABD ve İsrail, sonunda, İran İslam Cumhuriyeti’ni kendi istedikleri “düzene” boyun eğmeye zorlamak ve dünya nezdinde üstünlüklerini ortaya koymak için askeri çözümün daha etkili olacağına karar verdiler.

İran halkının çektiği acılar

İran halkı için bu savaş zaten kötü olan koşulları daha da kötüleştiriyor: yoksulluk, eşitsizlik, diktatörlük ve acımasız baskı, hapis, işkence, günlük infazlar, kadınlara yönelik baskı, zorunlu örtünmenin dayatılması, din devleti ve dini ve etnik azınlıklara yönelik baskı.

Uzun süren bir savaş, İran’ın ekonomik ve sosyal altyapısını yok etme, Suriye veya Afganistan’dakine benzer bir kaosa sürükleme riski taşır. Bu, İran toplumunu geriye itebilir, hatta kaosa ve devletin parçalanmasının korkunç bir senaryosuna sürükleyebilir.

İslam Cumhuriyeti İsrail şehirlerini bombalayarak karşılık verse de, bu saldırılar masum sivilleri de etkiliyor. Yine de Arap ülkelerinde, bu eylemler birçok kişi tarafından İsrail’in onlarca yıl süren işgali ve uyguladığı çeşitli aşağılamaların intikamı olarak algılanıyor. İran rejimi, mevcut savaştan az çok yara almadan çıkması durumunda, Arap nüfusunun bu kesimlerinin rızasını kullanarak bölgesel bir etki ağı yeniden inşa edebilecek mi? Bu tartışılan bir hipotez.

Öte yandan, Arap liderlerinin çoğunun İsrail bombardımanlarını kınamaktan kaçınması, sağcı muhalefet ve onların medyasından etkilenen İran halkının bazı kesimlerinde yankı buluyor. Bu kesimler, İsrail’in İran’a yönelik askeri saldırılarını memnuniyetle karşılarken, Gazze’deki İsrail soykırımını görmezden geliyor veya önemsizleştiriyor.

İran muhalefetinin karşılaştığı zorluklar

İslam Cumhuriyeti’nin vahim ekonomik ve politik durumu rejimi savunmasız bir konuma soktu ve büyük askeri saldırılar altında çökmesi muhtemel hale geldi. İsrail’in öncülük ettiği bu saldırılar, İran’ın gaz ve petrol üretimi ile stratejik limanları da dahil olmak üzere kritik ekonomik altyapısını yok etmeyi amaçlıyor.

Bu bağlamda, bazı sağcı muhalif gruplar ve Mücahitler, Abdullah Mohtadi’nin monarşistlerle ittifak halindeki Kürt Komala grubu ve diğer etnik milliyetçi hareketler gibi uç gruplar bu senaryoyu istismar edilecek bir fırsat olarak görüyor. Bu gerici muhalif gruplar İsrail askeri saldırılarından memnuniyet duyduklarını ifade ettiler ve bunları rejime karşı halkı harekete geçirmek için kullanmayı umarak bunların tırmanmasını teşvik ediyorlar. Ancak, stratejileri halkın acısını daha da kötüleştirme riski taşıyor.

İmkanı olanlar Tahran’dan ayrılmaya çalışıyor.

Sıradan vatandaşlar umutsuzca bombardımanlardan kaçarken, bu gruplar rejimle “son” bir çatışma çağrısında bulunuyor. Mevcut koşullar altında böyle bir strateji ancak kan dökülmesine, tam bir umutsuzluğa ve İran halkının acılarının daha da kötüleşmesine yol açabilir. Bu durum, İslam Cumhuriyeti’ni devirme mücadelesini halk hareketi için daha da karmaşık ve tehlikeli hale getiriyor.

Halkı İslami rejimle yüzleşmeye hazırlamak, önceki mücadelelerin kazanımlarını korumaya ve dayattığı zorlu koşullar göz önüne alındığında savaşa karşı örgütlenmeye dayanır. Şu anda amaç saldırmak değil, direnmek ve örgütlenmektir. İslam Cumhuriyeti, İsrail ve ABD ile askeri olarak rekabet edebilecek durumda olmasa da, savaş durumunu kullanarak artan vahşetle halk ayaklanmalarını bastırıyor ve herhangi bir rakibin baskısını sürdürüyor.

Bu şartlar altında halkı doğrudan rejime karşı cephe almaya zorlamak, ancak gerici ve sorumsuz güç ve çevrelerin, aşırı sağın ve monarşistlerin teşvik ettiği bir suç eylemidir.

Sol ve ilericiler ise savaşın zorlukları karşısında dayanışma ve örgütlenmenin önemini vurguluyor. İnsani ve dayanışma eylemleri, derhal ateşkes için seferberlik ve milliyetçi ve savaş çığırtkanlığı söylemlerine karşı mücadele çağrısında bulunuyorlar. Savaşın acılarına yanıt olarak şu gibi taleplerde bulunuyorlar:

• Evlerini ve şehirlerini terk etmek zorunda kalan vatandaşlara temel kaynak ve ekipmanları sağlayın;
• Yerinden edilen kişilerin haklarının ve tazminatlarının tam olarak ödenmesini garanti altına alın;
• Geçim, sağlık ve yaşam koşulları açısından temel ihtiyaçların sağlanması;
• Bombalama durumunda halka acil yardım sağlayın;
• Rejim üzerinde ateşkes ve çatışmanın hızla sona ermesi yönünde baskı kurarak, savaşın derhal sona ermesi için mücadele edin.

Aynı zamanda, rejimi desteklemek için halkı harekete geçirmeyi amaçlayan milliyetçiliğe, savaş yanlısı gruplara ve rejimi “devirme” bahanesiyle savaştan, toplumun yıkılmasından, bombalamalardan zevk alan her türden milliyetçiye karşı çıkıyorlar.

Bu şekilde, en bilinçli işçiler ve vatandaşlarla, tüm kısa ve uzun vadeli olasılıklarda etkili bir rol oynamak mümkün olur. Bu olasılıklar şunları içerir:

• İslam Cumhuriyeti’nin savaşta zayıflamasını veya yenilgiye uğramasını, tamamen yıkılıncaya kadar istismar etmek;
• Toplumu kaosun ve yaygın düzensizliğin karanlık senaryolarından uzaklaştırmak;
• Muhtemel iç darbelere karşı kitleleri müdahaleye hazırlayın ve rejimin tamamen çökmesine eşlik edin.

Böyle bir durumda, kendisini solda gören güçlerin politikası şu şekilde olmalıdır:

• Toplumu yönetme sorumluluğunu üstlenecek şekilde nüfusu örgütlemek.
• Rejime ve aynı zamanda mevcut ve gelecekteki tüm suç örgütlerine karşı öz savunmalarını sağlamak için işçileri ve vatandaşları silahlandırın.

Bu yaklaşımın amacı, toplumun birlik içinde kalmasını ve zorlukların üstesinden gelmeye hazır olmasını sağlamak, aynı zamanda toplumsal adalet ve demokratik katılıma dayalı bir gelecek inşa etmektir.

İran’ın sağcı muhalefeti, yalnızca İslam Cumhuriyeti’nin askeri müdahale veya darbe ile devrilmesini beklemiyor. Aynı zamanda, “rejim değişikliği” politikasının bir tamamlayıcısı ve hızlandırılması olarak, sağcı bir bakış açısıyla çerçevelenmiş bir halk ayaklanması öngörüyor.

