Livio Maitan, mücadeleleri ve fedakârlıklarıyla yirminci yüzyıl tarihinde derin izler bırakan profesyonel devrimcilerin kayıp dünyasına aitti. Tarihçi Enzo Traverso, İtalyan solunun en yaratıcı militan-entelektüellerinden birine saygı duruşunda bulunuyor.

Bu yıl İtalyan Marksist Livio Maitan’ın doğumunun yüzüncü yıldönümü. Radikal solun önemli isimlerinden biri olan ve 2004 yılında hayatını kaybeden Maitan, yeni nesil siyasi aktivistler arasında neredeyse hiç tanınmıyor. Onun entelektüel ve siyasi yörüngesi, Soğuk Savaş’ın sona ermesi ile 11 Eylül saldırıları arasında, 1990’larda sona eren bir ateş ve kan çağının tarihine aittir.

Maitan, 1940’lardan 1990’lara kadar elli yıl boyunca, Pierre Frank ve Ernest Mandel ile birlikte Troçkist Dördüncü Enternasyonal’in önde gelen isimlerinden biriydi. [Bkz. Troçkizmin Uzun Yürüyüşü, Yazın yay., 2019,  İmdat Freni]Yorulmak bilmeyen bir stratejist ve örgütçü olarak, Dördüncü Enternasyonal’in birçok önemli kararında çok etkili oldu -diğer liderlerinden daha az renkli ve gösterişli olmasına ve Tarık Ali’nin Dördüncü Enternasyonal hakkındaki hicivli romanı Redemption’da(Kefaret, Everest Yay.,1990) sadece kısa bir karakter olarak yer almasına rağmen.

Maitan, ülkesi İtalya’da radikal solun kamusal figürlerinden biriydi. Geçtiğimiz günlerde Roma’daki Ulusal Kütüphane’de düzenlenen bir konferansta onun mirası tartışıldı ve Fausto Bertinotti’den Luciana Castellina’ya kadar İtalyan solunun önde gelen birçok temsilcisi katıldı.

Maitan’ın doğumundan yüz yıl ve ölümünden neredeyse yirmi yıl sonra, mirası geriye dönük olarak düşünülmeyi hak ediyor. Bu geniş ufuk içinde bakıldığında, bana kendi zamanımızdan çok uzak görünüyor. O artık var olmayan bir dünyaya ait ve belki de tam da bu nedenle tarihsel bilincimiz için önemli.

Profesyonel Devrimciler

Livio Maitan, yirminci yüzyıl tarihine derin izler bırakan, birçok yönden kahramanca ve trajik olan asil bir figürü temsil ediyordu: profesyonel devrimci. Bu terimin tanımı üzerinde durmaya değer. Devrimciler yok olmadı: bugün hala aramızda olanlar var ve muhtemelen sayıları sanıldığından daha fazla. Ancak yirmi birinci yüzyılda devrimler yaşanmış olsa da, profesyonel devrimci figürü geçmişe aittir.

Küresel Güney’deki bazı ulusal kurtuluş hareketleri haricinde, profesyonel devrimciler artık iş bölümünün, siyasi partilerin ve kamusal alanın farklı bir şekilde yapılandırıldığı bir zamana aitler. Hepsinden önemlisi, devrimin bir beklenti ufku ya da Ernst Bloch’un diliyle, milyonlarca insanın zihinsel evrenine nüfuz etmiş somut, gerekli ve olası bir ütopya olduğu bir zamana aittirler.

Profesyonel devrimciler, devrimin sadece bağlı kalınacak ya da uğruna savaşılacak bir proje değil, bir yaşam biçimi -tüm varoluşlarını yönlendiren ve şekillendiren bir seçim- olduğu erkekler ve kadınlardı. Bu seçim, sorgulanabilecek, yeniden gözden geçirilebilecek veya düzeltilebilecek, ancak gerçekliği deneyimlemenin başlangıç noktasını oluşturan derin siyasi, kültürel ve ideolojik motivasyonlar anlamına geliyordu.

Bu devrimcilerin, misyon olarak siyaset ile meslek olarak siyaset arasındaki Weberyen dikotomiyi aşmış olduklarını söyleyebiliriz. Ancak profesyonel devrimciler için siyasetin bir “kariyer” yapma fırsatından başka bir şey olmadığını da eklemeliyiz. Bu, daha ziyade iyi maaşlı, saygın ve prestijli bir kariyerden tamamen feragat etmeyi ima eden bir seçimdi. Bir tür karşı toplumun parçası olmak için yapılan bir seçimdi.

Profesyonel devrimciler olmak, genellikle güvencesiz maddi koşullarda çok mütevazı bir şekilde yaşayacaklarını kabul etmek anlamına geliyordu. Hareketlerinin mali durumu kendilerine yetersiz bir maaş ödemeyi mümkün kılmadığında, bu kadın ve erkekler gazete ve dergilerde yazabilir, kitap çevirip düzenleyebilir ya da bazen Maitan’ın da yaptığı gibi üniversitelerde seminerler verebilirlerdi. Ancak bunlar profesyonel tercihler değil, devrime hazırlık olan ana faaliyetlerini yürütebilmelerine olanak sağlayan çıkarlardı.

Bu yaşam tercihi, bohemler ve keşişler arasında bir yerde, tam özgürlük ve en katı öz disiplin arasında, tüm geleneklerin reddi ve belirli bir çilecilik arasında bölünmüş karakterler yarattı. Max Weber Protestan çalışma ahlakını bir tür “iç-dünyevi” çilecilik olarak tanımlamıştır. Benzer bir etiğin profesyonel devrimciler arasında da var olduğuna inanıyorum. Hannah Arendt’in The Hidden Tradition (1943) adlı kitabında yazdığı gibi, isyancılar sefil oldukları için değil (savunacak bir mirasları olmamasına rağmen), bilinçli olarak marjinalliklerini kabul ettikleri için bilinçli “parya”lardı.

Bir Yaşam Biçimi

Maitan’ın en büyük meziyetlerinden biri, böyle bir marjinalliğin kaçınılmaz olarak uygulayıcılarını maruz bıraktığı sekterlik ve dogmatizm tehlikelerinden kaçınmasıydı. Kültür ve mizaç olarak, küçük tarikatların karizmatik liderlerinden tamamen farklıydı -devrimci hareketlerin, özellikle de Troçkist hareketin tarihini süsleyen bir bela. Aksine, onun kusuru kişisel hırslarını sınırlayan aşırı alçakgönüllülüğüydü.

Bu yaşam tercihinin sağlam bir ahlaki temele sahip olduğu açıktır. Bu, baskı ve adaletsizliğe karşı mücadele etmek için bir seçimdi; egemen olanın dünyayı değiştirebileceğine dair bir inançtı; insanoğlunun kendi kendini özgürleştirme kapasitesine dair bir bahisti. Devrim dünya çapında bir ufuk olduğu için, bu kadın ve erkekleri kozmopolitizme yöneltti.

Maitan bu geleneği somutlaştırdı. Dördüncü Enternasyonal’in bir lideri olarak, hayatının büyük bölümünü bir ülkeden diğerine seyahat etmeye, açık kongrelere ve gizli toplantılara katılmaya, dört kıtadan parti, hareket, sendika, grup ve küme liderleriyle tartışmaya adadı. Kitapları bu faaliyetin anlamlı bir kanıtıdır.

Bu özelliklerin birleşimi -kariyerin reddi ve sürekli güvencesizliğin sağlam inançlarla kabulü, güçlü bir ahlaki dürtü ve aşırı hareketlilik- profesyonel devrimcinin hayatının aynı zamanda uyumsuzluğun diğer yüzü olan fedakarlıklardan oluştuğunu gösterir. Her şeyden önce, normal bir hayattan feragat etmek.

Profesyonel devrimcilerin yaşamları, çoğu durumda, ataerkil bir toplumun toplumsal cinsiyet hiyerarşilerinden kaçamadı. Birçoğu, çocuk yetiştiren ya da düzenli işleri olan kadın partnerlerine güveniyordu.

Maitan bana çok utangaç olduğu özel hayatından hiç bahsetmedi. Otobiyografisi, La Strada percossa [Alınan Yol, 2002], tamamen politiktir ve sevgilerinden, arkadaşlarından ya da görünüşe göre bu yüzden onu kınayan çocuklarından neredeyse hiç bahsetmez. Bu da devrimi bir yaşam biçimi olarak seçmenin sonuçlarından biriydi.

Peripheral Yayınları

Bu varoluşsal seçim kaçınılmaz olarak entelektüel hırslarına da yansıdı. Maitan ardında, ele aldığı konuların çeşitliliği ve analizlerinin özgünlüğü ve derinliği açısından çok zengin olan geniş bir çalışma bütünü bıraktı. Ancak bu tür analizler neredeyse her zaman Dördüncü Enternasyonal’in gazete ve dergilerinde ya da çevresinde ortaya çıkan yayınevlerinde kaldı.

Maitan ardında, ele aldığı konuların çeşitliliği ve analizlerinin özgünlüğü ve derinliği açısından çok zengin, geniş bir çalışma bütünü bırakmıştır. 

İtalya’da kamuoyu onu esasen Lev Troçki’nin çevirmeni ve popülerleştiricisi olarak tanıyordu. Klasik bir eğitime sahipti ve geniş bir kültüre sahipti ama çoğunlukla stratejik tartışmalara müdahale etmek ve siyasi polemikler çıkarmak, bir örgütü yönlendirmek veya siyasi önemi olan sorunları teorik olarak incelemek için yazıyordu. Kişisel ya da samimi bir entelektüel arzuyu tatmin etmek için bir makale yazmaya çalıştığını hiç sanmıyorum.

Bir parti adamı olarak, Ernest Mandel yada Daniel Bensaid gibi en yakın çalışma arkadaşlarınınki gibi iddialı teorik eserler yazmaya hiç kalkışmadı. Şahsen, Maitan’ın bu gönüllü fedakârlığına üzülüyorum. Bu büyük bir tevazu ve alçakgönüllülüğün yanı sıra muhtemelen belli bir siyasi miyopluğun da sonucuydu.

Troçkizmin İtalya’daki tarihi, daha sağlam bir tarihsel konum, siyasi tanım ve teorik detaylandırma bulmuş olsaydı farklı olabilirdi. İlk olarak Quaderni rossi (1961-66) dergisi ve Mario Tronti’nin İşçiler ve Sermaye, ardından da Toni Negri’nin daha sonraki çalışmalarıyla temelleri atılan operaismo’nun (“işçicilik”) teorik parlaklığına asla sahip olamadı. Maitan böyle bir görevi başarabilecek tek kişiydi, ancak önceliğin Troçki’nin eserlerini çevirmek ve yaymak olduğunu düşünüyordu.

Sonraki yıllarda Marksizmin krizi, Antonio Gramsci veya İtalyan Komünist Partisi’nin  (PCI) tarihi üzerine keskin müdahalelerini küçük yayıncılara emanet etmeye karar verdi ve bunlar hiçbir zaman daha geniş bir kitleye ulaşmadı. Korkarım bu, nesnel koşullardan ziyade bir tercihin sonucuydu.

Bu seçim bir yaşam biçiminden kaynaklanıyordu. Maitan bir örgüt için yazıyordu ve okurları da militanlardı. Rosa Luxemburg’dan Vladimir Lenin ve Lev Troçki’ye kadar profesyonel devrimciler hep böyle yapmıştı ve o da onların yolunu izledi.

Mario Tronti ve Toni Negri ise Mandel ya da Bensaïd gibi üniversite profesörleriydi. Aynı hareketin önde gelen organlarında yer alırken Maitan gibi figürlerle deneyimleri, tartışmaları ve seçimleri paylaşmaları, siyasi liderlerin yanı sıra kamusal entelektüeller olmalarına izin veren başka bir sosyal dünyaya ait olmalarını engellemedi. Belki de İtalyan Troçkizminin 1960’larda, en etkili olduğu dönemde eksikliğini hissettiği şey buydu.

Tarih ve Siyaset Arasında

Şimdi odağı Maitan’ın hayatından çalışmalarına kaydırmama izin verin. İtalyan feminist Lidia Cirillo’nun ifadesiyle, tarih onu haklı çıkarırken, siyaset haklı çıkarmadı. Reinhart Koselleck’in de belirttiği gibi, tarihi en iyi yorumlayanlar galipler değildir. Geçmişin bilgisine en derin katkı, bakışları özür dileyici değil eleştirel olan mağluplardan gelir.

Maitan, neredeyse her zaman yenilgiye uğrayan haklı davaların savunucusuydu. Yirmili yaşlarında anti-faşist direnişe katılarak doğru bir seçim yaptı ve ardından dünyayı karşıt bloklara bölen Soğuk Savaş şantajını reddederek Dördüncü Enternasyonal’e katıldı. ABD liderliğindeki emperyalizm ile Stalinizm arasında seçim yapmak istememekte haklıydı. 

1940’ların sonlarında İtalya’da Troçkist olmayı seçmenin doğal ya da açık bir yanı yoktu. Sapkın, anti-Stalinist bir komünist olmak kendini izolasyona mahkum etmek anlamına geliyordu ve bu yolu seçen çok az kişi vardı. Ama bu yol solun onurunu kurtardı.

Maitan, Sovyetlerin Macaristan’ı işgal ettiği yıl olan 1956’da Troçki’nin İhanete Uğrayan Devrim  (1936) kitabını çevirdi. Birkaç yıl sonra Einaudi için Troçki’nin mirası üzerine bir cilt yayınladı ve Polonyalı sol muhalifler Jacek Kuroń ve Karol Modzelewski’nin metinlerini çevirmeye devam etti.

İtalya’da anti-komünizme düşmeden Stalinizmi kınayan çok az kişi arasındaydı. Savaş sonrası dönemde tanıdığı pek çok sosyalist, Nicola Chiaromonte ve Ignazio Silone gibi entelektüeller gibi ikinci yolu izledi ve sonunda Kültürel Özgürlük Kongresi ile aynı hizaya geldi.

O zamanlar “Üçüncü Dünya” olarak adlandırılan ülkelerdeki sömürge karşıtı devrimleri destekleme tercihi de aynı derecede doğruydu. Maitan’ın durumunda bu destek coşkulu, cömert ve somuttu ve yukarıda bahsedilen devrimci kozmopolitizmden doğal olarak kaynaklanıyordu. Şili’den Arjantin’e, Bolivya’dan Meksika’ya ve Cezayir’den İran’a dünya devriminin bir gezginiydi.

Bu devrimci hareketler üzerine yazdıkları bu bağlılığı açıkça göstermektedir. Bu deneyimlerden birçok dostluk ve bazen de sert çatışmalar doğdu. Bu devrimlere fikirlerini, deneyimlerini ve Dördüncü Enternasyonal’in sunabileceği desteği getirdi.

Sui Generis Antrizm

Komünist partilerdeki sözde antrizm meselesi daha karmaşıktır. Bu, 1952’den itibaren Maitan’ın ana ilham kaynaklarından biri olduğu bir stratejiydi. Onun anlayışına göre antrizm, kendisine tamamen yabancı olan Makyavelist bir siyaset vizyonuna göre, aygıtlara sızmayı veya yeraltında bölünmeler hazırlamayı amaçlayan komplocu bir operasyon değildi. Onun tercih ettiği ve “kendine özgü antrizm” olarak adlandırılan strateji, komünizmin gücünün nesnel olarak gözlemlenmesine dayanıyordu.

İtalya örneği bunun açık bir kanıtıdır. 1950’lerde PCI iki milyondan fazla üyeye sahipti ve etkileyici toplumsal köklerinin yanı sıra anti-faşist direnişten kaynaklanan olağanüstü bir havaya sahipti. Bu güç milyonlarca işçiye saygınlık ve siyasi temsil kazandırmış, toplumsal çıkarlarının savunulmasında yeri doldurulamaz bir işlev görmüş ve çoğu durumda eğitimleri ve kültürel gelişimleri için pedagojik bir işlev üstlenmiştir.

Çelişkilerle dolu, dikey ve otoriter bir partiydi ve liderliği ile genellikle okur-yazar olmayan tabanı arasında korkutucu bir uçurum vardı. PCI, Moskova ile organik bağları olan Stalinist bir partiydi ama İtalya’da demokratik bir cumhuriyetin kurulmasına yardımcı olmuştu. Muhalefetin sesini duyurmak için bu partide yer almak, sekterliği reddetme motivasyonuyla doğru bir seçimdi.

Ancak savaş sonrası İtalya baş döndürücü bir hızla dönüşüyordu. İşçi sınıfı içeriden değiştirilirken sosyolojisi de değişiyor, büyük kitleler taşradan şehirlere ve güneyden kuzeye göç ediyordu. Aynı dönemde kitlesel üniversite doğdu ve yeni bir asi nesil ortaya çıktı.

İtalyan Troçkizmi kendisini bu derin değişimin bir ifadesi haline getirmişti. La sinistra gibi bir haftalık derginin geçici ama önemli deneyimini ya da Samonà e Savelli gibi yirmi yıl boyunca Fransız yayınevi Editions Maspero ya da İngiliz Verso’nun İtalyan eşdeğeri olarak işlev gören bir yayınevinin yaratılmasını düşünmek yeterlidir. Ancak paradoksal bir şekilde, Maitan ve yoldaşları bunun tüm sonuçlarını anlamamışlardı.

Otobiyografisinde Maitan, 1968’in sonları ile 1969’un başları arasında akımının antrizm pratiğini sona erdirmeye karar verdiği ölümcül gecikmeden bahsederken, bu “bilinçsizce muhafazakar refleksi” tamamen taktiksel mülahazalara bağlamaktadır. Aslında, İtalya’da yaşanmakta olan derin dönüşümlerin siyasi boyutunu kavrayamadığını düşünüyorum. Sahip olduğu kültür, onu işçi hareketini PCI ve sendikaların özel prizmasından görmeye yöneltmişti, ancak bu gerçeklik anlayışı geçerliliğini yitirmeye başlamıştı.

Uzun 68

(Eski sosyal demokrat görüşe göre) “emeğin özgürleşmesini” istemeyen ama “emeğin reddini” (rifiuto del lavoro) uygulayan yeni bir işçi sınıfı ortaya çıkmıştı. Artık eğitim hakkı için değil (şimdi büyük ölçüde elde edildi), “burjuva üniversitesinin” ve piyasa toplumunun radikal bir eleştirisi için mücadele eden öğrenciler ortaya çıkmıştı. Yeni bir nesil sokaklara dökülüyor ve değişimin kahramanları ve özneleri olmak istiyordu.