Bu açıdan bakıldığında, sağcı muhalefet daha adil ve eşitlikçi bir toplum kurmak için değil, dışsal veya seçkinci gündemlerle uyumlu dar çıkarlara hizmet etmek için halkın hoşnutsuzluğundan yararlanmaya çalışıyor. Bu, halkın meşru isteklerinin temel çıkarlarına aykırı projeler lehine kaçırılma riskini vurguluyor.

Son otuz yıldır, dünyadaki rejim değişikliklerinin neredeyse tamamı kitlesel halk katılımıyla, çoğunlukla halk ayaklanmalarıyla gerçekleştirildi. Son Şah’ın oğlu Rıza Pehlevi ve diğer sağcı hareketlerin grev ve ayaklanma çağrısı ne basit bir pozdur ne de bir yalandır, ancak kendi siyasi vizyonlarını halkın ana akım beklentileri içinde yaymayı amaçlayan bir stratejidir. İsrail’in askeri müdahalesi ve artan kamusal umutsuzluk, bu vizyona olayları etkilemek için daha büyük bir kaldıraç sağlıyor.

Bu gerçeği ancak körü körüne bu sağcı akımların peşinden giden “popülistler” gizliyor ve amaçlarını “halk” mücadeleleri bahanesiyle gizlemeye çalışıyorlar.

Böyle bir durumda, özellikle sosyalist olduklarını iddia eden sol hareketlerin rolü, bu girişimleri etkisiz hale getirmek, toplum içinde sağcı vizyonun yayılmasına ve çözümlerine karşı mücadele etmek ve bu güçleri İslamcı rejimi devirme mücadelesinde izole etmektir. Bunu yapmak için, öncelikle insanları etrafında toplama kapasitesine sahip olan ilerici işçi hareketinin gücüne güvenmeleri gerekir. Amaçları, toplumu dış gündemler tarafından düzenlenen felaket senaryolarından ve rejim değişikliklerinden korumak ve aynı zamanda halk kesimlerini özellikle sosyal adalete dayalı gerçek anlamda özgürleştirici bir alternatife teşvik etmek olmalıdır.

Barış için bir mücadele

İran halkı savaş değil barış istiyor. Diktatörlüklerden ve dış müdahalelerden uzak bir gelecek istiyorlar. Savaştan derhal ateşkes ilan edilmesi ve İran ve İsrail’deki şehirlerin bombalanması, daha büyük bir felaketi önlemek ve demokratik ve devrimci bir dönüşüm için koşulları yaratmak için elzemdir. Bu hedefe ulaşmak için verilen mücadele, İran toplumunu savaşın karanlık ve korkunç uçurumundan uzaklaştırabilir ve rejime karşı bir saldırı için gerekli koşulları yaratabilir. İslam Cumhuriyeti’nin devrimci bir şekilde devrilmesi böyle bir süreçle gerçekleştirilebilir.

Sonuç olarak, eğer İslam Cumhuriyeti’nin yıkılması gerçekleşecekse, bu hiçbir şekilde dış müdahalenin değil, halkın bizzat örgütlediği ve yönettiği bir halk ayaklanmasının sonucu olmalıdır. (18 Haziran 2025)

*Houshang Sepehr, İran İşçileriyle Sosyalist Dayanışma (SSTI) örgütünün liderlerinden biridir.

Kaynak: A L’Encontre sitesinden

Çeviri: İmdat Freni Çeviri Kolektifi

17 Haziran 2025,Altı sendika örgütü tarafından

İran ve bölgedeki mevcut istikrarsız ve tehlikeli durum göz önüne alındığında, bu bildiriye imza atan örgütler ortak bir tutum benimsemeyi görev bilmişlerdir.

Ahvaz Çelik Fabrikası işçileri grevde, Aralık 2023. Mayıs 2025’te kamyon şoförleri grevdeydi

İranlı işçiler – işçiler, öğretmenler, hemşireler, emekliler ve diğer çalışanlar – hiçbir zaman savaşa, militarizmin yayılmasına, ülkenin bombalanmasına veya otoriter ve sömürücü politikalara ilgi duymadılar ve duymayacaklar.

İsrail ordusunun İran’ın çeşitli bölgelerinde altyapı, işyerleri, rafineriler ve yerleşim alanları da dahil olmak üzere yüzlerce hedefe yönelik saldırıları ve bombalamaları, vatandaşların, özellikle de işçilerin canlarıyla ve geçimleriyle bedel ödediği bir savaş çığırtkanlığı projesinin parçasıdır.

İsrail’in İran halkına karşı hiçbir düşmanlığı olmadığı iddiası yalandan ve siyasi propagandadan başka bir şey değildir. Daha dün, İsrail Savunma Bakanı [Israel Katz] “Tahran’ı yakmakla” tehdit etti. Trump ve diğer ABD yetkililerinden gelen tekrarlanan tehditler ve Batılı hükümetlerin bu tür eylemlere koşulsuz desteği, bölgedeki gerginliği, güvensizliği ve yıkımı artırdı.

İsrail ve Amerikan hükümetleri, Gazze’deki devam eden soykırımdan ve bölgedeki ve dünyadaki sayısız diğer suçtan birincil olarak sorumludur. Bu vahşetlere sessiz kalırken kendilerini ikiyüzlü bir şekilde barış savunucuları olarak sunan Birleşmiş Milletler ve uluslararası kurumlar, aynı egemenlik sisteminin bir parçasıdır. Küresel kapitalist sistem bir bütün olarak, kâr odaklı mantığı ve emperyalist güçler, savaşların, insani felaketlerin ve çevresel yıkımın başlıca nedenleri arasındadır.

İran işçi sınıfı savaştan hiçbir fayda sağlamadığı gibi, bu savaşlar doğrudan onların hayatlarını ve güvenliklerini hedef alıyor. Devam eden ekonomik yaptırımlar, devasa askeri bütçelerin tahsisi ve özgürlüklerin kısıtlanması, yoksulluğun kötüleşmesine, baskının artmasına, açlığa, ölüme ve milyonlarca insanın yerinden edilmesine yol açıyor.

Biz, bağımsız İranlı sendikalar, taban örgütleri ve militanlar olarak, ABD ve İsrail’in bize özgürlük, eşitlik ve adalet getirme arzusu konusunda hiçbir yanılsamaya sahip değiliz; tıpkı İslam Cumhuriyeti’nin baskıcı, müdahaleci, maceracı ve işçi karşıtı doğası ve uygulamaları konusunda da hiçbir yanılsamaya sahip olmadığımız gibi.

Yıllardır İran işçileri olarak asgari haklarımızı ve temel yaşam koşullarını elde edebilmek için hapis, işkence, idam, işten çıkarma, tehdit ve dayak gibi ağır bedeller ödedik ve örgütlenme, toplanma, kendimizi özgürce ifade etme hakkımızdan mahrum bırakılmaya devam ediyoruz.

Ülkenin işçileri, kırk yıldan fazla bir süredir bizim pahasına astronomik zenginlikler biriktiren ve bizi sürekli haklardan yoksun ve güvensiz bir durumda tutan İslam Cumhuriyeti rejimine ve kapitalistlere haklı olarak öfkeli ve tiksinti duyuyorlar. İran işçilerinin, kadınlarının, gençlerinin ve ezilen insanlarının bastırılması ve öldürülmesinde yer alan tüm yetkililer ve kurumlar, ezilen insanlar tarafından yargılanmalı ve cezalandırılmalıdır.

İşçiler olarak mücadelemiz toplumsal ve sınıfsal bir mücadeledir. Bu mücadele, özellikle “Ekmek, İş, Özgürlük” ve “Kadın, Yaşam, Özgürlük” için son yıllardaki hareketlerle uyumlu olarak, kendi gücümüzden yararlanarak ve özgürlüğü seven ve eşitliği arayan işçi sınıfının ve hümanist güçlerin uluslararası desteğiyle birlikte devam edecektir.

Mevcut savaşın devam etmesi yalnızca daha fazla yıkıma, geri döndürülemez çevresel hasara ve insan felaketlerinin tekrarına yol açacaktır. İran’ın işçi sınıfı ve dezavantajlı nüfusları, bölgedeki diğer ülkelerdeki ezilenler gibi, bu durumun başlıca kurbanları arasındadır.

Bu bildiriyi imzalayan örgütler, dünyanın dört bir yanındaki tüm sendikaları, insan hakları örgütlerini, barış gruplarını, çevre aktivistlerini ve barış güçlerini, savaşa, bombalamalara, masum insanların katledilmesine ve çevresel tahribata derhal son verilmesi talebinde birleşmeye ve İran halkının ve bölgenin soykırım, savaş kışkırtıcılığı ve baskıya son verme mücadelesini desteklemeye çağırıyor.

Ortadoğu halklarının, bölgesel ve küresel güçler arasındaki yıkıcı gerginliklerin ve çatışmaların sona ermesine ve adil ve kalıcı bir barışa; örgütlenme, kitle hareketleri, yaygınlaşan protestolar ve doğrudan ve evrensel katılım yoluyla kendi kaderlerini belirlemelerine olanak tanıyan bir barışa ihtiyacı vardır.

Savaşa hayır, savaş çığırtkanlığı politikalarına hayır,

Acil ateşkes talebimiz acildir

İmzacılar:

– Tahran ve Çevresindeki Otobüs Şirketi İşçileri Sendikası (Vahed)

– Haft Tapeh Şeker Kamışı İşçileri Sendikası

– Huzistan Emekli İşçileri

– Emekliler İttifakı (Ettehad Bazneshastegan)

– Sendikal örgütlerin kurulmasına yardımcı olmak için koordinasyon komitesi

– Emekliler İttifakı Grubu

Not:

• Orijinal Farsça açıklamaya bağlantılar:
https://www.instagram.com/p/DK_8H4PxUMd/?igsh=MWNhcWVhZXE5M3cwMw==

İsrail’in İran’a yönelik eşi benzeri görülmemiş saldırısı, son 20 aydır Filistin’de canlı yayında sürdürdüğü soykırım karşısında kendisine tanınan dokunulmazlığın doğrudan bir sonucudur.

“Kendini savunma hakkı” bahanesiyle hareket eden İsrail, uzun süredir izlediği Filistin’i imha politikasını açık bir soykırıma dönüştürmüş durumda. Şimdi de bu saldırganlığı İran’ı bombalayarak daha da genişletiyor. Üstelik bunu, sözde bir nükleer tehdide karşı kendini savunduğunu iddia ederek yapıyor. Oysa İsrail’in kendisi, ne Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması’na taraf ne de elindeki nükleer silahlar için uluslararası bir denetime tabi.
İsrail’in bu dokunulmazlığı, başta ABD olmak üzere onu silahlandıran, finanse eden ve siyasi olarak koruyan hükümetler sayesinde mümkün oluyor. ABD, İran’a yönelik bu saldırının İsrail tarafından tek taraflı gerçekleştirildiğinin altını çizerek kendi sorumluluğunu inkâr etti. Ancak saldırıda kullanılan silahların başlıca tedarikçisi yine kendisi. İsrail’e silah sağlayan ve onu koruyan diğer hükümetlerle birlikte ABD de, bu saldırganlığın bölgeye yayılmasında açıkça suç ortağıdır. Hepsi bu vahşetin ortaklarıdır.
İsrail’in bu saldırgan politikası sadece sivil yaşamları değil; aynı zamanda İran halkının baskıcı rejime karşı yıllardır sürdürdüğü cesur direnişi de tehdit ediyor. Bu direnişin son simgesi, “Kadın, Yaşam, Özgürlük” hareketiydi. Tarih açıkça gösterir ki Demokrasiye giden yol savaşın gölgesinde çizilemez
İran halkının yanındayız – hem diktatörlüğe karşı verdikleri cesur direnişte hem de dış müdahaleye ve askeri saldırılara karşı yaşama haklarında. İsrail’in İran’a yönelik saldırısını kınıyor ve uluslararası kamuoyunu, bölgedeki bu pervasız tırmanışı durdurmak için baskı yapmaya çağırıyoruz.

Acil taleplerimiz:

• İran’a dokunma!
• Bölgedeki tırmanıya derhâl son verilsin!
• İran’daki siyasi tutsaklarla ve insan hakları savunucularıyla dayanışma ve rejimin daha fazla baskı uygulamasına karşı teyakkuz!

Aylardır sürdürdüğümüz diğer taleplerimiz:

• İsrail’e derhal yaptırım uygulansın!
• İsrail’le tüm silah ticareti hemen durdurulsun!
• Filistin’deki soykırımı durdurmak için dünya çapında seferberlik!

Dördüncü Enternasyonal Yürütme Bürosu
13 Haziran 2025

Görsel: Majid Saeedi/Getty Images Europe

Hamas ile Siyonist devlet arasında Amerikan ve Arap sponsorluğunda yapılan görüşmelerde son günlerde, İslami hareketin 70 günlük ateşkesi reddetmesinin ardından, ABD elçisi Steve Witkoff tarafından önerilen ve Benjamin Netanyahu tarafından kabul edilen karşılıklı tutuklu serbest bırakma ve insani yardım girişini içeren müzakerelerde tanık olduğumuz şey, aslında geçen yılın başından beri tanık olduğumuz şeyin bir tekrarıdır. Yakın bir anlaşma haberi yayıldıktan sonra, Hamas, İsrail ordusunun Gazze Şeridi’nden çekilmesini ve savaşın kalıcı olarak durdurulmasını öngörmediği için planı reddettiğini duyurdu. Bunlar, Hamas’ın geçen yılın baharında elde ettiğini duyurduğu koşullarla aynıdır. Gazzeliler, bunun bir hayal ürünü olduğu anlaşılana kadar o zaman bu iyi haberi kutladılar. Bir yıldan fazla bir süre önce hareketin o zaman duyurduğu şeyi “Hamas ve Netanyahu Arasında Yalancı Pokeri” başlığı altında yorumlamıştım.