Kendi kontrolü dışında hareket eden her şeye her zaman güvensizlikle bakan PCI, bu isyanı yönlendiremedi. Operaismo, “kitlesel işçi” ve “sınıf bileşimi” teorisiyle, neler olup bittiğini daha iyi anlıyordu ve belki de İtalya’nın “uzun 68″i sırasında radikal solda kültürel olarak hegemonik akım haline gelmesinin nedenlerinden biri de budur.

Elbette, İtalyan Troçkist haftalık Bandiera rossa’nınLotta Continua veya Potere Operaio gibi Yeni Sol gruplara yönelttiği eleştirilerin çoğu yerindeydi. Ancak, konu dönemin temel eğilimlerini teşhis etmeye geldiğinde, işçicilik daha ileri görüşlüydü. Maitan bu akımın “teorik deformasyonlarını”, tarihsel öncüllerini tespit etmeden eleştirmişti.

Bu anlamda, 68’deki siyaset onun yanıldığını kanıtlamıştı. PCI’ın yeni bir öğrenci, feminist ve işçi siyasi radikalleşme dalgasını yönlendireceğini düşünmüştü. Bu radikalleşmenin geleneksel sol partilerin dışında gerçekleştiğini anladığında ise artık çok geçti. 1960’ların başında Komünist Parti’nin gençlik federasyonlarının çoğunun başında Troçkistler vardı. 1968’e gelindiğinde, üyelerinin ve liderlerinin çok büyük bir bölümü partiyi terk etmiş ve yeni oluşmakta olan radikal solun güçlerine katılmıştı.

İtalyan Troçkizmi, İtalya’daki Yeni Sol’un entelektüel omurgasını oluşturan işçicilik ile hiçbir zaman etkili bir diyalog kuramadı. 1964 yılında Bandiera rossa ve Quaderni rossi arasında Vittorio Rieser, Raniero Panzieri ve Renzo Gambino gibi düşünürlerin katıldığı bir yuvarlak masa tartışması yapıldı, ancak devamı gelmedi. Bu kaçırılmış bir fırsattı çünkü bu yüzleşme her iki akım için de verimli olabilirdi ve hatta belki de Yeni Sol’un sonraki on yıldaki çabaları için farklı bir sonuç doğurabilirdi.

Livio Maitan, 1970’lerde antrizm döneminin sona erdiğini belirterek, Troçkistlerin rolünün aşırı solun birleşmesi için bir program sağlamak olduğunu düşündü. Ancak bunu, pragmatik ve kafa karıştırıcı bir şekilde Yeni Sol’un tam da üstesinden gelmeye çalıştığı Leninist bir parti modeli sunarak yaptılar. Siyaset onun yanıldığını bir kez daha kanıtladı.

Gerilla Günleri

İtalya’da meydana gelen dönüşümleri kavramasını engelleyen “bilinçsizce muhafazakâr refleks” ile aynı dönemde onu Latin Amerika’da gerilla savaşının stratejik seçimini teorileştirmeye iten -başka nasıl tanımlanabilir bilmiyorum- acelecilik arasında çarpıcı bir tezat vardır. Maitan, Dördüncü Enternasyonal’in 1969’daki Dokuzuncu Kongresi’nde alınan ve 1974’teki bir sonraki kongrede büyük ölçüde teyit edilen kararların hazırlanmasından sorumlu olarak bu stratejinin ana ilham kaynaklarından biriydi. [Latin Amerika’da Silahlı Mücadele Şubat 1974. Türkçesi: Sürekli Devrim, dergisi, Eylül 1978]

İtalya’da, kitle hareketlerini felce uğratan ve hükümeti baskıcı bir “istisna hali”ne iten Kızıl Tugaylar terörizmini eleştirdi. Ancak Küba deneyiminin tekrarlanamayacağı bir ülke olan Arjantin’de, Dördüncü Enternasyonal’in Arjantin seksiyonunun askeri kolu olan Halkın Devrimci Ordusu’nun (ERP) gerilla savaşını destekledi. Hatta Arjantin hükümeti Maitan’dan bir ERP komandosu tarafından kaçırılan bir FIAT yöneticisinin serbest bırakılması için arabuluculuk yapmasını istedi.

Gerilla dönüşü felaketle sonuçlandı ve insan hayatı açısından çok yüksek bir maliyete yol açtı. Maitan öldürülenlerin çoğunu tanıyordu ve otobiyografisinde onlara saygılarını sundu, ancak bu stratejinin sonucunu hiçbir zaman ciddi bir şekilde tartışmadı. Dördüncü Enhternasyonal’in Tarihi’ni yazarken, kendisini, bazen özür dileyen bir havanın hakim olduğu, olayların özüne inmeyen ağırbaşlı bir anlatımla sınırlar. Daniel Bensaïd kitaba yazdığı önsözde, kitabı hoşgörüyle “eksik ve kısmi” olarak nitelendiriyor. 

Maitan, gerilla savaşının tüm kıta için devrimin yolu olacağı yanılsamasını Latin Amerikalı devrimciler kuşağıyla paylaştı. Bunu sadece dışarıdan paylaşmakla kalmadı; bir teorisyen ve stratejist olarak bunun sorumlularından biriydi.

Çin’in Kültür Devrimi’ni yorumlama görevi söz konusu olduğunda çok daha berraktı. Bu çalkantılı dönemi özgürlükçü bir patlama olarak değil, Komünist bürokrasinin iki fraksiyonu arasındaki şiddetli çatışmanın damgasını vurduğu bir rejim krizi olarak gördü -Mao’nun parti tabanını harekete geçirerek üstesinden gelmeyi başardığı bir çatışma. Analizleri keskindi ve Kültür Devrimi’ne adadığı kitabı en önemli eserlerinden biri olmaya devam etse de Maoizm’in etkisine karşı yaptığı uyarılar radikal sol üzerinde sınırlı bir etki yarattı.

Direniş Yolu

Hayatının sonunda bile, Rifondazione Comunista (Komünist Yeniden Kuruluş) deneyimine cömertlik ve coşkuyla katıldığında tarih Maitan’ı haklı, siyaseti haksız çıkardı. Berlin Duvarı’nın yıkılmasından ve Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra, kapitalizmin en gösterişli ve müstehcen versiyonu olan neoliberalizmin zaferine boyun eğmemiş, metanetli bir azimle hemen direniş yoluna girmiştir.

Batı’daki anti-kapitalist devrim ile “fiilen var olan sosyalizm” dünyasındaki antibürokratik devrim arasındaki bağlantı olarak Almanya’nın 1980’lerin sonunda bir kez daha dünya devriminin çekirdeği haline geldiği yanılsamasına bir anlığına kapılan Ernest Mandel’in yanılsamasını paylaşmamıştı. Bana neredeyse iki yüzyıl geriye gittiğimizi ve işçi hareketinin kökenlerinde olduğu gibi sıfırdan başlamamız gerektiğini söylediği 1991 yılındaki bir konuşmayı hatırlıyorum. Ancak bu olasılık onun cesaretini kırmadı.

Siyaset onu haksız çıkardı; Rifondazione’nin inşasına katılmak yanlış olduğu için değil, bu partinin yeni bir yüzyılın gelişine ve tarihsel bir yenilgiye geçmişin araçları, yapıları ve fikirleriyle yanıt verdiğini anlamadığı için. 2000’lerin başındaki küreselleşme alternatifi hareketler ile yeni parti arasında bir sentez oluşturma çabası vardı ama başarısız oldu.

Livio Maitan, artık aramızda olmayan kahramanca ve trajik bir dönem olan yirminci yüzyılda tasarlandığı ve yaşandığı şekliyle devrimi somutlaştırdı. Onun mirası hatırlanmayı ve üzerinde eleştirel bir şekilde düşünülmeyi hak ediyor, ancak kendi yüzyılımızın radikal solu başka yollar izleyecektir.

Çeviri: İmdat Freni

Kaynak: https://jacobin.com/2023/08/livio-maitan-italy-marxism-trotskyism-professional-revolutionary-history

Çin ekonomisinin yükselmesine ve uluslararası alanda genişlemesine izin veren dünya artık yok. Çin-Amerikan gerilimleri, ticari küreselleşmeden çıkış krizinin arka planında keskinleşiyor. Ulusal Halk Kongresi toplantısında Xi Jinping, Çin Komünist Partisi’nin merkezi organları üzerindeki hâkimiyetini teyit etti, ancak kötüye giden bir ekonomiyle mücadele etmek zorunda. Moskova’da “en iyi dostu” Vladimir Putin ile bir araya geldi ve Avrupa’daki hisselerinin bir kısmını kaybetme riskini göze alarak Avrasya krizine daha fazla dahil oldu. Bu diplomatik gösterinin ve birlik görüntüsünün ardında, rejim hem ülke içinde hem de uluslararası alanda sorunlu bir durumla karşı karşıya.

Çin’deki “şimdiki anı” nasıl görüyorsunuz?
Hem ülke içinde hem de uluslararası alanda yaşanmakta olan değişimlerde istikrarı bozucu bir hızlanma. Ulusal Halk Kongresi (UHK) dokuz gün boyunca toplandı ve 13 Mart Pazartesi günü sona erdi. Kongrede dikkat çeken iki nokta vardı: Xi Jinping üçüncü bir dönem için yeniden Halk Cumhuriyeti Başkanı seçildi ki bu elbette sürpriz değil, ancak oybirliğiyle seçildi ki bu da alışılmadık bir durum. Xi böylece partiyi, orduyu ve devleti bölünmeden yönetme arzusunu ortaya koyuyor. Ardından, UHK önümüzdeki yıl için %5’lik bir büyüme hedefini onayladı. Bu çok düşük bir orandır (ve bu orana ulaşılacağına dair hiçbir kesinlik yoktur) ve işsizliğin ve sosyal eşitsizliğin artması anlamına gelecektir. İçeride ise rejimin, köklü nedenleri olan bir krizden geçmekte olan ülkenin kontrolünü yeniden ele geçirmesi gerekiyor.
Uluslararası alanda ise sinyaller çelişkili. Washington ve Pekin arasındaki jeostratejik çatışma sertleşiyor, ancak Apple’in başkanı Tim Cook’un Pekin’e yaptığı ve onurlandırmalarla karşılandığı ziyaretin de tanıklık ettiği gibi, ulusötesi sermaye için işler engellenmeden devam etmeli. Şirketin geçen yıl Xi Jinping’in Covid politikasının ölümcül “başarısızlıklarının” bedelini ağır bir şekilde ödediği ve üretiminin bir kısmını başka bir yere taşıyarak bağımlılığını azaltmaya çalıştığı düşünüldüğünde bu ziyaret daha da önem kazanıyor. Ancak Çin pazarının önemi ve Çin’in yatırımcılara sunduğu ekonomik ekosistemin avantajları göz ardı edilemez.
Putin’in Ukrayna’daki savaşı ve ABD’nin Asya’ya yeniden odaklanması Çin rejimini bazı zor seçimlerle karşı karşıya bıraktı. Xi Jinping’in Moskova’ya yaptığı son ziyaret, Çin’in küresel askeri çatışmalar ve gerilimler jeopolitiğindeki konumunda önemli bir değişime işaret ediyor. Bu da bize Rusya-Çin ilişkilerini ve bu ilişkilerin özellikle Avrasya üzerindeki etkilerini değerlendirme (girişiminde bulunma) fırsatı veriyor. Yükselen bir güç olan Çin ile yerleşik bir güç olan ABD arasındaki jeostratejik çatışma yeni ve kritik bir aşamaya girmiştir. Çin’in ekonomik kalkınması ve uluslararası yükselişi, uluslararası işbölümü ve neo-liberal küreselleşmedeki yeri ile özünde bağlantılıdır. O günler geride kaldı. Meta küreselleşmesinin krizinden kapitalist küreselleşmenin çözülemez krizine geçtik. Diyelim ki Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) “şu anki durumu”, her şeye karar veren Siyasi Büro Daimi Komitesi (Xi’nin sıkı kontrolü altında) olduğu için… kararsız. Bu durumun, iklim krizinin aniden kötüleşmesi ve dünyanın giderek askerileşmesi gibi küresel sonuçları ne yazık ki açıktır.

Xi Jinping’in Moskova ziyareti bize ne anlatıyor?
Geçen yıl Ukrayna’nın işgalinin Tayvan’a yönelik bir Çin saldırısının başlangıcı olup olmadığı sorusu gündeme gelmişti –Avrasya’nın batısında ve doğusunda iki cephe açarak, o dönemde siyasi olarak bölünmüş ve askeri olarak hazırlıksız olan NATO ülkelerini karşısına alan gerçek bir Çin-Rus ittifakı. Durum böyle değildi ve geriye dönüp baktığımızda Pekin’in bir dizi nedenden ötürü Tayvan macerasına kalkışacak konumda olmadığını söyleyebiliriz. Xi de bunu yapamazdı ama muhtemelen ABD’yi doğrudan karşısına alabilecek bir savaş da istemiyordu.
Ukrayna’daki çatışmanın uzun vadeli niteliği, Çin’in Avrupa’daki ve daha genel olarak Batı’daki siyasi ve ekonomik çıkarlarını tehlikeye atmıştır. Bu azımsanacak bir mesele değil. Ancak Xi Jinping, büyük ağabey olmasına rağmen, Putin savaşının gidişatını etkileyemedi. Bir yıl sonra, aralarındaki pek çok çekişme ve rekabete rağmen sarsılmaz dostluklarını sergilemek üzere Moskova’ya gitti. Bu “şimdiki an”da, Uluslararası Adalet Divanı’nın Ukraynalı çocukların “yasadışı sınır dışı edilmesi” nedeniyle savaş suçu işlemekle itham ederek hakkında tutuklama emri çıkarmasından kısa bir süre sonra Putin’e destek vermek her şeyden önce oldukça gösterişli bir jesttir. Birlikte “biz en iyi dostlarız” diye ilan ettiler.
Şubat 2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı işgali Çin’i zor durumda bıraktı. Pekin, Ukrayna’nın işgali nedeniyle Moskova’yı hiçbir zaman kınamadı, ancak tüm başkentler gibi ÇKP liderliği de gelişmeleri gözlemlemek için zaman ayırdı ve endişelendi. Değerlendirme sertti: Ukrayna ulusal direnişi karşısında “özel operasyonun” başarısızlığı, işgalci güçlerin aşırı gaddarlığı (Rusça konuşan halklar da dahil), Afganistan fiyaskosundan bu yana felç olan NATO’nun yeniden canlandırılması, ABD’nin Avrupa sahnesine dönüşü…
Putin’in kendi itirafına göre, işgalin tek gerekçesi NATO’nun baskısı (acil değil, potansiyel) değildi: ülkenin var olma hakkını reddediyor ve Çarlık İmparatorluğu’nun ya da Stalinist SSCB’nin sınırlarını geri getirmek istiyordu (diğer Doğu Avrupa ülkelerini endişelendiren bir hedef). Bunu yaparken Pekin’in uluslararası sınırlara saygı konusundaki resmi inancını çiğnedi ve nükleer tehdidi tekrar tekrar kullanarak Çin diplomasisinin en önemli tabularından birini ihlal etti…
Pekin, Ukrayna, Doğu ve Batı Avrupa’ya ekonomik ve diplomatik olarak büyük yatırımlar yaparak geniş bir nüfuz ağı ördü. “Yeni İpek Yolları”nın önemli bir bileşeni. Dolayısıyla çok fazla risk alıyordu. Xi Rusya’dan kopmak ya da elindeki hisseleri kaybetmek istemiyordu. Bu nedenle Ukrayna krizi konusunda BM de dahil olmak üzere temkinli bir duruş sergiledi.
Xi’nin gezisi daha önceki temkinli yaklaşımından ayrılıyor. Çin Komünist Partisi (ÇKP), Rusya’ya verdiği desteğin Avrupa’daki maliyetini (Alman ve Fransız devlet başkanlarının yardımıyla) sınırlamaya çalışsa da, önceliklerinde önemli bir ayarlamayı yansıtıyor. Washington ile çatışmanın sertleşmesinin ardından, jeostratejik öncelikleri artık Asya’da yer almaktadır: Güney Çin Denizi ve Tayvan, Pasifik… Bu açıdan bakıldığında, Ukrayna’daki savaşın devam etmesi Çin rejimi için iyi bir şey haline geldi: bir durdurucu görevi görüyor– Washington Avrupa cephesine ne kadar çok silah, finansman ve asker ayırırsa, Hint-Pasifik bölgesindeki yeniden konumlanmasının kapsamını o kadar sınırlamak zorunda kalacaktır.

Çin-Rusya ilişkilerini nasıl tanımlarsınız?
Xi Jinping ve Vladimir Putin “yeni dönemin kapsamlı stratejik koordinasyon ortaklığının derinleştirilmesine ilişkin ortak bir bildiri” imzaladı. Buradaki önemli kelimeler bana “kapsamlı” ve “çağ” (yeni) olarak görünüyor ki bu da sözde “sınırsız” bir ittifakı onaylıyor. Bu formül (“sınırsız”) Ukrayna’nın işgalinden kısa bir süre önce zaten kullanılmış ve daha sonra az çok kullanılmaz hale gelmişti. Şimdi bir intikam duygusuyla geri döndü. Bana öyle geliyor ki bu, şimdiye kadar olduğundan daha tutarlı, ancak her zamanki kadar eşitsiz bir stratejik yönelime sahip bir Çin-Rus bloğunun resmileşmesinin bir işaretidir.
Çin-Rusya ilişkileri son derece asimetriktir ve iki ülke eşit düzeyde değildir. Bu çok açık. Moskova’da kaldığı süre boyunca Xi yardımsever bir imparator, Putin ise itaatkâr bir vasal gibi davrandı. Bu kanıtı ÇKP’nin bu ortaklığa ihtiyacı olduğunu belirterek nitelendirmek istiyorum. ÇKP’nin kabusu kendisini ABD’ye karşı askeri olarak yalnız bulmaktır. Bu zeminde güvenebileceği bir müttefike ihtiyacı var ve Rusya’dan başka bir seçenek de yok.
Sınırlarında yeni düşman hükümetlerle karşı karşıya kalmak da istemiyor. Putin (ya da Kuzey Kore’deki Kim Jun-un) hakkında ne düşünürse düşünsün, Xi rejiminin çöktüğünü görme riskini göze alamaz. Bu yüzden Putin’e 2024 başkanlık seçimlerinde yeniden seçilmesi için tam destek verdi! Kremlin’in çok ihtiyaç duyduğu ev sahibinin diplomatik güvenilirliğine hoş bir destek. Xi, Putin’i Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından taciz edilme riski olmadan bir dizi devlet başkanıyla (Çin himayesi altında) konuşabileceği Çin’deki uluslararası toplantılara davet ediyor.
Xi Jinping’in titiz olduğu bir konu varsa o da nükleer silahlardır. Vladimir Putin, Belarus’a “taktik” nükleer silahlar yerleştireceğini ve orada bir nükleer silah deposu inşa edeceğini açıkladı… Batı için olduğu kadar dostu Xi için de yeni bir provokasyon.

Peki ya ekonomik durum?
Çin ve Rusya ekonomileri pek çok açıdan birbirlerini tamamlayıcı niteliktedir; Çin mal ve sermaye ihraç ederken Sibirya’nın yeraltı kaynaklarından, elbette Batı’dan yapılan ithalatın azalmasının “serbest bıraktığı” ucuz petrol ve gaz da dâhil olmak üzere, ürünler ithal etmektedir. Çin şu anda Rusya’nın önde gelen ticaret ortağı, Rusya ise Pekin’in yalnızca on birinci ticaret ortağı (ihracatı 2022’den bu yana önemli ölçüde artmış olsa da). Ticaretin eşitsiz olduğu örnek bir vaka. Bununla birlikte, Pekin’in özellikle enerji ve madenler alanında Rusya’ya ihtiyacı olduğu bir kez daha ortaya çıktı. Xi Jinping tüm kartlarını Rusya’nın eline vermek istemiyor gibi görünüyor. Rus kudret helvasına fazla bağımlı olmamak için Suudi Arabistan ve İran’a ve Orta Doğu petrolüne yöneliyor.
Pekin’in bakış açısından Rusya ile “ortaklığın” önemini anlamak için yakınlıklarını ve coğrafi tamamlayıcılıklarını göz önünde bulundurmamız gerekiyor. Yakınlık: iki ülke ortak bir sınırı paylaşıyor, bu da güvenli ticareti mümkün kılıyor ve uluslararası ticaretin jeopolitik (veya sağlık) bir kriz nedeniyle sekteye uğraması durumunda sigorta sağlıyor. Tamamlayıcılık: Çin Avrasya’da merkezin dışında yer alıyor. Rusya ile birlikte kıta genelinde ağırlık taşıyor. Hem batıda hem de kuzeyde. Arktik denizlerine sınırı yok. Sibiryalı bir güç olarak Rusya, iklim değişikliğinin, kutup bölgelerinin ve deniz yollarının çözülmesinin müjdelediği Uzak Kuzey için (şiddetli) rekabete katılmasını sağlamalıdır.
Bununla birlikte, Çin-Rusya bloğu çatışma içinde kalmaya devam ediyor. Putin, Çarlık İmparatorluğu’nun ya da Stalinist SSCB’nin sınırlarını geri getirmeyi hayal ediyor mu? Ancak Orta Asya’da, tam da bu tarihi çemberin bir parçası olan ülkelerde kendini gösteren Çin’in etkisidir. Burası hem kaynakları hem de coğrafi konumu itibariyle büyük önem taşıyan bir bölge: Sibirya, Orta Doğu, Güney Asya ve Çin arasında, ekonomik ve askeri iletişim için kaçınılmaz bir geçit olan çok önemli bir konuma sahip. Xi Jinping Moskova’da bulunduğu sırada Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan’ın davet edildiği bir Çin-Orta Asya zirvesinin düzenleneceğini duyurdu. Rusya marjinalleştirildi ve Moskova’nın Çin desteği için ödemesi gereken bedel bu. Bahse girerim bu tek bedel olmayacaktır. Rus ordusunun büyük kısmı batıda yoğunlaşmış durumda ve bu da kuzeydoğu Asya’daki “en iyi dostu” ile görülecek birkaç toprak hesabı olan Pekin’in işine geliyor.

Çin, Ukrayna ihtilafında arabulucu mu?
Çin, Ukrayna krizine siyasi bir çözüm bulunması için iyi niyet misyonunu sunan tarafsız bir üçüncü güç değildir. Sadece Moskova’ya kararlı bir destek sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda Avrasya’da bu savaş etrafında yaşanan jeostratejik çatışmanın da bir paydaşı ve bunu gizlemiyor. Xi Jinping tarafından sunulan 12 maddelik plan bu durumla tutarlıdır. Uluslararası sınırlara ve BM düzenine saygı ilkesini savunuyor ama Moskova’nın bunu ihlal ettiğini söylemiyor. Aslında, Rusya’ya yönelik hiçbir özel talep içermiyor –bu nedenle Putin bu planla mutabık olduğunu ilan edebildi. Resmi Çin medyası, savaşın nedenlerine ilişkin Rus anlatısını sadakatle yeniden üretti: NATO’ya karşı bir meşru müdafaa eylemi. Ayrıca Dışişleri Bakanlığı’nın şu uzun notunu yayınladılar: “Ukrayna’da bir kriz olsun ya da olmasın, Çinli ve Rus liderler karşılıklı ziyaretlerini sürdürecekler (…) ABD Tayvan Boğazı’nda gerilimi arttırmak istiyor…”. “[Ukrayna] sorununu çözebilecek tek kişi onu yaratan kişidir. Ukrayna krizini çözmenin anahtarı Çin’in elinde değil, ABD ve Batı’nın elindedir”. (Frédéric Lemaire ve Nicolas Ruisseau tarafından 22 Mart 2023 tarihli Le Monde’da alıntılanmıştır). Kendinizi bir arabulucu olarak sunmanın daha ikna edici yolları var…
12 maddelik planın her şeyden önce siyasi ve diplomatik bir işlevi vardır. Bu açıdan muhtemelen etkilidir. Yirmi yıl önce, 2003 yılında, ABD (ve müttefikleri) Saddam Hüseyin rejimini devirmek için Irak’ı işgal etti; yalan suçlamalar ve dünya kamuoyunun büyük ölçüde manipüle edilmesi temelinde uluslararası hukuku pervasızca ihlal etti. Irak hâlâ bu kirli savaşın bedelini ödemektedir. George W. Bush bunu yaparak ABD hükümetinin “hukuki” ve “demokratik” kimliğini yerle bir etti. Moskova ve Pekin şimdi bu itibar kaybından faydalanıyor.

Bununla birlikte, ateşkes sorunu hâlâ devam etmektedir…
Ukrayna halkının bu savaşta ödediği bedel gerçekten üzücü ve ben de üzgünüm ancak ateşkes dışarıdan kararlaştırılmaz. Savaşan taraflar buna ihtiyaç duyduklarını hissettiklerinde ortaya çıkar. Ateşkes değil bahar taarruzuna hazırlanan Putin için durum böyle değil, tabii ki bunu yapmak için yeterli silaha sahip olması şartıyla (devam edecek). Zelenskiy için de durum böyle görünmüyor. Rusya’nın korkunç bombardımanına rağmen kış soğuğu Ukrayna halkı üzerinde herhangi bir etki yaratmadı. Kiev, daha fazla ve daha iyi Batı askeri yardımının önümüzdeki aylarda birkaç kilit cephede inisiyatifi ele almasını sağlayacağını umuyor.
Büyük güçlere ateşkes şartlarını belirleme yetkisi vermek genellikle yanlış sonuçlanır. Vietnam’da 1954 yılında olan da buydu. Vietminh’in kazanacağı vaat edilen seçimler gerçekleşmedi ve ABD, yönetimi Fransızlardan devraldı ve ABD ordusu, yıkıcı niteliği bakımından bence eşi benzeri olmayan topyekün bir savaşa girdi. Kuzeydoğu Asya’daki durum da kalıcı bir barış olmadan ateşkesin nelere yol açabileceğini gösteriyor: dünyadaki en ciddi nükleer kriz.
Bize gelince, bence esas olan Ukrayna solunun bileşenlerinin bizden ne istediğine kulak vermek ve uluslararası dayanışma içinde bu doğrultuda hareket etmek için elimizden gelen her şeyi yapmaktır. Şu an için mesaj, kalıcı barış ihtimalinin önünü açmak için Rus ordusunu büyük bir yenilgiye uğratmamız gerektiğidir. Barış planları hazırlamak bize düşmez.

Amerika Birleşik Devletleri ve Çin arasındaki çatışmayı nasıl tanımlarsınız?
Yerleşik bir güç olan ABD, yükselen yeni bir güç olan Çin ile karşı karşıyadır; öyle ki bu emperyalistler arası karşılaşma artık küresel jeostratejik durumun yapılandırıcı bir unsuru haline gelmiştir. Klasik bir senaryo, ancak hiç de klasik olmayan bir arka plana karşı…

Yeni bir “Soğuk Savaş” mı?
… Pekin-Washington çatışmasının arka planının neden “klasik” olmadığını ve “yeni Soğuk Savaş” ifadesinin neden yanıltıcı olduğunu düşündüğümü açıklayacaktım. Soğuk Savaş döneminde Doğu-Batı blokları arasındaki ekonomik karşılıklı bağımlılığın derecesi asgari düzeydeydi. Bugün ise çok yakın. Küresel bağlam yarım yüzyıl öncesine kıyasla radikal bir şekilde farklıdır ve bunu dikkate almadan mevcut durumu anlayamayız. Bunu yapmak için aynı terimleri kullanmaktan kaçınmak en iyisidir.
Bu konuya geri dönmeden önce, Doğu-Batı “blokları” arasındaki çatışma sırasında “Soğuk Savaş” teriminin dar bir Avrupa-merkezci bakış açısını yansıttığını belirtmek isterim. ABD’nin Çinhindi’nde gerilimi tırmandırmasına yol açan Asya’daki savaşın “soğuk” hiçbir yanı yoktu. İronik bir şekilde, “yeni Soğuk Savaş” şimdi ortaya atılıyor… Avrupa 1945’ten bu yana en şiddetli askeri çatışmanın merkezinde olmasına rağmen. Balkanları parçalayan çatışmalardan farklı olarak, büyük bir gücün (Rusya) kaynaklarıyla yürütülen bir savaş.
Ana akım medyanın, uzmanların ve siyaset bilimcilerin şu anda yeni bir Soğuk Savaş’tan bahsetmesi kaçınılmazdır, ancak bu aynı şeyi yapmak için bir neden değildir. Kelimeler önemlidir ve gerçekliğin yok edilmesine katkıda bulunabilecek varsayımlar taşırlar. “Soğuk Savaş” ifadesi, çok eski bir jeopolitik yorumu davet eden güçlü bir zihinsel yüke sahiptir. Birçok sol akımın ABD’ye karşı mücadele adına az ya da çok açık bir şekilde Rusya ve Çin’in yanında, hatta arkasında yer almaya devam ettiği düşünüldüğünde bu durum daha da sorunlu bir hal almaktadır. Dolayısıyla Soğuk Savaş hayali onlara mükemmel bir şekilde uymaktadır. Tıpkı simetrik olarak Joe Biden ve “Batılı demokratik değerler” adına Washington’la ittifakı savunan diğerlerinin işine geldiği gibi. Metinler de dönemler arasındaki farkı ya da çağdaş jeostratejik durumların karmaşıklığını açıklamak yeterli değildir. Daha uygun bir kelime dağarcığı da seçmemiz gerekiyor.

Hangisi?
Emperyalistler arası çatışma: her şey bununla ilgili ve bunu söylemek geçmiş jeopolitik ‘model’ ile olan farkı hemen algılanabilir hale getiriyor. Arka planda neo-liberal küreselleşmenin mirası, yani Çin’in kilit bir rol oynadığı dünya pazarının eşi benzeri görülmemiş derecede bütünleşmesi var. Pekin ve Washington şu anda tüm alanlara yayılan jeostratejik bir çatışmaya girmiş durumdalar: askeri, ittifak sistemleri, ekonomik yaptırımlar, alternatif teknolojilerin geliştirilmesi, kıt kaynakların tedarikinin kontrolü vb. Bu iki ülke birçok yönden birbirine bağlıdır ve belki daha da önemlisi, her ikisi de küresel bir savaş ekonomisi bağlamında (az ya da çok soğuk, az ya da çok sıcak) kilit şirketlerin toplu ve hızlı bir şekilde, özellikle de menşe ülkelerine taşınmasını çok zorlaştıran küresel bir üretim organizasyonuna bağımlıdır.
Batı’nın sanayisizleşmesinin üstesinden gelmenin çok zor olduğu kanıtlanmıştır. Bu sanayisizleşme öncelikle Çin’e yaramış olsa da, Çin o kadar da kendine yeterli değil. Yarı iletken sektörü örneği bunun bir göstergesidir. Yarı iletkenler neredeyse her yerde bulunmaktadır. En yüksek kalitede entegre devreleri kim üretirse, özellikle askeri sektörde belirleyici bir avantaja sahiptir. Yarı iletken lisansları genellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunuyor ancak üretim Asya’da yapılıyor: Tayvan, Güney Kore… (ve daha az ölçüde Hollanda)… coğrafi olarak Çinli komşularına karşı savunmasız olan ülkeler. Pekin bu alandaki araştırmalara önemli miktarda fon ayırıyor, ancak arayı kapatmak kaçınılmaz bir sonuç değil. Joe Biden, Tayvanlı bir firma olan TSMC’nin yardımıyla Amerika Birleşik Devletleri’nde bir üretim merkezi kurmak için devasa bir bütçe ayırdı. Çok az sayıda firma ultra minyatür mikroçipleri oyabilecek teknoloji ve bilgi birikimine sahiptir.
Taşınmanın önünde pek çok engel var. Apple örneğinde gördüğümüz gibi –Hindistan, Çin’in yerini tutmuyor– iş ABD’de üretim yapmaya gelince… Biden yönetimi şimdi sayılan şirketlere ikili bir seçenek sunuyor: Çin pazarını terk etmeniz koşuluyla ABD’ye taşınmak için büyük yardım alacaksınız. Hem pastanızı alıp hem de yiyemezsiniz… Bu rastgele çekişme, artık ne ölçüde Soğuk Savaş günlerinde yaşamadığımızı gösteriyor!
Değer zincirleri olarak adlandırılan üretim zincirleri şu anda olduğu gibi küreselleşmeye devam ederse yer değiştirmelerin ne değeri kalır? İster sağlık ister jeopolitik bir kriz nedeniyle olsun, bu zincirler bozulduğunda etkileri hemen ortaya çıkar. Araba gibi bitmiş bir ürün, çok sayıda ülkeden gelen çok sayıda bileşen içerir. Eğer bir tanesi eksikse ve yerine yenisi konulamıyorsa, üretim durma noktasına gelir. Covid-19 krizi bunu gösterdi. Aynı durum askeri endüstri için de geçerlidir. Sermaye, küreselleşmeyi tercih ederek, kârlarını optimize etmek, egemenliğini sağlamak ve üretim zincirlerini buna göre düzenlemek suretiyle uluslararası düzeyde neredeyse engelsiz bir şekilde faaliyet gösterebilmiştir. Ve şimdi başlıca emperyalist devletler sınırları yeniden etkinleştirmek, hatta onlara yenilerini eklemek istiyor. Bu eşi benzeri görülmemiş ve son derece çelişkili bir durumdur.
Kapitalist küreselleşme krizine bir alternatif olabilir: insanların yararına olacak ve iklim kriziyle mücadele edecek bir bölgeselleşme politikası (özellikle de ulaşımın azaltılmasıyla birlikte). Bu alternatifi yaygınlaştırmamız gerekiyor, ancak bunu uygulayabilecek toplumsal güçler henüz inşa edilmedi…
Kapitalist küreselleşme krizi burada kalıcıdır. Çin için sonuçları büyüktür. Bu, Çin rejiminin daha önce dünya pazarındaki merkeziliğini ve jeopolitik yükselişini sağlayan koşulları yeniden kazanmayı umut edememesinin ana nedenlerinden biridir.

Diğer koşullar nelerdir?
Burada diğer koşulların ikisinden bahsetmek istiyorum.
Çin’in yükselişi için gerekli iç koşulları yaratan Xi Jinping değildi. Her şeyden önce ülkenin bağımsız olması, eğitimli bir nüfusa ve işgücüne ve kendi başlangıç sanayi temeline sahip olması gerekiyordu. Bu 1949 devriminin mirasıydı (Maoist rejimin içine düştüğü sarsıntılar göz önüne alındığında bunu unutmaya meyilliyiz). Daha sonra Deng Xiaoping döneminde Çin bürokrasisinin yürüyen kanadı bir burjuva (karşı) devrimini, bürokratik sermaye ile özel sermayeyi birleştiren (özellikle aile ağları yoluyla) yeni bir bileşik burjuvazinin oluşumunu yönetmeyi başardı. Son olarak, Jiang Zemin ve Hu Jintao döneminde Çin’in dünya pazarına entegrasyonu pekiştirildi. Xi Jinping son ÇKP kongresinde Hu Jintao’yu alenen aşağılayarak büyük bir nankörlük gösterdi.
Xi Jinping uluslararası sahnede ummadığı bir fırsat penceresinden yararlandı: ABD’nin Asya-Pasifik’teki uzun süreli iktidarsızlığı. Orta Doğu’da batağa saplanan Obama, ABD’nin Asya-Pasifik eksenini tersine çeviremedi. Trump, istikrarsız bir şekilde ABD’nin geleneksel müttefiklerini endişelendirdi ve ekonomik cephe de dahil olmak üzere Pekin’e açık bir alan bırakırken aynı zamanda bir yaptırım politikası başlattı. Afganistan fiyaskosunun ardından Joe Biden’a kadar dünyanın bu bölgesinde inisiyatifi yeniden ele geçirmeyi başaramadı. Bu arada Pekin, Güney Çin Denizi’ni kendi yararına ve diğer kıyıdaş ülkelerin zararına olacak şekilde askerileştirdi.