Okuyuculardan aşağıdaki iki alıntının uzunluğu için özür dilemeliyim, ancak amaçları oldukça açık. Bunlar, durumun geçen yılın başından beri aynı kaldığını, ancak önemli bir farkla gösteriyor: Gazze halkına yönelik soykırım saldırısının kurbanlarının sayısı durdurulamaz bir şekilde artmaya devam ediyor ve Siyonistlerin Gazze Şeridi’ni yok etmesi ve nüfusunu azaltması (“etnik temizlik”) geri döndürülemez bir durum yaratma amacıyla son derece tehlikeli bir hızla devam ediyor. Yukarıda belirtilen makaleden alınan aşağıdaki uzun alıntı, bugün sanki mevcut durum hakkında bir yorummuş gibi okunuyor ve Joe Biden’ın yerine Donald Trump’ı ve Anthony Blinken’ın yerine Steve Witkoff’u koyuyor:

“Hamas’ın Gazze’deki ikinci lideri Halil el-Hayya’nın hareketin neleri kabul ettiğini açıklayan açıklaması, hayalperest düşünce dışında bir anlaşmaya varılacağına dair hiçbir umut bırakmıyordu. Siyonist devlet hareketin resmi yorumunu kabul etseydi, bu sadece ezici bir yenilginin kabulü olurdu. Hamas tarafından kabul edilen öneri, el-Hayya’ya göre yalnızca iki taraf arasında geçici bir ateşkes ve esir değişimi değil, aynı zamanda düşmanlıkların kalıcı olarak durdurulması, İsrail ordusunun Gazze Şeridi’nden tamamen çekilmesi ve hatta bölgeye uygulanan ablukanın sona erdirilmesini de içeren üç aşamayı içeriyordu […] Siyonist devletin böyle koşulları asla kabul edemeyeceği açıktır ve Hamas, ilan ettiği pozisyonun bir ateşkese yol açacağına inanacak kadar saf veya hayalperest düşünceye yatkın değildir.

Bu, duyurunun aslında iki amacı olduğunu gösteriyor: İkincil amaç, Hamas’ı Gazze halkının suçlamasından korumaktı. Gazze halkı, nefes alabilmek, yeniden bir araya gelebilmek, ölülerini gömebilmek ve yaralarını iyileştirebilmek için yardım akışının hızlandırılmasıyla birlikte bir ateşkese acilen ihtiyaç duyuyordu. Bu nedenle, uzun bir bekleyişin ardından hareket onlara ateşkesi kabul ettiğini ancak bunu reddedenin İsrail olduğunu söylüyor. Duyurunun diğer, birincil amacı Hamas ve Benjamin Netanyahu arasında devam eden poker oyunuyla ilgili.

İkincisinin İsrail iç siyasetinde iki ateş arasında kaldığı biliniyor: Gazze’de tutuklu bulunan İsraillilerin, doğal olarak ilk ve en önemlisi tutukluların ailelerinin serbest bırakılmasına öncelik verilmesi çağrısında bulunanlar ve herhangi bir ateşkesi reddeden ve Siyonist aşırı sağın en aşırı bakanları tarafından yönetilen, savaşın kesintisiz devam etmesinde ısrar edenler. Ancak Netanyahu üzerindeki en büyük baskı, birkaç haftalık “insani” ateşkes arayışında İsrailli tutukluların ailelerinin istekleriyle aynı çizgide olan Washington’dan geliyor ve bu da Biden yönetiminin, İsrail’in soykırım savaşında tam sorumlu bir ortak olduktan ve olmaya devam ederken, İsrail’in ABD askeri desteği olmadan yürütemeyeceği bir savaştan sonra, barış için istekli olduğunu ve sivillerin kaderi konusunda endişeli olduğunu iddia etmesine olanak tanıyor.

Netanyahu, birkaç hafta sürecek bir ateşkesi ve Washington’ın Dışişleri Bakanı’nın ifadesiyle “son derece cömert” olarak gördüğü bir esir değişiminin şartlarını taktiksel olarak kabul ederek utançtan kaçınmaya karar verdi. Bu birkaç gün önceydi ve Antony Blinken, topun artık Hamas’ın sahasında olduğunu ve teklifi reddederse savaşı sürdürme sorumluluğunun tamamen Hamas’a ait olacağını ekledi. Bu, hem Gazze halkının hem de uluslararası kamuoyunun gözünde İslami hareket için utanç vericiydi çünkü Siyonist hükümetin Gazze Şeridi’ndeki askeri işgalini tamamlamaya kararlı olduğunu çok iyi biliyorlardı.

Böylece Hamas, Netanyahu’ya karşı bir manevrayla karşılık verdi ve büyük bir medya tantanasıyla Netanyahu’nun kabul ettiğinden çok farklı bir öneriye dayanan bir ateşkesi kabul ettiğini duyurdu, böylece teklifi reddedeceğini bilerek topu tekrar kendi sahasına attı. Ancak bu oyun tehlikelidir, çünkü Siyonist iktidar elitinin tüm fraksiyonları böyle bir öneriyi reddetmesini paylaştığı için Netanyahu’yu gerçekten utandırmadı. Aksine, Gazze işgalini tamamlama konusunda Siyonist fikir birliğini güçlendirdi… ( Al-Quds al-Arabi , 7 Mayıs 2024 – Arapça “Hamas ve Netanyahu Arasında Yalancı Poker”den alıntı sonu.)

Ancak bir yıl önceki durumla şu anki durum arasındaki benzerlik, işlerin ciddi şekilde kötüleştiği gerçeğini gizlemiyor. Bunu iki ay önce şöyle vurgulamıştım:

“Donald Trump’ın ikinci başkanlık dönemi zaferi, Netanyahu’nun umduğu şeyi başarmasını sağladı, ancak Amerika Birleşik Devletleri’nin yeşil ışığı olmadan başaramayacağı bir şeydi […] Trump’ın desteğiyle, Netanyahu artık baskının yönünü değiştirdi: Hamas rehinelerini İsrail’den kademeli serbest bırakma karşılığında tavizler koparmak için bir kaldıraç olarak kullanmak yerine, Netanyahu Gazze Şeridi’ni yeniden işgal etti ve tüm sakinlerini rehin aldı. Şimdi Hamas’ı, hareket teslim olmazsa, tüm esirlerini serbest bırakmaz ve Gazze Şeridi’ni terk etmezse binlerce Gazzeliyi öldürmeye ve çoğunu yerinden etmeye devam etmekle tehdit ediyor.

Gazze halkı şimdi iki olasılıkla karşı karşıya, üçüncüsü görünmüyor: Ya Siyonist rejim, Netanyahu’nun Siyonist aşırı sağdaki müttefiklerinin savunduğu gibi, Gazze Şeridi’nin ilhakıyla birlikte yeni bir “etnik temizlik” gerçekleştirerek 1948 Nakba’sını tamamlama planına devam edecek; ya da Arap devletlerinin arabuluculuğunda varılan anlaşmaya varılacak ve bu anlaşma, Hamas liderleri ve savaşçıları ile müttefiklerinin Gazze’den ayrılmasını, tıpkı 1982’de Filistin Kurtuluş Örgütü liderleri ve savaşçılarının Beyrut’tan ayrılması gibi, Arap güçlerinin desteğiyle Ramallah’taki Filistin Yönetimi tarafından yerlerine geçilmesini öngörüyor. Hamas’ın ilk senaryoda, yani etnik temizlik senaryosunda söz hakkı yok, ancak ikinci senaryoyu müzakere edebilir ve kendi şartlarını belirleyebilir.