Bununla birlikte, Çin’in uluslararası genişlemesi devam ediyor…
Evet, özellikle Latin Amerika, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Sahra altı Afrika’da. Suudi Arabistan ve İran arasındaki yakınlaşmayı desteklemek yadsınamaz bir başarıdır ve bu Washington’u memnun etmemiş olmalıdır! Öte yandan Pekin, Güney Pasifik ve Doğu Asya’da, yani yakın etki alanı ve yakın güvenlik bölgesinde gerilemeler yaşadı. Bu oldukça paradoksal bir durum. Bu gerilemeler ABD’nin bölgeye dönüşüne işaret ediyor ama aynı zamanda Xi Jinping’in kendi politikalarından da kaynaklanıyor. Güney Çin Denizi’ne kıyısı olan ülkelerin ekonomik olarak Çin yatırımlarına, finansmanına ve Çin pazarına isyan edemeyecek kadar bağımlı olacaklarını düşünerek bu ülkelerin haklarını ayaklar altına aldı. Halatı çok sert çekti.
Daha genel anlamda, yeni çatışma jeopolitiği damgasını vuruyor. Japonya Başbakanı Fumio Kişida, Xi Jinping Moskova’dayken aynı anda Kiev’e gitti. Bu sadece Washington’a bir itaat eylemi değildi; kendi gündemi vardı: Japonya’nın büyük güçler konserindeki ağırlığını ortaya koymak, bir müdahale ordusunun yeniden oluşturulmasını tamamlamak, Japon halkı arasında hâlâ yaygın olan pasifist kültüre son vermek ve rejimi askerileştirmek, Kuzeydoğu Asya’da kendi emperyalizminin çıkarlarını savunmak (Kore yarımadası, toprak talepleri…). Başta Okinawa olmak üzere yurtdışındaki başlıca Amerikan üslerine ev sahipliği yaparak ve Ukrayna’ya seyahat ederek Çin’e Tayvan’la ilgili bir mesaj da gönderiyor.
Burada da jeostratejik dinamikler ile ekonomik karşılıklı bağımlılıklar arasında aynı gerilimi görüyoruz ki bu durumda söz konusu gerilimler çok güçlüdür: Çin (2019’da) ABD ile neredeyse eşit düzeyde Japonya’nın ikinci en büyük ticaret ortağıydı. Çin için Japonya, Çin dünyası dışında önde gelen yabancı yatırımcı ve ABD ve Avrupa Birliği’nin ardından Çin ihracatının üçüncü en büyük alıcısı olmaya devam etti.
Marcos klanı iktidara döndükten sonra Manila, ABD Donanmasının kullanmasına izin verilen liman sayısını iki katına çıkardı. Filipinler muhtemelen çağdaş çatışmalarda çok yaygın olarak kullanılan mühimmatları stoklayabilecektir.
Çin, Tayvan’ın fethi dışında, yakın çevresindeki askeri oyunu kontrol ediyor gibi görünüyordu, ancak güç dengesi en azından kısmen yavaş yavaş değişiyor.
Güney Çin Denizi’nde askeri, ekonomik (abluka) ve diplomatik gerilimlerin zirve yaptığı tehlikeli ve uzun süreli bir “ne savaş ne de barış” durumuna düşme riskiyle karşı karşıyayız.
Çin’in askeri teçhizatının bir kısmı hâlâ Rus menşelidir. Pekin, Ukrayna’daki işgalci ordunun performansını ve ABD’nin Ukrayna güçlerine verdiği desteğin etkinliğini yakından takip ediyor. Xi Jinping’in endişelenmesi gereken bir şey var. Rus silahlarının kalitesi itibarının çok altında görünüyor. Öte yandan Pentagon’un Ukrayna genelkurmayına sağladığı bilgilerin kalitesi, operasyonlarını ne kadar isabetli bir şekilde hedefleyebildiğini açıklıyor. Çin askeri-endüstriyel kompleksinin tüm hızıyla çalıştığı, cephaneliğini modernize ettiği ve kendi teknolojilerini geliştirdiği doğrudur, ancak bunları henüz eylem halinde görmedik. Pekin hâlâ belirli alanlarda Rusya’ya bağımlı görünüyor ve Xi Jinping’in ziyareti sırasında bu alanda Moskova ile işbirliği yapmaya karar verdi.

Pekin çok kutuplu bir dünyayı mı savunuyor?
Tek bir sesle böyle söylüyor ama birden fazla sesi var. Xi Jinping hegemonik hırslarını gizlemedi, gezegen ölçeğinde iki medeniyet modelini karşılaştırdı; Çin’in merkeziliğini yeniden kazanması ve tarihin Batılı bir aradan sonra doğal seyrine dönmesi gerekiyordu. “21. yüzyıl Çin yüzyılı olacak” diye ilan etti.
Dünya artık belli bir ölçüde çok kutupludur. İkinci Dünya Savaşı sonrasının ABD hegemonyası artık yok. Hindistan’dan Katar’a, Türkiye’den Brezilya’ya kadar her devlet (kendisini felce uğratacak bir rejim krizine sürüklenmediği sürece) kendi egemen sınıflarının (bir kısmının) çıkarlarını savunma serbestisine sahiptir. Sonuç olarak ABD ve Çin, müttefiklerini bir araya getiren tek bir ittifak bloğu oluşturmakta zorlanıyor.
NATO’nun doğuya doğru yürüyüşü Afganistan fiyaskosuyla kesintiye uğradı. Haziran 2022’de ilk kez Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Kore ve Japonya’nın NATO zirvesine davet edildiği ve burada Çin’in açıkça ortak kolektif güvenliğe tehdit olarak tanımlandığı doğrudur. Aslında NATO’nun yetkileri, üyelerinin “güvenliğinin” tehlikede olduğunu düşündüğü her yere müdahale etmesine izin vermektedir.
Ancak şimdilik Joe Biden, Asya-Pasifik bölgesinde herkesin gereksinimlerini karşılaması muhtemel çeşitli geçici siyasi-askeri anlaşmaları harekete geçirmek zorunda: Avustralya, Hindistan ve Japonya ile Dörtlü (Quadrilateral Security Dialogue)… ya da Avustralya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri’nin kısaltması olan Aukus.
Çin, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın kısaltması olan BRICS gibi ağları harekete geçiriyor. Ancak Brezilya şu anda Pekin’e göz kırpıyor olsa da BRICS’in askeri bir ittifaka dönüştüğünü göremiyorum. Aynı durum Asya-Pasifik bölgesindeki ekonomik işbirliği ağları için de geçerli; bu ağlar ABD’ye bağlı devletleri (Avrupa gibi) içeriyor.
Benim buradaki “okumam”, Washington ya da Pekin etrafındaki güçlerin (Devletler ya da büyük ekonomik girişimler) yeniden düzenlenmesinin hızlı bir şekilde gerçekleştiği yargısına varan ilerici analizlerden farklıdır. Bunun yerine, asla sona ermeyebilecek yavaş bir çözülme görüyorum. Bununla birlikte, bize düşünecek ve tartışacak bir şeyler vermek için…
Ancak, Çin-Amerikan gerilimlerinin küresel etkisi konusunda yavaş bir şey yok. Dünyanın askerileşmesi, iklim krizinin hızlanması… Üstesinden gelinmesi gereken bu askerileşme dinamiğidir ve bunu baş aktörlerden birinin ya da diğerinin yanında yer alarak yapmayacağız –Çin gücü otokratik olduğu için ABD’nin yanında ya da NATO ülkeleri tarafından savunulan emperyal düzenin tarihsel sorumluluğunu taşımadığı için Çin’in yanında yer alarak…
Güçlerden birinin yanında yer alarak, kendimizi dünyanın askerileştirilmesi dinamiğine hapsolmuş buluyoruz ve şu ya da bu emperyal düzenin kurbanı olan halkları kaderlerine terk etme riskiyle karşı karşıya kalıyoruz: ABD’nin İsrail’e verdiği desteğin kurbanı olan Filistinliler, Rusya’nın Esad rejimine verdiği desteğin kurbanı olan Suriyeliler, Çin’in askeri cuntaya verdiği desteğin kurbanı olan Burmalılar?
Bizim “bakış açımız” halkların haklarının (kendi kaderini tayin hakkı da dahil olmak üzere) savunulmasının yanı sıra her yerde temel insani ve sosyal hakların savunulmasıdır. Hakları savunmak “Batılı bir değer” değildir. Batı’da Nazizm gibi en kötü rejimleri gördük ve bu zor kazanılmış haklar şimdi Fransa’dan İtalya’ya ve Amerika Birleşik Devletleri’ne kadar saldırı altında.
Tüm dünyada işçi hakları, örgütlenme özgürlüğü ve sendikal haklar ve kadın hakları için mücadele etmemiz gerekmiyor mu? Göçmenlerin hakları, hareket ve ifade özgürlüğü, anlamlı seçimlerde oy kullanma hakkı için? Kişinin cinselliğini, kimliğini seçme hakkı, bedenini kontrol etme hakkı, kürtaj hakkı?
Günümüzün jeopolitik analizi, hak mücadelesini göreceleştirmek ya da Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, Burma’da geniş bir sivil itaatsizlik hareketinin askeri olarak ezilmesi, Irak’ın ABD hegemonyası altındaki bir koalisyon tarafından işgali gibi çatışmaların kökenlerini gizlemek için kullanılmamalıdır… Tayvanlıların Tayvan’da yaşadığını ve tekrarlayan askeri tehditlere, ekonomik misillemelere ya da kamuoyunu manipüle etme operasyonlarına maruz kalmadan gelecekleri hakkında özgürce karar verme hakkına sahip olduklarını da unutmamalıyız. Tekrarlayan askeri tehditlere, ekonomik misillemelere ya da kamuoyunun manipüle edilmesine maruz kalmadan kendi geleceklerine özgürce karar verme hakkına sahiptirler.
Enternasyonalizm de zaten bununla ilgili değil mi?

Emperyalistler arası savaş kaçınılmaz mı?
Ben kimim ki böyle bir soruya cevap vereyim! Ben yine de hislerimi söyleyeceğim.
Öyle görünüyor ki birçok analist için tek soru ne zaman olacağı: çok yakında mı, daha sonra mı? Umarım benden daha çok şey bilen bu siyaset bilimciler yanılıyordur. Ukrayna’daki savaşın küresel yansımaları var, ancak bir dünya savaşına dönüşmeyecek (nükleer olmadığı sürece). Öte yandan Güney Çin Denizi’nde yaşanacak bir çatışma da muhtemelen basit bir vekalet savaşı olmayacaktır. Çağdaş askeri tarih açısından Ukrayna’dan çok şey öğrenebiliriz, ancak bu bize iki ana emperyalizm arasındaki büyük bir çatışmanın nasıl olacağını anlatmıyor. Tam bir felaket dışında.
İş dünyası savaşın yakınlığına inanmıyor –uzun vadeli yatırım yapmaya devam ediyor, Çinli şirketler Batı’da (en son Avustralya’da madencilik sektöründe) ve Batılı şirketler Çin’de. Kendisini dünya pazarının bir kısmından (Çin dahil) koparmak konusunda isteksizdir.
Savaş mümkündür, “her şeye rağmen” gerçekleşebilir, ancak kaçınılmaz değildir. Ancak bu ihtimal, insanların vicdanlarında ağır bir yük oluşturan büyük bir güvensizlik durumu yaratmaktadır. Politik yanıtımız açık bir şekilde savaş karşıtı hareketi geliştirmektir. Hareketin uluslararası düzeyde zayıf kaldığı ve “kampçılar” ile “enternasyonalistler” arasında bölündüğü göz önüne alındığında, bu aynı zamanda bizim sorunumuzdur.

Çin’deki duruma geri dönelim…
Geçen yılki ÇKP kongresinin ardından şimdi de Ulusal Halk Kongresi toplantısıyla Xi Jinping partinin, ordunun ve devletin başındaki üçüncü dönemine başladı. Geri dönüşü olmayan bir noktaya ulaşıldı. Xi’nin 2018’de dayattığı Anayasa reformundan önce, üst düzey liderlerin görev süreleri birbirini izleyen iki beş yıllık dönemle sınırlıydı. Bu altın kurala Deng Xiaoping’in iki halefi Jiang Zemin (1992-2002) ve Hu Jintao (2002-2012) riayet etmişti.
2018 anayasa reformu, Xi Jinping’in istediği ve yapabildiği kadar uzun süre hüküm sürebilmesi için görev süreleri üzerindeki tüm kısıtlamaları kaldırdı. NPA toplantısının sembolik önemi şurada yatıyor: Çin sadece tek parti yönetimine değil, aynı zamanda tek lider yönetimine de (benzersiz bir düşünceyle) girmiş oldu. Bu gerçek bir rejim değişikliğidir. Xi, Deng Xiaoping tarafından başlatılan ve iktidarın tek bir hizip, tek bir klik, tek bir adam tarafından tekelleştirilmesini sınırlandırmaya yönelik önlemlere saldırdı. Xi’den önce Jiang Zemin ve Hu Jintao’nun partinin, ordunun ve devletin başındaki üç kilit pozisyonu aynı anda işgal ettikleri doğrudur. Bununla birlikte, liderliğin her kademesinde belirli bir meslektaşlık ilişkisine saygı göstermek ve yeni bir ekibin iktidara gelmesine hazırlanmak zorundaydılar.
Bu nedenle halefiyet, farklı grupların kazanmasına izin veren ve uzlaşmalar dayatan (Xi’nin yararlandığı) aygıt içinde uzun bir mücadeleye konu oldu. Bu, görev sürelerinin art arda on yılı geçemediği dönemlerde çok önemliydi. Artık böyle bir durum söz konusu değil. Meslektaşlık geçmişte kaldı ve 70 yaşında bile ömür boyu bir lider nadiren halefini hazırlıyor.
Ancak Xi, Merkez Komitesinden en kutsal yer olan Siyasi Büro Daimi Komitesine kadar ÇKP içindeki siyasi gücün kalbini etkin bir şekilde kontrol ediyorsa, 96 milyon üyesi olan bir partideki gerçek durum nedir? Bir milyar dört yüz milyon nüfuslu bir ülkede?

Çin “normal” bir kapitalist ülke mi?
Evet, ama hayır. Örneğin Covid-19’u ele alalım. Rejim başlangıçta kendini inkara kilitledi ve salgını tomurcukta durdurma (ve bir pandemiden kaçınma) şansını kaybetti. Çok geç tepki vererek, başlangıçta halk desteğine sahip olan “sert” çevreleme politikalarına başvurmak zorunda kaldı. Ekonomik nedenlerle kontrolden çıkmaya başladı ve bu koşullar altında bulaşmanın (ve sosyal protestoların) yeniden canlanmasına neden olacak olmasına rağmen, kontrolün sona ermesi hazırlıksızdı. Benzer bir sağlık döngüsünü Fransa’da da yaşadık. Çin’in kapitalist normalliği için çok fazla.
Çin’i özel kılan şey, sağlık politikalarının en kötü “aşırılıklara” varacak kadar aşırı biçimler almış olmasıdır (gözaltında ölen muhbirler, yiyecek ve su verilmeden evlerine kapatılan aileler, vb.) Bu kurumsallaşmış çılgınlık, Xi Jinping’in bölünmemiş kişisel gücünün pekiştirdiği Çin yönetiminin yukarıdan aşağıya bürokratik düzenini yansıtmaktadır. Fransa ile karşılaştırmayı ele alırsak, bir analojiyi (Emmanuel Macron’un önemli bir rol oynayan kişisel gücü), aynı zamanda aşırı bağımlı bir Fransız emperyalizminin (maske üretmekten aciz!) ve ırkçılıkla renklendirilmiş kaba bir Avrupa merkezciliğin kör ettiği siyasi otoritelerin özelliğini çağrıştırmamak zor: pandeminin gelişi konusunda uyarılma avantajına sahiptik ve Tayvan’dan, Güney Kore’den öğrenebilirdik…
Çin’in büyümesi yarı yarıya düşmüş durumda; resmi rakamlara göre GSYİH 2022’de %3 (birçok gözlemciye göre daha az), bu yıl ise %5 artacak. Bu da sosyal krizin daha da kötüleşeceği anlamına geliyor. Sosyal anlaşma aşındı: ebeveynler çocuklarının daha iyi yaşayacağını düşündükleri için otoriter bir rejimi kabul ederlerdi, ancak artık durum böyle değil. Kamu ve özel sektör borçları birikiyor. Yapısal işsizlik, özellikle genç yetişkinler arasında (%20 olduğu tahmin ediliyor) artıyor.
Demografik geçiş beklenenden daha hızlı gerçekleşiyor: nüfus azalmaya başlıyor. ÇKP’nin daha fazla çalışma, genç yaşta evlenme ve erken çocuk sahibi olma yönündeki telkinleri, daha az çalışma eğiliminde olan gençleri (en azından orta sınıflardan bunu karşılayabilecek durumda olanları) harekete geçirmiyor. Hem ekonomik nedenlerle (çocuk yetiştirmek pahalıdır) hem de kuşak değişiklikleri nedeniyle çocuk sahibi olmamayı tercih eden kadınların sayısı artmaktadır. İşçi sınıfı, Covid-19 salgını sırasında üretimi sürdürmek için sağlığının nasıl feda edildiğini unutmuş değil. Yaşlı insanlar emekli maaşlarında yapılacağı duyurulan kesintilere karşı gösteri düzenliyor. “Çevre” halkları (Uygurlar, Tibetliler, vs.) giderek daha saldırgan sömürgeleştirme biçimlerine maruz kalmaktadır.
Tüm bölgesel, kentsel ve kırsal çeşitliliğiyle Çin toplumu (veya toplumları) değişiyor. Rejim yönetim biçimini buna göre uyarlayabilir mi? XX. ÇKP Kongresi’nde merkezi yönetim organları üzerindeki münhasır kontrolünü garanti altına alan Xi Jinping kliğinin etrafında ne ölçüde katlandığı göz önüne alındığında, hiçbir şey daha az kesin değildir. Bu durum, ortaya çıkan krizin ana faktörlerinden biri olabilir.
Büyük güç milliyetçiliğinin közüne üflemek, içeride kontrolü yeniden ele geçirme arzusu (sorun çıkaranlar temel ulusal birlik adına kınanır) ile dış politikanın sertleştiğinin ilan edilmesi arasında bir bağlantı yaratır.

29 Mart 2023, Inprecor

20 Temmuz 2023 Perşembe, Éric TOUSSAINT  

Ernest Mandel hayatı boyunca düşünce ve eylemi birleştirmiş enternasyonalist ve devrimci bir militandı. Entelektüel anlamda, kapsamlı teorik üretimi, ekonomik ve siyasi duruma ilişkin çok sayıda analizi ve çok sayıda makalesi, Mandel’in liderliğini yaptığı Dördüncü Enternasyonal’in çok ötesinde, geniş bir militan, öğrenci, araştırmacı ve sendika, sosyal ve siyasi örgüt liderleri kuşağını etkiledi. Mandel bir örgüt inşacısıydı. Enerjisini Dördüncü Enternasyonal’i ve onun ulusal seksiyonlarını inşa etmeye adadığı kadar teorik ve siyasi eserler üretmeye de adadı. ^eMandel, 20. yüzyılın ikinci yarısı söz konusu olduğunda, uluslararası saygınlığa sahip birkaç Marksist entelektüelden biridir ve eylemi yaratıcı ve yenilikçi entelektüel detaylandırma ile birleştirebilen ve alışılmışın dışında yürüyebilen nadir kişilerden biridir. Aşağıda yazılanlar bir tanıklık tarzında kaleme alınmıştır.

Dördüncü Enternasyonal’in Belçika seksiyonunun liderliğine seçildiğim 1971 yılından 1995’teki ölümüne kadar Ernest Mandel ile temas halindeydim. Dördüncü Enternasyonal’in Birleşik Sekretarya (BS) olarak bilinen ve yılda birkaç kez 3-4 gün süreyle toplanan liderliğine ve yılda 5-6 gün süreyle toplanan Uluslararası Yürütme Komitesi’ne (UYK) katılmaya davet edildiğim 1980 yılından itibaren temaslar yoğunlaştı. İşbirliği 1988’den itibaren, Birleşik Sekretarya’nın toplantılarını hazırlayan ve ayda en az iki kez Paris’te toplanan daha küçük ve daimi bir organ olan Büro’nun [1] bir üyesi olduğumda yoğunlaştı. Orta Amerika’daki, özellikle Nikaragua ve El Salvador’daki ve daha geniş anlamda Meksika’dan Kolombiya’ya uzanan bölgedeki toplumsal hareketler ve devrimcilerle temasları yakından izledim. Ernest Mandel’in yaşamının son yıllarında, özellikle 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılması, 1991’de Sovyetler Birliği’nin sona ermesi, 1991 başında Dördüncü Enternasyonal’in 13^e Dünya Kongresi’nin düzenlenmesi ve 1995’te Ernest Mandel’in ölümünden bir ay önce toplanan 14^e Dünya Kongresi’nin hazırlanması ve düzenlenmesi döneminde ilişkilerimiz giderek daha düzenli ve yakın hale geldi. Bu arada, 1992 yılında Nikaragua’da birlikte bir misyonu tamamlamıştık.

Ernest Mandel (1923-1995) ile 1970 yılında 16 yaşındayken tanıştım. Belçikalı Troçkistlerin (Jeune Garde socialiste-Genç Sosyalist Muhafızlar ve Parti Wallon des Travailleurs -Valon İşçi Partisi) Belçika’da, önce ülkenin Flaman kesiminde yer alan Limburg’da, sonra da Fransızca konuşulan kesiminde yer alan Liège bölgesindeki bir kömür madencileri grevine müdahalesinin ardından, 16 yaşımdan kısa bir süre önce Dördüncü Enternasyonal’e (DE) katılmaya karar verdim. DE’ye üye olmadan önce lise mücadelelerinde, işçi grevleriyle dayanışmada, Vietnam’daki savaşa karşı harekette, Afrikalıların ABD’deki sivil haklar mücadelesiyle dayanışmada, Küba’daki devrime destekte vs. aktiftim. Ernest Mandel DE’nin Belçika seksiyonunun liderlerinden biriydi, aynı zamanda DE’nin de liderlerinden biriydi. DE’ye katılmaya karar verdiğimde bunu bilmiyordum. Bana göre, FI militanlarının 1968’de yaptıkları göz önüne alındığında, liderliğinin Paris’te olması gerekiyordu. Bu tamamen sezgiseldi. Benimle aynı yaşta olan bir arkadaşımla birlikte Haziran 1970’te DE ile tanışmak için otostopla Paris’e gitmeye karar verdim. İlk gece Seine Nehri kıyısındaki Pont Neuf’un altında yıldızların altında uyuduk. Sonra Ligue Communiste ile buluşmaya gittik. Aynı gün Paris’e giderek DE’nin adresi olan 95 rue Faubourg Saint Martin’in kapısını çaldık. Bize kapıyı açan kişi, özellikle 1929’da Türkiye’deki Prinkipo adasında sürgündeyken Lev Troçki’nin sekreterliğini yapmış olan ve bizi büyük bir coşkuyla karşılayan Pierre Frank‘tı. Kendisiyle kurduğumuz diyalog büyüleyiciydi. İki gencin DE’ye katılmak için öne çıkmasından şüphesiz çok memnun olmuştu. Ernest Mandel’in kilit liderlerden biri olduğunu ve Brüksel’de bulunduğunu bilmiyorduk, dolayısıyla DE ile tanışmak istersek gidip kapısını çalabilirdik.

Ernest Mandel’in DE’nin ‘lideri’ olarak sunulmamasına rağmen -ki bu çok olumlu bir şey- önemli bir rol oynadığını çok çabuk fark ettik. Daha sonra, DE liderliğinin kolektif bir şekilde işlediğini kendi gözlerimle görebildim. Ernest Mandel, diğer kuruluşların aksine, hiçbir zaman lider olduğunu iddia etmedi. Onun bir tür kişisel liderlik iddiasında bulunduğunu hiç görmedim. Konuşurken hiçbir zaman bir ayrıcalık ya da öncelikten faydalanmaya çalışmadı. Onun etkisi, eylemlerinin ve analize yaptığı katkının bir sonucuydu. Elbette 1970 ile 1995 yılları arasında yüzden fazla toplantıda onunla birlikte bulunmuş biri olarak bunu tereddüt etmeden söyleyebilirim.

Ernest Mandel’i ilk kez 1970 yılının Kasım ayında gördüm. Kızıl Avrupa için düzenlenen büyük bir konferansta konuşmacılardan biriydi. Bu DE örgütleri tarafından düzenlenen bir konferanstı ve o zamanlar “DE ‘nin Birleşik Sekreterliği ile bağlantılı” olarak adlandırılıyordu çünkü DE ‘nin çeşitli seksiyonları ya da Lev Troçki’nin katılımıyla 1938’de kurulan IV Enternasyonal ile devamlılık iddiasında bulunan çeşitli uluslararası örgütler vardı (bkz. Daniel Bensaid, Les Trotskysmes, PUF, Paris, 2002, 128 sayfa). Benim katıldığım ve Ernest Mandel’in lideri olduğu DE, ‘Dördüncü Enternasyonal Birleşik  Sekreterliği’ olarak görülüyordu, yani DE ‘nin iki ana bileşeni arasındaki yeniden birleşmenin sonucuydu: Avrupa’daki DE militanlarının çoğunluğu (Ernest Mandel – Pierre Frank – Livio Maitan üçlüsünün liderliğinde) ve ABD’deki Sosyalist İşçi Partisi (SWP), 1963’te gerçekleşen bir yeniden birleşme [2]. Yıl 1970’ti ve Birleşik Sekreterlik Brüksel’de Kızıl Avrupa için iki günlük büyük bir konferans düzenlemişti. Fransa da dahil olmak üzere tüm Avrupa’dan 3.000’den fazla genç katıldı [3]. Ernest Mandel, Alain Krivine [4], İngiltere’de yaşayan Pakistanlı bir militan olan Tarık Ali ve İtalya’dan Livio Maitan gibi diğer konuşmacılarla birlikte çok mücadeleci konuşmalar yaptı ve benim gibi 16 yaşında biri için bu bana çok fazla inanç ve coşku verdi.

Ernest Mandel’i de onu okuyarak tanıdım. Dediğim gibi, 1970 yazında DE ‘ye katıldım ve Mandel’in çalışmalarını okumaya başladım. Ondan önce, 1956’da kurulmasına yardım ettiği haftalık La Gauche dergisindebirkaç makalesini okumuştum. Hem analiz hem de pratik açısından beni DE ‘ye katılmaya ikna eden şey, özellikle de Belçikalı Troçkistlerin madencilerin grevine ve ABD’nin Vietnam’a müdahalesine karşı mücadeleye müdahalesi, Ernest Mandel’in “Dünya Devriminin Yeni Yükselişi” başlıklı bir metniydi. Bu metin, Nisan 1969’da İtalya’da düzenlenen Dördüncü Enternasyonal’in 9^e Dünya Kongresi tarafından kabul edildi. Ernest Mandel’in giriş raporuna buradan ulaşabilirsiniz. Bu metin dünya devriminin üç sektörünün diyalektiğini vurguluyordu. Bu metin 1968’de olanları, yani Avrupa’nın geri kalanında yankıları olan Fransa’da olanları, aynı zamanda 1968 Prag Baharı ile Çekoslovakya’da olanları ve 30-31 Ocak 1968 gecesi Vietnamlı devrimcilerin Güney’in başkenti Saygon’u geçici olarak ele geçirmeyi başardıkları Tet Taarruzu’nu (1975’te ABD’nin tam yenilgisini öngörerek) dikkate alıyordu. Bu metin, dünya devriminin üç sektöründeki (en sanayileşmiş kapitalist ülkeler, Doğu bloğu ülkeleri ve Üçüncü Dünya ülkeleri) mücadelelerin ve güç ilişkilerinin durumunu analiz etmiş ve bu üç sektörün birbiriyle bağlantılı olduğunu göstermiştir. Mayıs ’68, 1968 yılı ve 1969-1970 yıllarında yaşananlar, DE ‘nin temel metninde ne olduğunun ve bu enternasyonalin nasıl bir müdahalede bulunmak istediğinin açık bir göstergesiydi.

Ve 1970 yılında beni asıl etkileyen Traité d’économie marxiste’i [5-türkçede Marksit Ekonomi El Kitabı] okumak oldu. Dört ciltlik ciltsiz baskıyı 1970’in sonunda, okulun Noel tatili sırasında yuttum. Kısa bir süre sonra Ernest Mandel’in bir başka kitabını hevesle okudum: 1967 yılında Maspero tarafından yayınlanan La formation de la pensée économique de Karl Marx [MarxIn İktisadi Düşüncesinin Oluşumu, Yazın yay.]. Bu çok erken görünebilir ama Marx ve Engels’in Komünist Manifesto’sunu13 yaşındayken, 1967’de okudum ve o yıldan itibaren devrimler ve özellikle Çin devrimi üzerine çeşitli kitaplar okumaya başladım, özellikle 1967’de Etoile rouge sur la Chine (Stock tarafından 1964’te yayınlandı ve köy kütüphanemden ödünç alındı) ve 1968’de Edgar Snow‘un La Chine en marche kitabını. Aynı zamanda Mao’nun Çin‘ini de okudum. K.S. Karol tarafından 1966‘da yazılan L’autre communism. Dördüncü Enternasyonal’e katıldıktan sonra, Haziran-Temmuz 1971’de Leon Troçki’nin Rus Devrimi Tarihi‘ni okudum. Bu kitap üzerimde derin bir etki bıraktı ve yazarının devrimci süreçleri analiz etme konusundaki muazzam kapasitesine beni ikna etti.

1971 yılında DE ‘nin yeni Belçika seksiyonuna derinlemesine dahil oldum. Aslında Haziran 1970’te, DE üyeleri tarafından yönetilen ve 1964 sonu/ 1965 başında Belçika devletinin baskıcı bir şekilde güçlenmesini destekleyen Belçika Sosyalist Partisi’nden kopan Genç Sosyalist Muhafızlar (JGS) adlı bir gençlik örgütüne katılmıştım. JGS 1968-1969 yılları arasında kendisini devrimci bir gençlik örgütü olarak gördü. Dördüncü Enternasyonal’e sempati duyan bir örgüt statüsüne sahipti. Örgüt 1968’de başlayan gençlik isyanları sırasında önemli ölçüde büyüdü ve çeşitli Belçika kentlerinde 150 ya da 200 genci bünyesine kattı. Bunlar kendi topluluklarında, genellikle üniversitelerde ya da benim gibi okul çocukları arasında, ama aynı zamanda işçi sınıfı topluluklarında önemli bir rol oynayan militanlardı. 1970 yılında bu örgüt, Sosyalist İşçi Konfederasyonu’nda örgütlü olan eski kuşakla birleşme sürecindeydi. Ernest Mandel elbette eski kuşağa mensuptu. Kendisi 1923 doğumluydu, yani 47 yaşındaydı, yaşlı değildi ama benim gibi 16-17 yaşlarındaki gençler için Mandel bir yaşlı ve eski kuşağın bir temsilcisiydi. Bu kuşak 1940-1945 yılları arasında Nazi işgali sırasında büyük mücadele vermiş ve Belçika Sosyalist Partisi ve gençlik örgütü içinde sol kanat hareketinde aktif olmuş bir kuşaktı. Bu nedenle JGS, fabrikalarda, özellikle de benim memleketim Liège’de çelik endüstrisinde geniş bir işçi sınıfı varlığına sahip olan eski üyelerin örgütüyle birleşme sürecine girmişti. 1970 sonunda Gent’te yapılan ve birleşmeyi onaylayan son JGS kongresine katıldım [6]. Mayıs 1971’de birleşme kongresi, FI’nin yeni Belçika seksiyonu için çok önemli bir üs olan Liège’de gerçekleşti. Dolayısıyla Ligue révolutionnaire des travailleurs (LRT), JGS’nin Confédération socialiste des travailleurs ile birleşmesinden doğdu ve üç örgütü bir araya getirdi: Valonya’da Parti Wallon des Travailleurs; Brüksel’de Union de la Gauche Socialiste ve Flanders’de Revolutionaire Socialisten, gazeteleri De Socialistische Stem (daha sonra Rood oldu). Mayıs 1971’de birleşme kongresi gerçekleşti. Ernest Mandel bu birleşme kongresinde aktif olarak yer aldı. Dördüncü Enternasyonal’in Fransız seksiyonu Ligue Communiste’den Alain Krivine ve Dördüncü Enternasyonal’in İtalyan seksiyonu Groupes Communistes Révolutionnaires’in ve Dördüncü Enternasyonal’in birleşik sekretaryasının üyesi Livio Maitan gibi uluslararası delegeler de vardı. Geniş bir sanayi işçisi tabanına ve Flamanca, Brüksel ve Fransızca konuşulan üniversitelerin yanı sıra ortaokullarda da iyi bir varlığa sahip yaklaşık 350 kişilik (hatta yaklaşık 500 kişi olduğumuzu söyleyebiliriz) bir örgüttük. En genç üye olarak Merkez Komite’ye seçildim. Henüz 17 yaşında bile değildim. Sanırım 30’dan biraz fazla üye vardı. Aralarında 1960-1961 kışındaki büyük grevden sonra katılan sanayi işçileri de vardı. Ernest Mandel gibi İkinci Dünya Savaşı’ndan önce IV’e katılmış ve Direniş’te yer almış yoldaşlar da vardı: Emile Van Ceulen (1916-1987), 1933’te Troçkist örgüte katılmış eski bir deri işçisi, René Groslambert, eski bir matbaacı, Pierre Legrève (1916-2004), 1933’ten beri Troçkist örgütün üyesi, 1965’ten 1968’e kadar Sosyalist Sol Birliği’nden milletvekili seçilmiş bir öğretmen, Cezayir devrimini desteklemek [7] ve Fas’taki siyasi tutuklularla dayanışma konusunda çok aktif. Liège’deki çelik endüstrisinde ve Charleroi ve Mons’daki cam endüstrisinde kilit rol oynayan sanayi işçileri vardı. Ayrıca tanınmış entelektüeller de vardı. Ernest Mandel’in yanı sıra, örneğin 1969 yılında Parisli yayıncı Maspero ile Le sionisme contre Israël (İsrail’e karşı Siyonizm) başlıklı dikkate değer ve cesur bir kitap yayınlayan avukat Nathan Weinstock da vardı. Ve o kongreden 15 gün ya da üç hafta sonra toplanan MK beni Siyasi Büro’ya seçti. Bundan bahsediyorum çünkü Ernest Mandel ve eşi, DE’da önemli bir rol oynayan Alman Gisela Scholz (1935-1982) ile ilk kez Siyasi Büro’da doğrudan temas kurdum. 1971’de Mandel 48 yaşındaydı, kız arkadaşı ise on iki yaş daha gençti ve Kızıl Rudi olarak bilinen Rudi Dutschke’nin (1940-1979) [8] arkadaşı olan Alman devrimci solu kuşağına mensuptu.

Bu siyasi büro, EM nesline kıyasla çok sayıda genç aktivist içeriyordu. Bu genç kuşağın kilit isimleri arasında François Vercammen, Eric Corijn, Denis Horman ve Jan Vankerkhoven vardı. Kırklı yaşlarında kadınlar da vardı: Liège’li avukat Mathé Lambert, Brüksel’li gazeteci Doudou Neyens, vs. Ayrıca ürolog Jacques Leemans da vardı. François Vercammen (1944-2015) ve Eric Corijn (1947- ) benden yaklaşık on yaş büyüktü ve 17 yaşındayken 27 yaşındaki biriyle karşı karşıya geldiğinizde, onlar ‘yaşlı’ oluyordu. Tıpkı 36 yaşındaki Gisela’nın benim için ‘yaşlı’ olduğu gibi. Dolayısıyla 3-4 farklı siyasi neslin bulunduğu bir bir Siyasi Büromuz ve MK’mız vardı ve Ernest Mandel’i orada daha iyi tanıdım. Siyasi Büro her Cumartesi Brüksel’de toplanırdı. Sadece tarihsel ve politik bilgisini, Traité d’économie marxiste (Marksist Ekonomi Üzerine Bir İnceleme-marksit ekonomi el kitabı) gibi bir kitapla yaptığı teorik katkıyı değil, aynı zamanda tam bir gelişim içinde olan, nüfusun tüm kesimlerinin, sanayi işçi sınıfının, kamu hizmetlerinin ve gençlerin radikalleştiği koşullarla ve radikal eylem yöntemleriyle karşı karşıya olan bir örgütün yönetim organındaki davranışlarını da takdir ettim.