Bunun ötesinde, Hamas’ın sunabileceği başka hangi seçenek var? Hareketten duyduğumuz tek alternatif strateji, sözcülerinden biri olan Sami Ebu Zuhri tarafından dile getirilen stratejidir […] Nüfus yerinden etme projesine karşı şu şekilde mücadele çağrısında bulundu: “Katliamları ve kıtlığı bir araya getiren bu şeytani plan karşısında, dünyanın herhangi bir yerinde silah taşıyabilen herkes harekete geçmelidir. Herhangi bir patlayıcı cihaz, mermi, bıçak veya taş kullanın. Herkes sessizliğini bozsun. Gazze katledilirken ve aç bırakılırken Amerika ve Siyonist işgalin çıkarları güvende kalırsa hepimiz günahkârız.” Bu savaş vizyonu, Muhammed Deif’in El-Aksa Harekatı sabahı yaptığı çağrının bir tekrarıdır: “Bugün, bugün, tüfeği olan herkes onu çıkarmalı, çünkü zamanı geldi. Ve tüfeği olmayanlar, pala, balta veya Molotof kokteyli, kamyonu, buldozeri veya arabasıyla dışarı çıkmalı […] Dünyadaki son işgale ve son apartheid sistemine son verecek olan büyük isyanın günü geldi.”

Böyle bir çağrıya bahis oynamanın saf bir hayal olduğu kısa sürede anlaşıldı, zira işgal altındaki Batı Şeria’da bile kayda değer hiçbir şey olmadı, 1948 toprakları ve Arap dünyası bir yana. Peki, Gazze halkının katlandığı tüm soykırım ve yıkımdan sonra, aynı çağrının bugün başarı şansı nedir? Gazze Şeridi dışından bu çağrıyı destekleyen ve Ebu Zuhri’nin önerdiği gibi ellerine geçirebildikleri herhangi bir “patlayıcı cihaz, kurşun, bıçak veya taş” ile uygulamayanlar ise, uzaktan sözlü olarak son Gazze’ye kadar savaşmaya kışkırtan ikiyüzlülerden başka bir şey değiller. Gerçek şu ki Hamas bugün Gazze üzerindeki kontrolünü bırakmakla (Gazze Şeridi halkının güvenliğini ve hayatta kalmasını sağlamak için şartları müzakere edebileceği) veya silahlar ve illüzyonlar yoluyla kurtuluş stratejisini izlemek arasında bir seçimle karşı karşıya. İkincisi, yani illüzyonlar arasında, İslami hareketin kesinlikle ilkinden çok daha fazlasına sahip. Ancak hareketin liderleri arasında burada anlatılan ikileme nasıl yaklaşılacağı konusunda süregelen bir tartışma var gibi görünüyor. (Alıntının sonu “Gazze ve Süleyman’ın Hikmeti”, El-Kuds el-Arabi , 1 Nisan 2025 – Arapça.)

Not 1: Ebu Zuhri (Katar’da yaşıyor) Mayıs ortasında bir televizyon röportajında ​​”Bugün, biz ve halkımız on beş ay dayanmayı başardıktan sonra, savaşın adaletinden daha eminiz” demesi ve “yıkılan evler yeniden inşa edilecek ve kadınlarımızın rahimleri şehit olanlardan çok daha fazla çocuk doğuracak” açıklaması nedeniyle son zamanlarda -özellikle Gazze’de- yaygın bir kınamayla karşı karşıya kaldı.

2: Devam eden soykırım ve Hamas’ın stratejisi hakkında derinlemesine bir tartışma için en son kitabımı inceleyin: Gazze Felaketi-Soykırımı Tarihsel Perspektifden Okumak (Ayrıntı Yayınları) 

10 Haziran 2025

Kaynak: Gilbert Achcar. Blog yazısı [Mediapart] 4 Haziran 2025:
https://blogs.mediapart.fr/gilbert-achcar/blog/040625/pitie-pour-le-peuple-de-gaza

Çeviri: İmdat Freni Çeviri Kolektifi

Dördüncü Enternasyonal’in 18. Kongresi, bir önceki kongreden yedi yıl sonra, Şubat ayı sonunda Belçika’da yapıldı. Bu kongre, kapitalizmin küresel ve çok yönlü krizi, özellikle gerilimlerin ve militarizmin yükselişi ile bunlara verilecek yanıtlar, bilhassa da ekososyalist bir manifestonun kabulü üzerine derinlemesine tartışma fırsatı oldu.

Kongrenin açılışında, eski yönetimden bir konuşmacı, 2018’deki bir önceki kongreden bu yana dünyanın büyük sarsıntılar yaşadığını hatırlattı: Covid, savaşlar, ayaklanmalar, aşırı sağın yükselişi, ekolojik krizin derinleşmesi… Ve şimdi yeni ve zorlu meydan okumalarla karşı karşıyayız. Covid salgını nedeniyle, özellikle uluslararası düzeyde birçok militan faaliyetin zorla durdurulması, bu kongrenin hazırlıklarını özellikle zorlaştırdı. Çünkü kolektif ve çok dilli bir tartışma için gerekli olan uzun tartışma ve uluslararası değişim süreci, henüz sadece çevrimiçi olarak bir araya gelebildiğimiz bir dönemde başladı.

Pandeminin, aşırı sağın şiddetinin — özellikle Filipinler ve Brezilya’da —, savaşların — özellikle Ukrayna’da — ve sürgüne zorlanan yoldaşların — özellikle Hong Kong ve Rusya’da — kurbanları olan tüm yoldaşlara saygı duruşunda bulunuldu.

Kongre, özellikle Dördüncü Enternasyonal’in liderliğinde yakın bir şekilde yer almış ve 2018’den bu yana hayatını kaybetmiş olanları andı: Helena Lopes da Silva (Portekiz), eski başkan adayı ve sömürgecilik karşıtı aktivist; Tito Prado, Sumate lideri, Peru; Alain Krivine, Fransa’nın en tanınmış Dördüncü Enternasyonal aktivisti; Rosario Ibarra, başkan adayı ve insan hakları aktivisti, Meksika; Marijke Colle, Belçika’daki saflarımızda önde gelen ekolojist ve feminist aktivist; Antların köylü hareketinin efsanesi Hugo Blanco; Sri Lanka’da sendikacı ve lider Neil Wijethilaka; Tunus’ta ulusal çapta tanınan feminist lider Ahlem Belhadj ve Venezuela’da sendikacı ve siyasi lider Stálin Pérez Borges. Kongre, IV. Enternasyonal’in tarihi lideri ve Marksist iktisatçı Ernest Mandel’in ölümünün 30. yılını da andı.

42 ülke ve 60 örgütü temsil eden yaklaşık 150 yoldaş — delegeler, eski yönetim üyeleri, dost örgütlerin temsilcileri, daimi gözlemciler ve davetliler — beş buçuk gün süren yoğun tartışmalar için bir araya geldi. Hepsi tartışmalara katkıda bulunarak küresel durum hakkında geniş bir bakış açısı sundu.

Katılımcılar (%38’i kadın) geniş bir yaş aralığını temsil ediyordu: %8’i 30 yaşın altındayken, yaklaşık %50’si 50 yaşın altındaydı; yarısından fazlası 20 yıldan az süredir militan. Bu, militanlarımızın yenilenmesinin sevindirici bir göstergesidir.

---

Ekososyalist devrim manifestosu etrafında bir militan kampanya

Bu kongredeki en önemli gelişme, ekososyalist devrim manifestosunun kabul edilmesidir. Manifesto, sistem krizinin boyutlarını, bu felakete karşı koymak için kullanılacak antikapitalist sloganları ve toplum projesinin unsurlarını ele almaktadır. Manifesto, savaşlar ve iklim krizi gibi sorunların tüm dünyayı korkunç ve yıkıcı bir duruma soktuğunu ve bu durumun ancak üretim biçimini yıkarak, her alanda köklü dönüşümler gerçekleştiren bir devrimle aşılabileceğini ortaya koyuyor. Manifesto, özellikle gezegenin ve insanların yağmalanmasına karşı mücadele edilmesini öneriyor ve en zengin %1’in en yoksul %50’den iki kat daha fazla CO₂ tükettiğini vurgulayarak, kapitalistlerin zenginliği ne kadar elinde topladığını ve insanların bugün olduğundan çok daha az tüketerek çok daha iyi yaşayabileceğini gösteriyor. Manifesto, Komünist Parti Manifestosu veya Geçiş Programı gibi tarihî programatik belgeleri güncelleyerek kendi bünyesine katmıştır. Böylece, üretim araçlarının özel mülkiyetine saldırmak, çalışma süresini kısaltmak, herkesin kendini gerçekleştirmesi için çalışmak, ücretsiz toplu taşımayı yaygınlaştırmak, su, barınma, sağlık gibi temel hakları uygulamak gibi hedefler ortaya konuyor. Bu hedefler, emekçi sınıfların kendi faaliyetlerini ve örgütlenmelerini amaçlayan militan bir proje kapsamında yer alıyor.

Manifesto birçok konuyu ele almaktadır, ancak “küçülme” teriminin kullanılıp kullanılmaması konusunda bir tartışma yaşandı. Büyük çoğunlukla, “eşitsiz ve bileşik gelişme bağlamında küresel bir küçülme” öngördüğümüz kararına varıldı. Bu, küresel ölçekte karbon emisyonlarının radikal bir şekilde azaltılması gerektiği, aksi takdirde özellikle egemen ülkelerde yüz milyonlarca insanın hayatının ölümcül tehlikeye gireceği anlamına geliyor. Bu nedenle, küresel ölçekte karbon emisyonlarının önemli ölçüde azaltılması gerekmektedir. Aksi takdirde, özellikle egemenlik altındaki ülkelerde yüz milyonlarca insanın hayatı tehlikeye girecektir. Ancak bu ülkelerde, altyapı ve çeşitli mallar açısından ihtiyaçları karşılama kapasitesinin artırılmasına devam edilmesi gerekmektedir.

Bu Manifesto etrafında, yaygınlaştırmak ve duyurmak istediğimiz uluslararası bir militan kampanya geliştirilecektir. Bu kampanya, mücadeleler ve devrimci güçlerin birleşmesi için bir araç olacaktır.

---

Şiddetli bir uluslararası durum

Uluslararası durumla ilgili tartışma, küresel kapitalizm krizinin yanı sıra, emperyalist egemenliklerin şiddet ve yağmacı karakterinin güçlenmesi ile emperyalist güçler arasındaki gerilimin tırmanışını birleştiren, küresel güç dengesindeki mevcut hızlanmayı da ele almıştır. Dünyanın otuz kadar ülkesinde savaşlar, zenginliklerin yağmalanması, göçmenlere karşı savaş, emekçi sınıflarına yönelik yaygın saldırılar yaşanıyor. Birçok ülkede iktidara gelen aşırı sağın yükselişi, bu tehlikelerin artmasının unsurlarından biri. Trump’ın seçilmesi, durumu ile sömürülen ve ezilenler üzerindeki tehditleri daha da hızlandırdı. Bu durum, Filistin’deki soykırım ve buna karşı mücadelemize katkıda bulunan, özellikle Lübnan Devrimci Komünist Grubu’ndan bir delegenin katılımıyla ayrıntılı olarak tartışıldı.

Ukrayna ve Rusya’dan gelen yoldaşların katılımı, farklı görüşlerin ortaya çıktığı Ukrayna savaşı hakkındaki tartışmayı da zenginleştirdi. Kabul edilen karar, Putin Rusya’sının emperyalist saldırısı karşısında ama aynı zamanda Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski’nin liberal saldırıları karşısında da, bu savaşta kendi çıkarlarını savunan emperyalistlere güvenmeden, Ukrayna halkının silahlı ve silahsız direnişini desteklemenin gerekliliğini vurguladı. Bu nedenle, tabandan direnişi destekliyor ve örneğin, Rus saldırısına karşı bir önlem olarak Ukrayna’nın borcunun iptal edilmesini talep ediyoruz. Reddedilen alternatif karar, mevcut savaşı esas olarak NATO ile Rusya arasında bir savaş olarak görüyordu ve Rus birliklerinin çekilmesini ve halkların kendi kaderini tayin hakkını savunurken, Ukrayna’nın mücadelesini Rusya’ya karşı ulusal kurtuluş mücadelesi olarak görmeyi reddediyordu.

Rusya’yı Batı emperyalistlerine karşı savunan tarafgir bir tutum savunulmadı; ancak Uluslararası Kongre, böyle bir tutumu savunan ABD örgütü Socialist Action ile ilişkilerini kesme kararı aldı.

Ayrıca, dünyadaki sol hükümetlere (özellikle Latin Amerika’daki “ilerici” hükümetlere) karşı tutumumuzu da ele aldık ve onları egemen sınıfların saldırılarına, özellikle aşırı sağa karşı savunduğumuzu ve onlardan bağımsız kalmanın gerekliliğini vurguladık. Özellikle de birçok ülkede olduğu gibi, liberal politikalar uygulayarak halk sınıflarının umutlarını ve taleplerini ihanet ettiklerinde.

---

Ortak bakışlar geliştirmek

Sosyal hareketlere müdahale ve bu konuda savunduğumuz yönelimle ilgili önemli bir belge kabul edildi. Bunu, geniş anlamıyla proletaryanın birleşerek eylemci bir sınıf haline gelmesine yardımcı olmak için gerekli görüyoruz. Bu, hareketleri sınırlarıyla birlikte olduğu gibi inşa etmek, onlardan öğrenmek ve kendi pozisyonlarımızı saygılı ve demokratik bir şekilde savunmak anlamına geliyor. Özellikle, bürokratik sapmalara karşı mücadele ediyor, özörgütlenmeyi, devletten bağımsızlığı, enternasyonalist bir vizyonu, baskıya karşı mücadeleyi savunuyor ve iktidar sorusunu gündeme getiriyoruz.

Son olarak, parti inşası belgesi, Enternasyonal’in ve örgütlerinin inşasının somut yönlerini ele almaktadır. Belge, Enternasyonal’in amacının “devrimci kitle partileri ve devrimci bir kitle Enternasyonal’i inşa etmek” olduğunu hatırlatır ve dünyanın karmaşık durumu, işçi hareketinin örgütlerinin durumu ve Enternasyonal’in seksiyonlarının müdahalelerinin gerçekliği göz önüne alındığında, metin, siyasi tutarlılığımızı, dünyayı anlama biçimimizi ve dolayısıyla müdahalelerimiz arasındaki farklılıklara rağmen aynı yönde çalışabilme kapasitemizi güçlendirecek öneriler geliştiriyor. Bu nedenle, bir araya gelme, analizlerimizi ve pozisyonlarımızı yayınlama (özellikle internet üzerinden) ve eğitim enstitülerimizi (Amsterdam, Manila, İslamabad) güçlendirme kapasitemizi artırmayı planlıyoruz. Ayrıca, hem durumun zorluğu hem de dünya çapında düzenli olarak gerçekleşen ve bizim de müdahil olduğumuz büyük mobilizasyonlar nedeniyle uluslararası bir örgütün gerekliliğinin hissedildiğini görüyoruz: Hindistan, Cezayir, Avrupa, Brezilya, ABD, Filipinler, Ukrayna ve daha birçok ülkede.