Mayıs 68’in ardından DE örgütleri polis baskısına karşı kendilerini savunabildiler, dolayısıyla buna hazırlıklıydılar. Öz savunma için bir kapasite geliştirmiştik. Ayrıca belirli zamanlarda emperyalizmin çok açık sembollerine, örneğin ABD’ye ve onun Vietnam’daki iğrenç rolüne karşı eylemlere katılmaya da hazırdık. 1970’te Vietnam Amerikan bombaları altındaydı, napalm yaygın olarak kullanılıyordu, ama aynı zamanda Franco diktatörlüğünün sembollerine, Yunan albaylar cuntasının sembollerine karşı da harekete geçtik. 1970, 1971’den bahsediyorum, yani Franco’nun İspanya’sı hala mevcuttu ve bir İspanyol topluluğu vardı, Birçoğu cumhuriyetçi ya da cumhuriyetçilerin çocukları olan bu kişiler 1936-1939 yılları arasında Franco rejiminin kurbanı olarak İspanya’yı terk etmişlerdi. Ayrıca özellikle maden işçileri arasında Yunan albayların rejimine karşı çıkan bir Yunan topluluğu da vardı. 1960’ların sonunda Arjantin’de büyük bir gerilla örgütü IV.Enternasyonal’e’ye katıldı: başlangıçta PRT Combatiente (Savaşan PRT) olarak bilinen Devrimci İşçi Partisi-Halkın Devrimci Ordusu (PRT-ERP). Bu çok güçlü bir örgüttü ve Guevara ve Castro’nun, Vietnamlı devrimcilerin ve Çin devriminin çizgisini savunurken Dördüncü Enternasyonal’in de üyesiydi . PRT-ERP’nin başlıca lideri Mario Roberto Santucho‘ydu (1936-1976). Mayıs 1968’de Paris’te bulunmuş ve daha sonra Komünist Lig’e dönüşecek olan Devrimci Komünist Gençlik’e katılmıştı. Mario Roberto Santucho 1972 yılının dördüncü çeyreğinde Ernest Mandel (Mandel’in Brüksel’deki evinde), Daniel Bensaïd ve Hubert Krivine ile uzun bir toplantı yaptı. Dört ay önce Patagonya’daki Rawson hapishanesinden kaçmış olan Santucho, silahlı mücadelenin liderliğini sürdürmek üzere Arjantin’e dönmek üzereydi [9]. Bu toplantı sırasında katılımcılar silahlı mücadelenin nasıl yönetileceği konusunda büyük görüş ayrılıkları olduğunu belirttiler ve Ekim 1973’te PRT-ERP Dördüncü Enternasyonal’den ayrıldığını açıkladı.

Katıldığım eylem türüne bir örnek: Nisan 1970’te Brüksel’de Vietnam’daki savaşı, NATO’yu ve nükleer silahları protesto etmek için büyük bir gösteri vardı. Sanırım 6.000 ila 7.000 arasında gösterici vardı ve Troçkist gençlik örgütü JGS, gösterinin bir bölümünü resmi gösteri güzergahının dışına çıkmaya, Brüksel’deki Gare du Nord’u işgal etmeye ve NATO’nun eylemini kınamak için NATO karargahının bulunduğu binalara trenle mümkün olduğunca yaklaşmaya ikna etmeye karar vermişti. Nisan 1970’te henüz 16 yaşında değildim ama JGS’nin faaliyetlerine, özellikle de örgütün kömür madencilerinin mücadelesine müdahalesinin ardından katılmaya başlamıştım. Liège bölgesindeki bir kömür madeni köyünde yaşıyordum. Bu patlamaya katılan birkaç yüz kişiydik, hatta belki de 1.000 kişi. Sonunda NATO karargahına kadar ulaşamadık ama çok yaklaşmıştık ve demiryolu raylarını terk ettiğimizde baskı güçleri tarafından ciddi şekilde bastırıldık. Kaşından yaralanan başka bir gence yardım ederken – oldukça fazla kan kaybediyordu – jandarma tarafından şiddetli bir şekilde coplandım ve ardından tutuklanarak bir polis karakoluna götürüldüm. Son olarak, izinsiz bir gösteriye katıldığım için tutuklanmama ve saatlerce sorgulanmama rağmen, o sırada 16 yaşında olmadığım için hakkımda dava açılmadı. O dönemde 16 yaşından küçük bir gencin bu tür bir “suç” nedeniyle yargılanması mümkün değildi. Jandarmalar beni meslektaşlarından birine vurmak ve yaralamakla suçlamış olsalar da, ki bu tamamen gerçek dışıdır, mahkumiyetten kurtuldum. Benim için bu olay, sorgulandığınızda polisle nasıl başa çıkacağımı ve basit bir tutum benimsemeyi öğretti: beyan edecek bir şeyim olmadığına dair bir ifade imzalamak. Kovuşturmadan kaçınmaya çalışırken bu çok önemlidir. Bu deneyimden bahsediyorum çünkü Ernest Mandel’in biyografisini okurken [10], Nisan 1970’te 35 yaşında olan Gisela Scholz’un bu taşmanın ve Vietnam’daki savaşa karşı gösterinin organizatörlerinden biri olduğunu ve ne yazık ki NATO karargahına kadar gidememiş olsak da bu zorlu eylemi organize etme becerimizden çok memnun olduğunu öğrendim. Gisela Scholtz o dönemde yoldaşlarından birine yazdığı mektupta bir yıl önce Brüksel’de gerçekleşen benzer bir eylemi şöyle yorumluyordu: “Sonra atlar, tanklar, her şey harekete geçti. (…) Elimizden geldiğince sıkı savaştık ve sadece birkaçımızın yaralanmış olmasından gurur duyuyoruz. En fazla 40 kişi hafif, bir kişi de ağır yaralandı (…) İki jandarma beni bir arabanın üzerine fırlattı ama neyse ki düşüşümü yavaşlatabildim”. [11]

Ernest Mandel ile ilişkim ve baskı ve güvenlik meseleleri hakkında önemli bir anekdot. Eylül ya da Ekim 1973’te, Belçika seksiyonunun güvenliğiyle ilgili soruları yanıtlamak üzere Brüksel’e, IV. Enternasyonal’in eski bir militanına ait bir eve çağrıldım. Toplantıda Ernest Mandel ve Hubert Krivine de vardı. Konu neydi? Mandel ve Krivine bana uyuşturucu kullanıp satarak örgütü tehlikeye atıp atmadığımı sordular. Onlara öyle bir şey yapmadığımı söyledim ve her şey çok düzgün gitti, en ufak bir rahatsızlık ya da gerginlik belirtisi yoktu.

Mandel ve Krivine, Arjantin’de PRT-ERP’nin yönetimi, Fransa’da Ligue communiste’in Haziran 1973’te yasaklanması, IV. Enternasyonal’in genişletilmesi gibi ciddi konularla meşgulken beni gizli bir yerde toplantıya çağırmayı nasıl başardılar? Açıklamam şöyle: 1972’den itibaren Belçika polisinin hedefindeydim. Bu doğrudan LRT’nin liderliğine dahil olmamla ilgiliydi. Şubat 1972’de, Liège Üniversitesi’nin akademik salonunda, Sosyalist Adalet ve Hükümet Bakanı Alfons Vranckx’ın [12] engelleme kararına rağmen IRA’nın (İrlanda Cumhuriyet Ordusu) bir temsilcisine söz verdiğimiz bir LRT konferansına başkanlık etmiştim. LRT beş büyük üniversite kentinde beş toplantı düzenledi ve her seferinde polis ertesi gün başka bir kentte yeniden ortaya çıkan İrlandalı yoldaşı tutuklamayı başaramadı [13]. Liège’de 500’den fazla kişi vardı. Gençlerden oluşan bir çete tarafından aşağılandığını hisseden ve bize, özellikle de bana çok kızgın olan polisin etkileyici müdahalesine rağmen İrlandalı yoldaşı tutuklamaktan kurtulmayı başardık. Eylül 1972’de, 18 yaşıma girdikten birkaç hafta sonra, Liège’deki Adli Polise çağrıldım. Beni kabul eden adli polis memuru beni reşit olmayan birine tecavüz etmekten yargılamakla tehdit etti. Bu çok basitti: Yaşımdan birkaç ay küçük bir kızla ilişkim vardı ve seks yapıyorduk. Yaşım 18’e geldiğinde, reşit olmayan birinin rızası olamayacağı için ‘otomatik olarak’ reşit olmayan birine tecavüz etmekten potansiyel olarak suçluydum. İtiraz ettiğimde, adli polis memuru bana savcılığın beni çağırıp hakkımda tecavüz davası açmasını istediğini çünkü LRT’nin siyasi bürosuna ve devlet güvenliğini tehlikeye atan örgütler olarak kabul edilen Uluslararası Kızıl Haç yönetimine üye olduğumu söyledi. Memur, bu iki örgüt hakkında gizli bilgi vermek için işbirliği yaparsam tecavüz suçlamasının düşeceğini söyledi. Muhbir olmayı reddettim ve ofisinden çıktığımda çok öfkelendi, beni tehdit etti ve üzerimi çizeceğini söyledi (sic!). Ertesi gün polis bizi korkutmak için önce kardeşimin evine, sonra ailemin evine ve daha sonra da bir gazeteci arkadaşımın evine geldi. Bu olayı 22 Eylül 1972 tarihli La Gauche gazetesinin 3. sayfasında yazdım. Özel hayatın gizliliğinin ihlali nedeniyle şikayette bulundum ve adli polis beni bir daha hiç çağırmadı. Avukatlarım maddi tazminat istememek gibi bir hata yaptı ve bu da savcılığın şikayetimi takip etmemesine neden oldu. 1972 sonu – 1973 başında çok güçlü bir lise hareketinin lideri ve sözcüsü oldum. Polis rakamlarına göre 160.000 ortaokul öğrencisi greve gitti ve 18 yaşından itibaren askerlik yapmalarını zorunlu kılan bir plana karşı ülke çapında gösteri yaptı. Belçika’dan birkaç ay sonra, aynı türden bir önlem Fransa’da (Debré yasasına karşı hareket olarak bilinen) büyük bir protesto hareketine yol açtı. Hükümet ve Milli Savunma Bakanı LRT’yi lise öğrencilerini manipüle etmekle suçladı. LRT’nin diğer üyeleriyle birlikte hareketteki rolüm göz önüne alındığında, polisin bana sorun çıkarma arzusu güçlendi. 1973 baharında, LRT ile hiçbir ilgisi olmayan yaşlı bir arkadaşımdan polisin beni uyuşturucu satıcılığından ihbar ettirmeye çalıştığını öğrendim. Bu arkadaşım bana kendisinin bir polis muhbiri olduğunu söyledi. Bana polisin kendisine aleyhimde tanıklık ettirmeye çalıştığını söyledi. Tutuklamalar sırasında polisin uyuşturucu kullanırken yakalanan ve geçici olarak cezaevinde tutulan gençlere fotoğrafımı göstererek beni uyuşturucu satıcısı olarak ihbar etmelerini sağladığını da sözlerine ekledi. LRT’nin bir üyesi sosyal hizmet uzmanıydı ve cezaevindeki sorgulamalara katılıyordu. Kaçakçıların arasında benim fotoğrafımı görünce, gerçekten de örgütü tehlikeye attığıma ve belki de kendimin de bir kaçakçı olduğuna inandı. Bu bilgiyi bana söylemeden örgüte iletti. Bu yüzden Ernest Mandel ve Hubert Krivine’e hesap vermek zorunda kaldım. Bana karşı asılsız suçlamalarda bulunulmasına rağmen Ernest ve Hubert’in bana karşı çok iyi davrandıklarını düşünüyorum. Daha sonra polis, özellikle de BSR (Brigade de Sécurité et de Recherche), kendilerine LRT ve Dördüncü Enternasyonal hakkında bilgi vermem koşuluyla bölgemdeki neo-Nazi gruplar hakkında gizli bilgiler sunarak beni tekrar muhbir yapmaya çalıştı. Sonra vazgeçtiler ama beni sürekli gözlerinin önünde tuttular. Bunu takip eden çeşitli olayları özetlemek çok uzun sürer.

Sosyalist Adalet Bakanı Alphons Vrankx‘ın 1965 yılında Belçika Sosyalist Partisi’nden ihraç edilen Troçkistlere karşı kin beslediği ve özellikle de güvenlik servisleri arasındaki işbirliğini güçlendirmek amacıyla ABD’ye yaptığı ziyaretler sırasında Nixon yönetimi tarafından aşırı sol örgütler ile uyuşturucu kaçakçılığı arasında bir bağlantı olduğuna ikna edildiği unutulmamalıdır.

 Marksist Ekonomi Üzerine Bir İnceleme

Traité d’économie marxiste kitabının o dönemde “Marksist” ya da “komünist” düşünceye hakim olan Marksist iktisat üzerine incelemelere, yani Sovyetler Birliği’nden çıkan ya da Pekin’de üretilen, hem dogmatik hem de düşünce ve yöntem açısından zayıf olan politik iktisat metinlerine ya da el kitaplarına bir alternatif olduğunu vurgulamak gerçekten önemlidir. 1962-1963 yıllarında yayınlanan Traité d’économie marxiste (Marksist İktisat Üzerine İnceleme) genetik bir yaklaşım benimsiyordu, yani insanlık tarihini bilinen en eski aşamalarından itibaren ele alıyor ve insan ilişkilerinin evrimini ve insanlığın farklı noktalarında farklı toplumların ekonomisinin nasıl inşa edildiğini görmeye çalışıyordu. Eleştirel Marksistler için, ilkel komünizmden köleci topluma, oradan feodalizme ve küçük ölçekli pazar üretimine geçerek kapitalizme ve nihayet sosyalizme, hatta komünizme varan tüm toplumların geçtiği 5 ya da 6 aşama olmadığı çok açıktır. Tüm toplumların geçtiği bu aşamalar fikri, Mandel’in genişlettiği Marx’ın düşüncesine yabancıdır. Bu durum Marx’ın 1850-1860 yılları arasındaki çalışmalarında, Grundrisse‘de ve özellikle Vera Zassoulitch ile 1881’de yaptığı yazışmalar olmak üzere Marx’ın diğer çalışmalarında açıkça görülmektedir. Ernest Mandel’in çalışması, Marksizmin o zamana kadar uygulanma biçiminden kesin bir ayrılıştır. Elbette tek değildi, ama aynı yaklaşımı izleyen çok fazla kişi yoktu ve sonuç olarak, bütün bir kuşak için, benden önceki kuşak, yani 1963-1964’ten 1968’e kadar olan kuşak için çok önemli bir yankı uyandırdı. Ben 1968 kuşağına, devrimi yeniden gündeme getiren büyük eylemleri deneyimleyecek kadar şanslı bir kuşağa aitim. Bu kuşak, kendisinden öncekiler gibi, etrafımızdaki toplumu anlamaya çalışmak, kapitalizmi yok etmek ve her türlü baskıdan arınmış bir toplum inşa etmek için Marksizme daldı. Kapitalizmi yok etmek için onun tam olarak nasıl işlediğini anlamamız gerekiyordu ve Ernest Mandel bu konuda pek çok aktiviste yardımcı oldu. Marksist Ekonomi El Kitabı’nın son  bölümünde, sosyalizme geçiş sürecindeki toplumları analiz ederek, “reel sosyalizmin” ve Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa gibi toplumların gerçekliğini, sosyalizme geçiş sürecindeki bir toplumun herhangi bir kapitalist restorasyon olmaksızın bürokrasi diktatörlüğüne dönüşmesini anlamaya ve başkalarının anlamasına yardımcı olmaya çalıştı. Üçüncü ciltte, 1950’lerin ve 1960’ların kapitalist toplumunu, İkinci Dünya Savaşı’nı izleyen ve ‘Şanlı Otuzlar’ olarak sunulan büyük ekonomik büyüme döneminden miras kalan toplumu anlamamızı sağlamaya çalıştı ve başardı. Mandel, İkinci Dünya Savaşı sonrası kapitalist toplumun özelliklerini ve çelişkilerini ortaya koyarak, krizlerin kapitalist toplumun değişmez bir özelliği olduğunu ve kapitalizmi aşma perspektifini ve devrimci bir çözümü gerektirdiğini gösteriyor. Mandel’in eserindeki Markissit Ekonomi El Kitabı hakkında daha fazla bilgi edinmek için Jan Willem Stutje’nin Ernest Mandel biyografisinin 5. bölümünü, 153 ila 169. sayfaları okumanızı tavsiye ederim.

Ernest Mandel ile 1971 yılında Belçika liderliğinin bir üyesi olarak tanıştığımda, her hafta 1.000 öğrenciye ders vermek üzere gittiği Berlin Hür Üniversitesi’nde ders veriyordu [14]. Almanca yazdığı ve savunduğu doktora tezini yeni bitirmişti. Bunu 1971 yazında LRT’nin siyasi bürosunun bir toplantısında bize coşkuyla duyurduğunu çok net hatırlıyorum. Sonuç, 1976 yılında Le troisième âge du capitalisme adıyla Fransızca olarak yayınlanan bir kitap oldu (Almanca baskısı 1972 yılında Spätkapitalismus adıyla yayınlandı-Geç Kapitalizm). Ernest Mandel entelektüel gücünün doruğundaydı. Gördüğümüz gibi çok sayıda bağlantıya sahipti ve çok çalışıyordu. Aynı zamanda Vrije Universiteit Brussel’de (Brüksel Özgür Üniversitesi, Hollandaca konuşulan sektör) siyaset bilimi profesörüydü. Okuma, yazma ve eylem açısından her gün saatlerce çalışıyordu.

 Ernest Mandel’in sendikalar üzerindeki etkisi

Sendika dünyasında, işçi dünyasında ve genç öğrenciler arasında yankı buldu. İşçi dünyasında, özellikle de Belçika’da, etkisi 1950’lere kadar uzanmaktadır, çünkü sosyalist, komünist ve Troçkist militanları bir araya getiren sendikacılığın radikal kanadının, yani bir milyondan fazla üyesi olan Fédération générale du travail de Belgique’in (FGTB) başlıca Belçikalı sendika lideri André Renard‘ın yakın çalışma arkadaşlarından biriydi. 1954 ve 1956 yıllarında düzenlenen Holdingler ve Ekonomik Demokrasi konulu iki kongrede anti-kapitalist yapısal reformlar fikri ortaya atıldı [15]. Mandel ilham verenlerden biriydi. André Renard için çok sayıda belge hazırladı ve fabrikalarda ve sendika şubelerinde çok sayıda konferans vermek ve sendika kongrelerinde konuşmak üzere davet edildi. Görünüşte karmaşık olan şeyleri basit ve anlaşılır bir şekilde aktarma konusunda büyük bir yeteneğe sahipti. Aynı zamanda dinleyicilerine gerçekliği değiştirmek için harekete geçmenin gerekli olduğunu gösterme yeteneğine de sahipti ve bu nedenle çok uluslu bir şirkette mücadele etmek için bir sendika delegasyonu olarak ne yapılması gerektiği, diğer fabrika merkezlerindeki işçilerle nasıl temas kurulacağı, nasıl iletişim kurulacağı ve ortak eylemlerin nasıl gerçekleştirileceği gibi örnekleri sıklıkla kullandı. Ve öz-örgütlenme ve işçilerin kontrolü meselesi kesinlikle merkezdeydi [Luc, Liège’li uluslararası üne sahip film yapımcıları haline gelen iki Dardenne kardeşten biri, özellikle Rosetta filmiyle Cannes’da iki kez Altın Palmiye kazandı. Jean-Luc Dardenne ve ben Liège Üniversitesi’nde Ernest Mandel’in öğrencisi olduk.]