Kongre, Enternasyonal’in önemli ölçüde güçlendiğini de ortaya koydu. Brezilya’da ise, örgütün birçok bileşeninin Sosyalist Sol Hareket’in (MES) örgüte girmesine karşı çıkması nedeniyle çok sert bir tartışma yaşandı. Bu gerginliği aşmak için, özellikle Inprecor’un Brezilya/Portekizce baskısının yayınlanması projesi etrafında çalışmaya devam edeceğiz. Bununla birlikte, birçok seksiyonun tanınması veya genişlemesi kaydedildi; bu da dünya çapında üye sayısında yaklaşık %27’lik bir artış anlamına geliyor: Marabunta ve Poder Popular’ın Arjantin’de birleşmesi, MES’in Brezilya seksiyonuna katılması, Anti*Capitalist Resistance ve ecosociali.scot’un İngiliz seksiyonumuza katılması, Radical Socialist’in Hindistan’da kurulması, Solidarity’nin ABD’de seksiyon olması ve NPA-L’Anticapitaliste’in Fransa’da Dördüncü Enternasyonal’e bir bütün olarak katılma projesi.

Zorlu koşullara rağmen, bu güçlerin birleşmesini, devrimcilerin sistem krizine yanıt vermek için rolünü güçlendirme olasılığının bir işareti olarak değerlendirebiliriz.

17 Mart 2025

Temsil edilen ülkeler şunlardı.
Afrika: Cezayir, Fas, Güney Afrika.
Asya: Çin, Hindistan, Endonezya, Japonya, Pakistan, Keşmir, Filipinler, Sri Lanka.
Avrupa’dan: Avusturya, Belçika, Büyük Britanya [İngiltere/Galler ve İskoçya], Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan (2 delege), İrlanda, İtalya (2 delege), Hollanda, Norveç, Portekiz (2 delege), Rusya, İspanya, İsveç, İsviçre (2 delege), Türkiye, Ukrayna.
Latin Amerika’dan: Arjantin (2 delege), Brezilya (9 delege), Kolombiya, Meksika (4 delege), Panama (2 delege), Paraguay, Peru, Porto Riko, Uruguay, Venezuela.
Orta Doğu’dan: Lübnan.
Kuzey Amerika’dan: Kanada, Amerika Birleşik Devletleri (3 delege).
Bangladeş, Fransız Antilleri, Ekvador ve Avustralya’dan kuruluşlar katılım sağlayamamıştır.

Kaynak: https://fourth.international/en/world-congresses/874/676

Çeviri: İmdat Freni Çeviri Kolektifi

Vladimir Putin’in Ukrayna’daki savaşı Rus toplumu üzerinde kalıcı bir etki yarattı. Çatışmalardan yararlananlar zenginleşirken, nüfusun büyük çoğunluğu fakirleşiyor.

Rusya, üç yıldır Ukrayna’daki büyük çaplı savaşına cömertçe para harcıyor. Yetkililer, cepheye gönüllü çekebilmek için sözleşmeli askerlerin maaşlarını artırdı. Aylık maaş, ortalama ücretin üç ila dört katı olan 210.000 ruble (2.200 avro) olarak belirlendi; buna bölgeler tarafından finanse edilen çok sayıda maddi ve sosyal yardımın yanı sıra cömert kayıt primleri de eklendi. Rusya’nın askeri bütçesi 2025 yılına kadar 130 milyar avroya ulaşacak ve bu rakam ülkenin toplam bütçesinin üçte birine denk geliyor. Bu rakam, 2024 yılına göre yüzde 30 artışla rekor bir yıl olarak kayıtlara geçti.

Bu meblağın büyük bir kısmı askeri-endüstriyel kompleks tarafından emilirken, diğer sektörler de devletin cömertliğinden yararlanıyor: eğitim, kültür, sağlık… hepsi Kremlin’in “özel askeri operasyon” olarak adlandırmaya devam ettiği şeye yönlendiriliyor. Amaçlar: Ukrayna’da savaşan “kahramanları” ödüllendirmek, devlet propagandası yaymak ve çatışmayı meşrulaştırmak ve sürdürmek için vatanseverliği teşvik etmek.

Çeşitli alanlardaki sosyal projelerin finansmanını amaçlayan ve yılda iki kez düzenlenen “cumhurbaşkanlığı hibesi” yarışması bu eğilimi çok güzel yansıtıyor. Ocak ayı sonunda tanıtımı yapılan 2025 edisyonunda, 1.497 finalist arasından “Vatan Savunucusu” temalı yılın 239 projesine ödül verildi. Bunlar arasında; vatanseverlik propaganda projeleri, asker ailelerine yardım programları ve savaşla ilgili okul girişimleri yer alıyor.

En büyük hibe, Nesiller Hafızası Vakfı tarafından yürütülen yaralı askerlerin rehabilitasyonu projesine verildi (72 milyon ruble – 773.000 avro). Bir yıllık vatansever radyo istasyonu Pride, Rusya’nın “tarihi ve kültürel mirasına” adanmış bir dizi program başlatmak için 39 milyon ruble (420.000 avro) aldı. “Savaş Alanı: Mariupol” müzesinin kurulması için yaklaşık 27 milyon ruble (291 bin avro) ayrıldı. Taslakta, Rus birliklerinin Şubat-Mayıs 2022 arasında binlerce sivilin ölümüne yol açan kenti harap etme eylemi “kahramanca bir kurtarma” olarak tanımlanıyor.

Yeni siyasi elit

Toplumun ve ekonominin bu şekilde militarize edilmesi, toplumsal eşitsizliklerin kalıcı bir şekilde arttığı ülke açısından derin sonuçlar doğurmaktadır. Savaştan bir kısmı zenginleşirken, toplumun büyük bir kesimi de fakirleşiyor. Rus ekonomist Igor Lipsits’e göre, son üç yılda 26 ila 28 milyon kişinin mali durumu iyileşti.

Bu gruba askerler ve aileleri dahil olmakla birlikte, silah sanayiinde çalışanlar, askeri kliniklerde ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan sağlık çalışanları ve savaşla doğrudan ilişkili tüm meslek grupları da dahildir. “Bu, Rus nüfusunun yaklaşık %20’sini temsil ediyor. Bu, çatışmanın devamı için güçlü bir toplumsal destektir,” diyor Litvanya’da sürgünde olan Igor Lipsits.

Geçtiğimiz yıl gıda fiyatlarında patlama yaşandı: Patateste %90, tereyağında ise %36 artış yaşandı.