 Ernest Mandel diğer Marksist entelektüellerle geniş kitleler önünde tartışıyor

Ernest Mandel’in 1967’den 70’lerin sonuna kadar olan dönemdeki müdahalelerinin yankısı vurgulanmalıdır. EM’nin yazılarıyla bir yankı uyandırdığını belirtmek önemlidir. Perry Anderson, Ernst Bloch, Herbert Marcuse, Roman Rosdolsky, Lucien Goldman ve Jean-Paul Sartre gibi büyük Marksist yazarlarla tartıştı. Charles Bettelheim, Jean Ellenstein ve Louis Althusser gibi Fransız Komünist Partisi’nin önde gelen tarihçileri, ekonomistleri ve filozoflarıyla kamuya açık tartışmalar yaptı. Ve 1967’den 1970’lerin sonuna kadar bazı toplantılarda konuştuğunda, varlığı duyurulduğunda, 1.000, 2.000, 2.500, 3.000 kişi katılıyordu. Bu durum 1967-68 yıllarında Almanya’da da geçerliydi. Almanya’da 1988-89’da Gregor Gysi gibi eleştirel komünist liderlerle Berlin’de 3.000, 4.000 kişinin katıldığı tartışmalarla çok önemli bir şekilde tekrar gerçekleşti ve Mayıs 68 döneminden bahsediyorsak, 9 Mayıs’ta, barikatların kurulduğu akşam, Paris’te JCR tarafından düzenlenen 2.500 kişinin katıldığı büyük bir toplantı, 71’de Paris Komünü’nün yüzüncü yıldönümü anması için Père Lachaise yakınlarında yapılan bir konuşma, yaklaşık 15.000, 20.000 kişi olmalıydı; Karanfil Devrimi’nden hemen sonra, 74-75’te Portekiz’de 2.000 ya da 2.500 kişinin katıldığı toplantılar; Franco rejiminin düşmesinden sonra İspanya’da yine 2.000 ya da 3.000 kişinin katıldığı toplantılar; Kasım 1970’te Brüksel Özgür Üniversitesi’nde Kızıl Avrupa için bahsettiğim büyük toplantı, DE’nin Avrupa toplantısıydı ve 3.500 kişi katılmıştı. Yani Mandel radikalleşmiş öncü içinde kitlesel yankısı olan bir konuşmacıydı ve hem öğrencilere hem de işçilere hitap edebiliyordu. Almanca, Fransızca ve Hollandaca biliyordu ama İspanya ve Latin Amerika’da İspanyolca, Portekiz’de Portuñol (Portekizce ve İspanyolca karışımı) ve İtalya’ya gittiğinde İtalyanca konuşmalar yapmaktan çekinmedi. Halka açık konuşmalarında büyük bir analitik gücü, etkileyici bir analiz, mesaj ve enerji aktarma yeteneği ile birleştirdi ve her seferinde anti-kapitalizm, enternasyonalizm ve özgürleştirici ve devrimci bir proje çağrısında bulundu.

 Dördüncü Enternasyonal

Ernest Mandel savaştan hemen önce, 1939 yılında, on beş ya da on altı yaşındayken DE’ye katıldı. Alman işgalinin başından itibaren Direniş’te yer aldı ve Naziler tarafından üç kez tutuklandı. İkinci kez tutuklandığında, 29 Mart 1944’te Liège’de çelik işçilerine bildiri dağıtıyordu. Alman ordusu tarafından tutuklandı, Liège’deki St Léonard hapishanesinde mahkemeye çıkarıldı ve yıllarca ağır işlerde çalışmaya mahkum edildi. Gestapo tarafından değil de bir siyasi direniş savaşçısı olarak Alman ordusu tarafından mahkum edildiği için yeterince ‘şanslıydı’. Gestapo tarafından mahkum edilmiş olsaydı, ya bir imha kampına gönderilecek ya da oracıkta idam edilecekti. Haziran 1944’ün başında Almanya’ya sürgün edildi, hapsedildiği ilk hapishanelerden birinden, biri eski Sosyalist Parti üyesi, diğeri eski Komünist Parti üyesi olan iki gardiyanın sempatisini kazanma becerisi sayesinde kaçtı. Kısa sürede yeniden yakalandı ve farklı kamplara nakledildi. Nazi Almanyası’ndaki altı kampta art arda hapsedildi. Hapsedildiği kampta Mart 1945’te Amerikan ordusu tarafından serbest bırakıldı. Hapsedildiği kampların listesi Alman arşivlerinde bulunmaktadır ve Jan Willem Stutje’nin biyografisinde yer almaktadır [18].

Ernest Mandel, İkinci Dünya Savaşı’nın sonundan itibaren DE’nin liderlerinden biri haline geldi. İşgal sırasında ve ikinci kez tutuklanmasından önce, DE’nin Belçikalı ve Fransız delegeleri Şubat 1944’te Belçika’nın Ardennes bölgesindeki St Hubert’te bir çiftlikte bir araya gelerek DE’yi yeniden başlatmak için ilk gizli Avrupa konferansında yer aldı. Daha sonra kurtuluştan sonra DE’nin yeniden canlandırılmasında yer aldı. Burada Michel Pablo ile birlikte DE’nin en önemli liderlerinden biri haline geldi. Kurtuluş sırasında 23 yaşındaydı. 1940-50’lerden 1960’ların başına kadar DE’nin lideri olarak oynadığı rol hem çok önemli hem de ihtiyatlıydı. Traité d’économie marxiste adlı kitabınınyayınlanmasıyla Marksist bir iktisatçı olarak tanındı, Fransızca yayınlanan haftalık Belçika gazetesi La Gauche’unkurucusuydu, sosyalist Le Peuple gazetesinde gazetecilik yaptı ve ardından Liège sendikasının gazetesi FGTB la Wallonie‘degazeteciliğe başladı. 1960’ların sonunda ve 1960’ların ortasında Belçika Sosyalist Partisi’nden ihraç edilmesinin ardından, Mayıs 1968’in ardından DE’nin lideri olarak kamuoyunun dikkatini çekti ve bu nedenle, uluslararası öğrenci ve devrimci işçi hareketindeki rolü göz önüne alındığında, Fransız topraklarına girmesini yasaklayan Fransız hükümeti ve Amerika Birleşik Devletleri, İsviçre, Almanya ve Avustralya hükümetleri de dahil olmak üzere çeşitli hükümetler tarafından çeşitli ülkelere girişi yasaklandı. Almanya örneğinde, bu özellikle skandaldır çünkü Nazilere karşı direnmişti, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Alman yetkililer tarafından Nazi karşıtı direnişe katıldığı için madalya ile ödüllendirilmişti, ancak doktora tezi olmasına ve Nazi karşıtı Alman entelektüelleri ve tabii ki öğrenci hareketi bu yasağı protesto etmesine ve kaldırılmasını talep etmesine rağmen Alman topraklarına girmesi yasaklandı. Alman Sosyalist Şansölyesi Helmut Schmidt Liège Üniversitesi’ne geldiğinde Ernest Mandel’in benden Liège’de konuşma yapmamı istediğini hatırlıyorum. Alman topraklarına girişinin yasaklanmasını kamuoyu önünde protesto etmek için konuşma yapmamı istemişti. Bu yasaklar onun sınırları geçmesini engellemedi. Ernest Mandel çok seyahat etti ve Fransa’daki yasağına rağmen çok düzenli olarak sınırı geçti ve özellikle de Ligue communiste ve Lutte ouvrière tarafından Mayıs 1971’de düzenlenen Paris Komünü anma törenine binlerce Fransız gösterici gibi gelişini çok iyi hatırlıyorum. On ya da on beş bin gösterici vardı ve Ernest Mandel konuşmasını yapmak üzere Alain Krivine’in ikiz kardeşi Hubert Krivine’in kullandığı bir motosikletin arkasında geldi. Bazen Fransız yetkililer tarafından tutuklanıp Belçika’ya geri götürülüyordu ve Hollandalı biyografi yazarının anlattığına göre, bir keresinde Roissy Charles de Gaulle havaalanına vardığında Belçika’ya sınır dışı edildiğinde, aynı gün Brüksel’den Paris’e giden trene binmişti çünkü Paris’te DE liderliğinin bir toplantısı vardı.

İkinci bölümde Mandel’in Küba devrimiyle olan ilişkisine, Nikaragua ile olan ilişkisine ve 1989’daki Doğu Almanya krizine ve Almanya’nın yeniden birleşmesine karşı tutumuna bakacağım. 

Eric Toussaint

Devam edecek

---

Notlar

[1] Hafızam beni yanıltmıyorsa, 1988 ve 1991 yılları arasında IV kurulu Ernest Mandel, Livio Maitan, Claude Jaquin, Gilbert Achcar, Janette Habel ve Daniel Ben Saïd’den oluşuyordu. Penny Duggan tüm toplantılara davet edilmişti. 1991’in başındaki 13^e Dünya Kongresi’nin ardından, birleşik sekretarya tarafından seçilen yeni büronun bir parçasıydım. Livio Maitan’ın anılarına göre, görevliler Gilbert Achcar, Janette Habel, Phil Hearse, Claude Jacquin, Livio Maitan, Ernest Mandel, Braulio Moro ve bendim (bkz. Livio Maitan, Pour une histoire de la Quatrième Internationale, La Brèche-IIRE, Paris, 2021. s. 475).

 [2] Birleşmeye aynı şekilde kongre sırasında ülkesinde hapsedilen yerli ve köylü lideri Hugo Balnco (1934-2023) gibi Latin Amerika militanları da katıldı. Bolivya’da çok fal militanlar da vardı. IV. Enternhasyonal’in birleşme kongresi için bkz., Livio Maitan, Pour une histoire de la Quatrième Internationale, La Brèche-IIRE, Paris, 2021. 547 sayfa ISBN 9782955816851 p. 146 à 159. Ayşrıca Quatrième Internationale, dergisi, Le Congrès de réunification de la Quatrième Internationale, Numéro spécial 3^e trimestre 1963, Paris, 72 sayfa.

[3] Bkz. Quatrième Internationale, dergisin°47, Ocak 1971, Paris, p. 14 à 20

[4] BKz viedo de Usul, Ostpolitik réalisée pour Blast : « ALAIN KRIVINE : LE TROTSKISME PERMANENT » https://www.youtube.com/watch?v=8Zent93oWko et Maitron sözlüğü.

https://maitron.fr/spip.php?article136624

[5] Birnici cilt şurada: https://www.marxists.org/francais/mandel/trait-eco/traite.pdf

[6] 1970 JGS kongresinde ben başkalarıyla birlikte Ligue Révolutionnaire des Travailleurs  yerine Ligue Socialiste Révolutionnaire adının önerilmesini destekledim. Hala bunun daha iyi olduğu kanısındayım.

[7] Pierre Le Grève, 1960 yılında doğrudan Fransız gizli servisleriyle bağlantılı La Main rouge örgütü tarafından bağımsız Cezayir lehine faaliyeti kapsamında bir paket bomba ile suikast girişimine maruz kaldı. [8] https://fr.wikipedia.org/wiki/Rudi_Dutschke

[9] Rudi Dutschke Almanya’da büyük toplantılarda Ernest Mandel ile kamuya açık toplantılara katıldı. Eylül 1968’de, kendisin öldürmeyi hedefleyen saldırıdan sonra iki hafta Ernest Mandel ve Gisela Sholtz’un evinde kaldı. Bkz Jan Willem Stutje, Ernest Mandel Un révolutionnaire dans le siècle, Editions Syllepse, Paris, 2022, 454 pages. P. 278 à 286.

[10] > Jan Willem Stutje, Ernest Mandel. Un révolutionnaire dans le siècle…

[11] Gisela Scholtz à Ray, 13 mars 1969, Archives Ernest Mandel, dossier 652 cité par Jan Willem Stutje, Ernest Mandel. Un révolutionnaire dans le siècle p. 322.

[12] Bkz La Gauche du 11 şubat 1972, p. 2.

[13] Bkz ilk üç konfrensın tutnakları 500 mişi Liège’de, 1500 Bruxelles’de, 1000 Louvain’de) La Gauche du 11 février 1972, p. 5 et l’interview exclusive de Jerry Lawless (partie 1) p. 4 et 5 et la partie 2 dans La Gauche du 18 février 1972, p. 4 et 5. Eklemek gerekir ki sağ odlduğu gibi sol günlük basın da bu konferanslara geniş yer verdi.

[14] Jan Willem Stutje, Ernest Mandel. Un révolutionnaire dans le siècle, p. 235.

[15] Antikapitalizme karşı neokapitalist reformlara dair bkz., Ernest Mandel, La stratégie des réformes de structure, 1965

http://pinguet.free.fr/mandel1965.pdf

[16] http://www.ernestmandel.org/new/ecrits/article/controle-ouvrier-et-strategie” >http://www.ernestmandel.org/new/ecrits/article/controle-ouvrier-et-strategie

et http://www.ernestmandel.org/new/ecrits/article/autogestion-occupations-d-usines

[17] Sozialistischer Deutscher Studentenbund (

[18] Jan Willem Stutje, Ernest Mandel… note 142, p. 79.

Ülkemiz kederli ve kızgın.

Ülkemiz yas tutuyor ve öfkeli. Nanterre’de Nahel’in bir polis memuru tarafından yakın mesafeden 

öldürülmesi, işçi sınıfı mahallelerini ve buralarda büyüyen gençleri, özellikle de ırksallaştırılmış ve güvencesiz durumda olanları hedef alan ayrımcı ve güvenlik temelli kamu politikalarının onlarca yıllık etkilerini gözler önüne sermiştir. Şiddetin tırmanması bir çıkmaz sokaktır ve durdurulmalıdır. Polisin esasen baskıcı yaklaşımı ve 2017 yılında hizmet silahlarının kullanımına ilişkin olarak getirilen mevzuat değişiklikleri, nüfusun ayrımcılık ve ırkçı uygulamalar açısından yaşadığı ve acı çektiği durumu daha da kötüleştirmektedir.

Halk ile polis arasındaki gerilim çok eskilere dayanmaktadır ve adaletsizlik, önyargı, şiddet, ayrımcılık, cinsiyetçilik… ve toplumun tamamına yayılan ve hâlâ ortadan kaldırılamamış olan sistemik ırkçılıkla damgalanmış bir tarihin parçasıdır.

Söz konusu mahallelerin sakinleri ve özellikle de kadınlar, kamu hizmetlerinin eksikliğini çoğu zaman kendileri telafi etmek zorunda kalmaktadır. Bu hizmetlerin – okullar, sosyal ve kültürel tesisler, spor tesisleri, postane, idari hizmetler vb – azalması ve gönüllü kuruluşlara Devlet desteğinin azalması, bu mahallelerin ve özellikle Fransız Denizaşırı Toprakları başta olmak üzere çok daha ötedeki tüm bölgelerin marjinalleşmesine büyük ölçüde katkıda bulunmuştur.

Bu mahalle nüfuslarının terk edilmesi, yoksullaşma, enflasyon, artan kiralar ve enerji fiyatları ile işsizlik sigortası reformu gibi ekonomik koşullarla daha da kötüleşmektedir. Sosyal eşitsizlikler özellikle çocukları ve bekar anneleri etkilemektedir. Nanterre’deki trajediye tepki olarak son günlerde işçi sınıfı mahallelerini  sarsan ayaklanmalar da bunu göstermektedir.

Polis politikalarında, güvenlik yasalarında (Küresel Güvenlik Yasası, Ayrılıkçılık Yasası, vb.) ve acil durum  önlemlerinde onlarca yıldır süregelen aşırılıklara ek olarak, son günlerde hükümetten hızlı adaletin sağlanması için baskı görüyoruz. Giderek ağırlaşan cezalarla birlikte sistematik önleyici tutukluluk kabul edilemez!

Acil ihtiyaç, sadece aşırı sağı güçlendirecek ve hak ve özgürlükleri bir kez daha geriye götürecek olan baskı değildir.

Kalıcı barış ancak hükümetin durumun aciliyetine ve ilgili kişilerin taleplerine yanıt vermek üzere gerekli tedbirleri alması halinde sağlanabilir.

BM, Fransa’daki güvenlik politikalarını ve başta polis teşkilatı olmak üzere ırkçılıkla ilgili kurumsal sorunları defalarca eleştirmiştir.

Ayrımcılık, eşitlik fikrinin altını oyan ve umutsuzluk tohumları eken ağırbir zehirdir.

Aşırı sağ bunu toplumu daha da bölmek için kullanıyor. İşçi sınıfı mahallelerine yönelik iç savaş çağrısını ve bu mahallelerden insanların polis sendikaları tarafından “zararlı” olarak tanımlanmasını kınıyoruz.

Nahel’i öldüren polis memuru için aşırı sağcı bir kişinin girişimiyle bir fon oluşturulmasını ve hükümetin bu konuda herhangi bir adım atmayarak yangına körükle gitmesini kınıyoruz.

Her şeyin yeniden düşünülmesi ve üzerine inşa edilmesi gerekiyor. Yeni temellerden başlamamız, tartışma için geniş forumlar oluşturmamız ve onlarca yıllık kamu politikalarının hatalarından ders çıkarırken, eşitlik konusundaki ortak arzumuzun temelini oluşturan tarihlere, geçmişlere, kültürlere ve tekilliklere saygı duymamız gerekiyor. İşçi sınıfı mahallelerinde yaşayanların, özellikle de gençlerin taleplerini dinlemenin ve dikkate almanın tam zamanı!

Bu durum, hükümetin sorumluluklarını üstlenmesini ve çatışmayı sona erdirmek için acil çözümler sunmasını gerektirmektedir:

– kolluk kuvvetleri tarafından ateşli silah kullanımına ilişkin kuralların gevşetilmesine ilişkin 2017 tarihli yasanın yürürlükten kaldırılması

– Polis gücünün, müdahale tekniklerinin ve silahlarının derinlemesine reforme edilmesi;

– IGPN’nin yerine polis hiyerarşisinden ve siyasi iktidardan bağımsız bir kurumun getirilmesi;

– İnsan Hakları Savunucusu başkanlığındaki idari makam bünyesinde gençleri etkileyen ayrımcılıkla ilgili bir birimin oluşturulması ve polis teşkilatı da dahil olmak üzere ırkçılıkla mücadele için kaynakların güçlendirilmesi.