Vladimir Putin, “Rusya’ya hizmet eden herkesin, işçilerin ve savaşçıların” artık “gerçek elit”i oluşturacağına inanarak bu yeni sosyal gruptan yararlanmayı planlıyor. Rusya Devlet Başkanı, 29 Şubat 2024’te Federal Meclis’e yaptığı konuşmada, “Gençlik eğitimi ve öğretiminde, kamu derneklerinde, kamu işletmelerinde, iş dünyasında, devlet ve belediye idaresinde liderlik pozisyonlarında bulunmalı ve bölgelere, işletmelere ve nihayetinde en büyük ulusal projelere liderlik etmelidirler” dedi.

Siperlerde eğitilmiş yeni bir siyasi elitin ortaya çıkması pek olası görünmese de, Rusların büyük çoğunluğu için savaş zamanında yaşam koşulları kötüleşiyor. Emekliler, artan gıda fiyatlarından en çok etkilenen kesim. Federal istatistik ajansı Rosstat’ın rakamlarına göre, geçtiğimiz yıl gıda fiyatları fırladı: Patateste %90, tereyağında %36, soğanda %48, kuzu etinde %24 artış yaşandı.

“41 ila 42 milyon civarındaki sivil emekliler, emeklilik endekslemesinin fiyat artışlarıyla aynı hızda ilerlememesi nedeniyle satın alma güçlerinin çöktüğünü görüyor. “Durumları özellikle endişe verici,” diye uyarıyor Profesör Igor Lipsits. Özellikle de birçok çalışma gerçek enflasyonun resmi rakamların iki katı olabileceğini tahmin ettiğinden.

Devasa bonuslar

Yükselen enflasyon karşısında Rusya Merkez Bankası, 2023’ten itibaren temel faiz oranını artırmaya karar vererek, şu anda rekor seviye olan yüzde 21’e ulaştı. Bunun gayrimenkul ve inşaat piyasasına çok güçlü bir etkisi var. “Geçtiğimiz temmuza kadar federal tercihli oranlı ipotek programı vardı: oran alıcı için %8 ile sınırlandırılmıştı ve devlet farkı ödüyordu. Ancak bu program çok pahalı olduğu için durduruldu, diyor Igor Lipsits. O zamandan beri ev satışları keskin bir şekilde düştü. Rus nüfusunun yalnızca %5’i mevcut piyasa oranlarında ipotek alabiliyor. »

Rusya Federasyon Konseyi Başkanı Valentina Matvienko, inşaat piyasasının potansiyel çöküşünden endişe ederek, müteahhitlerin iflaslarına moratoryum getirilmesi gerektiği konusunda uyardı. Ancak bazı uzmanlar bu önlemin bankacılık ve gayrimenkul sektörlerinde sistemik bir krize yol açabileceğinden endişe ediyor.

Ayrıca askerlere ve ailelerine ödenen devasa ikramiyeler de bölge bütçelerini zorluyor. Bağımsız medya kuruluşu iStories’in Kasım ayında yaptığı bir araştırmaya göre, bazı bölgelerde sosyal yardımların yarısından fazlası artık askeri personele ve ailelerine ayrılıyor ve bu durum en savunmasız kesimlere sağlanan yardımı önemli ölçüde azaltıyor.

Bölgesel yönetimler bütçe kesintilerine gitmek zorunda kalacak: Maaşları düşürecek veya kamu sektörü çalışanlarını işten çıkaracaklar. – Igor Lipsits, Rus ekonomist

Stavropol Bölgesi, sosyal yardımlarının yüzde 83’ünü savaşçılara ayırıyor ve 1,6 milyon rublelik işe alım bonusu veriyor. Karaçay-Çerkes’te sosyal yardımların yüzde 75’i orduya gidiyor, bu miktar işsizlik yardımlarından dokuz kat fazla. Kaluga’da ise bu oran yüzde 52 olup, engellilere sağlanan yardımın 17 katıdır.

Evsizlere yardım eden kuruluşlar, son yıllarda ihtiyaç sahibi insan sayısında artış olduğunu belirtiyor. Yekaterinburg’daki Dari Dobro özel sığınma evini işleten Olga Bakhtina, “Daha önce çoğunlukla yaşlı insanlarla yaşıyorduk, şimdi ise artık ev bulamayan genç aileler veya emlak dolandırıcılığının kurbanı olan insanlar da var” diyor. Ve durum tüm ülkeyi etkiliyor. Rusya’nın en eski evsizlere yardım kuruluşu olan ve Moskova ile St. Petersburg’da faaliyet gösteren Notchlejka üyesi Daniil, “2022-2023’te evsizliğin başlıca nedenleri konut kiralama imkânının kaybı ve iş kaybıdır” diyor.

Toplum için tehlikeler

Maliye Bakanı Anton Siluanov, vergi gelirlerinin geçen yıl yüzde 7 düşerek 2024’te daralmasıyla bölgesel bütçelerin daha da fazla baskı altında olduğunu duyurdu. “Bu, bölgesel yetkililerin bütçe kesintileri yapmasına yol açacak: maaşları düşürecek veya kamu sektörü çalışanlarını işten çıkaracak. “Bu tür şeyler zaten olmaya başladı,” diyor Igor Lipsits. Bu, yetkililerin kömür endüstrisinden gelen vergi gelirlerindeki düşüş nedeniyle anaokullarında çalışan memurları işten çıkarmak için büyük bir plan başlattığı Kemerovo sanayi bölgesinde geçerlidir.

Ayrıca birçok bölgede sağlık sisteminin iyileştirilmesi programı da yürütülüyor. Bağımsız günlük gazete The Moscow Times’ın haberine göre, 2024 yılında en az 160 kamu hastanesi, klinik, tıp merkezi, dispanser, doğumhane ve diğer sağlık tesisleri kapatıldı ve bu durum, yerel halkın bakıma erişmek için uzun mesafeler kat etmesine neden oldu.

Bu toplumsal ayrışmaların orta vadede nasıl bir etkisi olacak? “Bunun nereye varacağını söylemek zor, çünkü Rusya çok alışılmadık bir ülke. Daha fakirleşen insanlar ellerinden gelenin en iyisini yaparak hayatta kalmaya çalışacaklar. Muhtemelen daha az vergi ödemek için perde arkasında daha fazla para kazanmaya çalışacaklar. “Sosyal protestoların olması pek olası değil, ancak rahatsızlık artacak ve gölge ekonomi büyüyecek,” diye öngörüyor Igor Lipsits.

Çatışma Rusya’da da şiddetin artmasına yol açıyor. Yerel gazeteler, orduya katılmaları karşılığında affedilen eski mahkûmların cepheden döndüklerinde işledikleri iğrenç suçları düzenli olarak aktarıyor. Savaş kahramanlarına yönelik devlet yetkililerinden gelen nadir eleştirilerden birinde, Devlet Duması milletvekili Nina Ostanina, Ukrayna’dan dönen eski mahkumları “toplum için tehlike” olarak nitelendirerek, kolluk kuvvetlerini vatandaşları bu suçlulardan korumaya çağırdı.

Bağımsız medya kuruluşu Verstka’nın araştırmasına göre, Ukrayna’da savaşın ilk iki yılında eski savaşçıları içeren aile içi şiddet vakaları 2020-2021’e kıyasla neredeyse iki katına çıktı. İlk kurbanlar kadınlar oluyor.

29.05.2025

Kaynak: https://www.mediapart.fr/journal/international/240225/en-russie-les-inegalites-sociales-se-cresent

Çeviri:  İmdat Freni Çeviri Kolektifi