Ancak, farklı bir servet dağılımı olmadan, sosyal eşitsizliklerle mücadele etmeden hiçbir şey yapılamaz.

İklim değişikliği, artan kiralar ve ücretlerle daha da kötüleşen yoksulluk ve güvensizlikle mücadele 

edilmeden, kamu hizmetleri ve halk eğitimi güçlendirilmeden hiçbir şey yapılamaz. Aşırı sağ için verimli bir zemin sağlayan gerici kamu politikaları izlemek yerine hükümetin mücadele etmesi gereken alanlar bunlardır.

Sendikalarımız, derneklerimiz, kolektiflerimiz, komitelerimiz ve siyasi partilerimiz kamusal ve bireysel özgürlükleri korumak için seferber olmaktadır.

Şimdilik, insanları, 8 Temmuz’da Beaumont-sur-Oise’da Adama için Hakikat ve Adalet Komitesi  tarafından düzenlenen yürüyüş ve 15 Temmuz’da Polis Şiddetine Karşı Ulusal Koordinasyon  tarafından düzenlenen yürüyüş örneklerini takip ederek, 5 Temmuz Çarşamba gününden itibaren  ülke genelinde bu talepler etrafında yapılacak tüm miting ve yürüyüşlere katılmaya çağırıyoruz. Fransa ve denizaşırı Fransız topraklarında 8 Temmuz Cumartesi günü yurttaş yürüyüşleri düzenlenmesi çağrısında bulunuyoruz.

Bu seferberlikleri geliştirmek için birlikte çalışacağız.

Sendikalar: CGT, CNT-Solidarité Ouvrière, Fédération Syndicale Étudiante (FSE), FSU, Solidaires Étudiant-e-s, Syndicat des Avocats de France, UNEF le syndicat étudiant Union, Syndicale Solidaires, Union Étudiante,Dernekler: 350.org, Adelphi’Cité, Amnesty International France, Alternatiba, Alternatiba Paris, Les Amis de la Terre France, ANV-COP21, ATTAC France, Bagagérue, Conscience, Coudes à Coudes, DAL Droit au Logement, La Fabrique Décoloniale,FASTI (Fédération des Associations de Solidarité avec Tou-te-s les Immigrés-e-s), Fédération Nationale de la Libre Pensée, Fédération nationale des maisons des potes, Femmes Egalité, Fondation Copernic, Gisti (Groupe d’information et de soutien des immigré-es), Greenpeace France, Jeune Garde Antifasciste, LDH (Ligue des droits de l’Homme), Memorial 98, Observatoire nationale de l’extrême-droite, Organisation de SolidaritéTrans (OST), Planning familial, Réseau d’Actions contre l’Antisémitisme et tous les racismes-RAAR, REVES Jeunes, SOS Racisme,

Kolektifler : Alliances et Convergences, Assemblée des Gilets Jaunes de Lyon et Environs, Colère Légitime, Collectif civgTENON, Collectif des Écoles de Marseille (le CeM), Collectif national pour les Droits des Femmes, Collectif Nouvelle Vague, Collectif Vérité et Justice pour Safyatou, Salif et Ilan,  Collective des mères isolées, Comité des Soulèvements de la Terre Sud-Essonne, Comité Local de Soutien aux Soulèvements de la Terre Aude, Comité Soulèvement Bas-Vivarais, Comité les Soulèvements de la Terre Lyon et environs, Comité local de soutien aux Soulèvements de la Terre Villefranche, Comité local de soutien aux Soulèvements de la Terre Romans-sur-Isère, Comité nîmois de soutien aux Soulèvements de la Terre, Comité de soutien à Moussé Blé, Comité justice et vérité pour Mahamadou, Comité Les Lichens Ardéchois, Comité Vérité et Justice pour Adama, Coordination des comités pour la défense des quartiers populaires, Démocra’psy, Dernière Rénovation, En Gare, Justice pour Othmane, La Révolution est en marche, La Terre se soulève en Corrèze, Le Peuple Uni, Les Soulèvements de la Terre – comité Île-de-France, Les Soulèvements de l’Entre2Mers (33),  Lyon en lutte, Lyon Insurrection, Nîmes Révoltée, Réseau GBM, Rejoignons-nous, Collectif du 5 novembre – Noailles en colère (Marseille), Syndicat des quartiers populaires de Marseille, Collectif Justice pour Claude Jean-Pierre, Youth for Climate IDF,

Siyasi örgütler: ENSEMBLE! – Mouvement pour une Alternative de Gauche, Écologiste et Solidaire, Europe Ecologie Les Verts (EELV), La France insoumise (LFI), Front Uni des Immigrations et des quartiers populaires (FUIQP), Gauche Ecosocialiste (GES), Génération.s (G.s), Nouveau parti anticapitaliste (NPA), Parti Communiste des Ouvriers de France (PCOF), Parti de Gauche (PG), Pour une Écologie Populaire et Sociale (PEPS), Parti Ouvrier Indépendant (POI) Réseau Bastille, Révolution Écologique pour le Vivant (REV), Union communiste libertaire (UCl)

Hatırlamak, savaşmaktır! 

Ukrayna’daki emperyal saldırganlığa ve Rusya’daki siyasi teröre karşı! 

On yılı aşkın bir süredir, Rus antifaşistleri 19 Ocak’ı dayanışma günü olarak anıyorlar. 2009 yılında bu tarihte, Moskova’nın merkezinde solcu aktivist ve insan hakları savunucusu Stanislav Markelov ile gazeteci ve anarşist Anastasia Baburova neo-Naziler tarafından vurularak öldürüldü. 

Markelov ve Baburova cinayeti, 2000’li yıllarda yüzlerce göçmeni ve düzinelerce anti-faşisti öldüren aşırı sağcı terörün doruk noktası oldu. Uzun yıllar, hâlâ mümkün olduğunda, Rus aktivistler 19 Ocak’ta “Hatırlamak mücadele etmektir!” sloganıyla anti-faşist gösteriler ve mitingler düzenlediler.

Bugün, Putin rejimi Ukrayna’yı işgal edip savaşa karşı çıkan kendi vatandaşlarına benzeri görülmemiş bir baskı uygularken, 19 Ocak tarihi yeni bir anlam kazanıyor. O zamanlar tehlike, genellikle yetkililerin göz yummasıyla hareket eden neo-Nazi grupları tarafından temsil ediliyordu. 

Bugün sağcı radikallerin ideoloji ve pratikleri, Ukrayna’yı işgal ederken hızla faşist bir rejime dönüşen bizzat Rus rejiminin ideolojisi ve pratikleri haline geldi. 

Vladimir Putin, sadece Ukrayna halkına karşı değil, saldırganlığa direnen Rus sivil toplumuna karşı da savaş yürütüyor.Acımasız baskılar, diğerlerinin yanı sıra sol hareketi de vurdu: sosyalistler, anarşistler, feministler, sendikacılar. 

Yılbaşından hemen önce Rusya’nın en ünlü solcu politikacısı, demokratik sosyalist Mihail Lobanov tutuklandı ve dövüldü. Oluşturduğu “Adaylık” platformu, Eylül 2022’de Moskova belediye seçimleri sırasında savaş karşıtı muhalefeti birleştirdi. 

Kurye sendikasının lideri ve ünlü solcu video blog yazarı Kirill Ukraintsev, Nisan ayından bu yana gözaltında. Bu tutuklama, kuryelerin çalışma koşullarını iyileştirmek için düzenlediği gösteriler ve grevlerden kaynaklandı.

Savaş karşıtı semboller dağıtan feminist, sanatçı ve savaş karşıtı aktivist Alexandra Skochilenko, uzun bir hapis cezasıyla karşı karşıya. 

Altı anarşist – Kirill Brik, Deniz Aydın, Yuri Neznamov, Nikita Oleinik, Roman Paklin, Daniil Chertykov – “Tyumen olayı” ile bağlantılı olarak tutuklandı. Sabotaj için hazırlık yaptıklarına dair itirafları alınmaya çalışılırken acımasızca işkence gördüler. 

Solcu “Direniş” grubundan bir aktivist olan Daria Polyudova, geçtiğimiz günlerde “aşırılık çağrısı” yapmaktan dokuz (!) yıl hapis cezasına çarptırıldı. Sol görüşlü gazeteci Igor Kuznetsov, savaş karşıtı ve Putin karşıtı görüşleri nedeniyle “aşırıcılık”la suçlanarak bir yıldır cezaevinde. 

Bu liste, son zamanlarda inançları nedeniyle hapsedilen veya zulüm gören Rus solundaki aktörlerin kapsamlı bir listesi değildir. Siyasi nedenlerle Rusya’yı terk etmek zorunda kalan Rus aktivistler olarak, yabancı yoldaşlarımızı ve ilgilenen herkesi 19 Ocak anti-faşist eylemine şu sloganlarla destek vermeye çağırıyoruz: 

Savaşa, faşizme ve Putin diktatörlüğüne hayır! Tüm Rus siyasi tutsaklarına özgürlük! Rus anti-faşistleriyle dayanışma! 

Hatırlamak, savaşmaktır!

4 Ocak 2023 

Rusya Sosyalist Hareketi (RSD) 

19-24 Ocak haftası boyunca her türden dayanışma eylemi – grev, açık toplantı, çevrimiçi tartışmalar ve hatta dövizli kişisel fotoğraf da olabilir- hakkında bilgi göndermenizi rica ediyoruz. E-posta: rsdzoom@proton.me.

Görsel: Moskova Devlet Üniversitesinde Matematik hocası ve önceki seçimlerde milletvekili adayı Mihail Lobanov evinin kapısı kırılarak ve dövülerek tutuklandı.

21 Şubat Pazartesi günü, Starbucks Workers United, şirketin sendikaları çökertme çabalarını hızlandırmasına rağmen, sendika temsilciliği için 100’den fazla mağazada başvuru yapıldığını duyurdu. 

Sendika, “Artık resmileşti – 100 mağazaya ulaştık” diye tweet attı. “103 mağaza (tam olarak) NLRB’ye [Ulusal Çalışma İlişkileri Kurulu’na] Starbucks Workers United hareketine katılmak için dilekçe verdi!”

Virginia’daki üç mağazada ve Wisconsin’deki bir mağazadaki yeni başvurularla birlikte 26 eyalette 100’ün üzerinde sendikalaşma başvurusu yapılmış bulunuyor. Şimdiye kadar iki mağaza başarılı bir şekilde sendikalaştı ve binlerce işçi mağazalarında sendikal örgütlenme kampanyaları düzenliyor.

Sendikaya göre, sendikalaşma için başvuran mağaza sayısı sadece son üç haftada ikiye katlandı; Ocak ayı sonunda yaklaşık 50 mağaza sendikalaşma başvurusunda bulundu.

Workers United’ın uluslararası başkanı Lynne Fox yaptığı açıklamada, “Hatadan kaçınalım, iyi bir başlangıç yaptık” dedi. “Her zaman Kevin Johnson [Starbucks CEO’su] ile bir görüşmeyi memnuniyetle karşılarım. Çalışma ilişkileri düşmanca değil, işbirliğine dayalı olmalıdır. İşçinin sesi duyulmadan başarı olmaz.”

Şirket, sendikalaşma hareketine karşı giderek daha düşmanca tavır alıyor ve hareket büyüdükçe daha umutsuz hamleler yapıyor. Şubat ayının başlarında şirket, Tennessee, Memphis’te sendikalaşan bir mağazada yedi işçiyi işten çıkardı. İşten atılan işçilerin hepsi mağazanın örgütlenme komitesinde bulunuyordu.

Son zamanlarda şirket, sendikalaşma kampanyasının başladığı ilk yer olan New York, Buffalo’da önde gelen bir örgütleyici işçiyi işten çıkardı. Eski Starbucks çalışanı Cassie Fleischer, sendikanın girdiği Buffalo mağazalarındaki ilk sözleşmelerin imzalanması için şu anda şirketle müzakerelerde bulunan komitenin bir üyesiydi.

Fleischer, Facebook’ta “sendikanın örgütlenme ve müzakere komitelerinin bir yöneticisi ve Covid-19 güvenliği konusundaki grevin düzenlenmesine katkıda bulunmuş biri olarak, bir şeylerin değiştiğini biliyorum” dedi. Bu, 2017’de imza attığım şirket değil ve bu, mağazalarımızda sendikaya ihtiyacımız olduğunu daha da güçlü biçimde kanıtlıyor.”

Bir şirketin, sendika kurma hakkını kullanan işçilere misilleme yapması yasa dışıdır. Ancak, işverenin haksız uygulamalarına ilişkin itirazların Ulusal Çalışma İlişkileri Kurulu (NLRB) tarafından işleme koyması yıllar alabilir. Ayrıca, şirketin sendikalı bir çalışanını geçerli bir sebep olmaksızın işten çıkararak yasaları ihlal ettiği tespit edilirse, şirket için esasen herhangi bir ceza yoktur, şirket yalnızca çalışanı yeniden işe almak ve kaybedilen zaman için ücretlerini ödemekle– veya çalışanı kovmasaydı, şirket için normal işletme maliyeti ne ise onu ödemekle- yükümlü olacaktır.

Üç hafta önce şirket ayrıca Arizona, Mesa’da sendikalaşan bir mağaza için oy sayımını geciktirmeye çalıştı ve sebep olarak sendika seçimlerinin mağaza bazında yapılmaması gerektiği argümanını tekrarladı. NLRB bu kez şirket aleyhine karar verdi, çünkü şirket oy sayımını erteleme amacıyla iddialarını çok geç sunmuştu. Mağazanın gelecekte sendikalaşacağından emin olan sendika için oylama sonucunda çok ucu ucuna bir zafer gerçekleşti. Mesa’daki kafenin vardiya amiri Michelle Hejduk düzenlediği basın toplantısında, “Bu bizim için inanılmaz bir hayal kırıklığı oldu, ancak esas zaferi ileride elde edeceğimizi biliyoruz” dedi.

Şirket, Mesa ve Buffalo’daki seçimleri geciktirme veya durdurma girişimlerinde daha önce mağaza bazında seçimlere karşı çıkmaya çalıştı, ancak NLRB her seferinde onlara karşı karar verdi.

Bu taktikler, şirketin sendikalaşmaya karşı yürüttüğü diğen manevralara ekleniyor. Mesa’da işçiler, sendikalaşma kampanyası başladığında şirketin mağazaya beş yönetici ve çok sayıda çalışan eklediğini söylüyor. Ve ülke çapındaki işçiler, şirketin her sendikalaşan kafenin çalışanlarıyla onları yıldırmaya dönük zorunlu toplantılar düzenlendiğini bildirdi.

Şirket ayrıca Buffalo’da işçilerin sendikaya katıldığı kafelerdeki toplu sözleşme görüşmelerini etkilemeye çalışıyor [Starbucks kendini tek bir şirket gibi sunuyor ve dolayısıyla mağaza bazında yapılan sendikalaşmaya ve sözleşmere karşı çıkıyor]. 

Şirket örgütlenen çalışanlarına bir sendikaya oy vermeden önce müzakerelerin sonuçlarını beklemelerini söylüyor –  ki muhtemelen gerekirse müzakereleri yıllarca uzatacağını çok iyi biliyor. 

Bu arada çalışanlar, Starbucks’tan sendika karşıtı kampanyasını durdurması ve sözde ilerici bir şirket olarak köklerine geri dönmesini talep ediyor.

Tercüme: İmdat Freni Çeviri Kolektifi

Kaynak: Truthout

Görsel: JASON REDMOND / AFP VIA GETTY IMAGES

Bu metin, Ukrayna’daki işgale ve savaşa karşı birleşen Rus feministlerin manifestosudur. Feminizm, Rusya’da Vladamir Putin tarafından başlatılan zulüm dalgasının altında yok edilemeyen az sayıdaki muhalif hareketten biri. Şu an Rusya’da en az 30 kentte bir kaç düzine feminist grup örgütlü bulunuyor. Bu metinde, Rusya çapındaki savaş karşıtı hareket içinde yer alan feministler, tüm dünyadaki feministlere Putin hükümeti tarafından başlatılan askeri saldırganlık karşısında birleşme çağrısı yapıyor.

Çeviri: Çatlak Zemin

Kaynak: Jacobin

Bu harekatın hazırlığı uzun bir süredir yapılmaktaydı. Rus birlikleri aylardır Ukrayna sınırına doğru hareket halindeydi. Ülkemiz hükümetiyse askeri bir saldırı olasılığını inkar ediyordu. Şimdi bunun bir yalan olduğunu görüyoruz.

Rusya komşusuna savaş ilan etti. Ukrayna’ya ne kendi kaderini tayin hakkını ne de barışçıl bir yaşam umudu tanıdı. Bizler—bir kez daha—son 8 yılda Rusya hükümetinin inisiyatifiyle bir savaşın yürütülegeldiğini ifşa ediyoruz. Donbas’taki savaş, Kırım’ın yasal olmayan ilhakının bir sonucu. Luhansk ve Donetesk halklarının hiçbir zaman Rusya ve liderinin umurunda olmadığına, 8 yıl sonra bu cumhuriyetlerin tanınmasının Ukrayna’yı özgürleştirme kisvesi altında işgal etmenin bahanesi olduğuna inanıyoruz.

Rusya vatandaşları ve feministler olarak bu savaşı kınıyoruz. Politik bir güç olarak feminizm, saldırgan bir savaşın ve askeri işgalin yanında olamaz. Rusya’daki feminist hareket; kırılgan gruplar için, içinde şiddete ve askeri çatışmalara yer olmayan, fırsat ve imkan eşitliğinin tesis edildiği, adil bir toplum kurma mücadelesi vermekte.

Savaş şiddet, yoksulluk, zorla yerinden etme, darmadağın olan hayatlar, güvensizlik ve geleceksizlik demek. Savaşın feminist hareketin temel değerleri ve hedefleri ile uzlaştırılması mümkün değil. Savaş toplumsal cinsiyet eşitsizliğini katlar ve yıllar içinde edinilmiş insan hakları alanındaki kazanımları geriletir. Savaş beraberinde sadece bombaların ve kurşunların şiddetini değil, cinsel şiddeti de getirir: Tarihin bize gösterdiği gibi, savaşlar sırasında tecavüze uğrama riski her kadın için katbekat artar. Bunlar ve daha birçok başka sebeple Rus feministleri ve feminist değerleri paylaşanlar, ülkemiz yönetimi tarafından başlatılan bu savaşa karşı güçlü bir karşı çıkış geliştirmelidir.

Bu savaş, Putin’in konuşmalarından anlaşıldığı üzre, hükümet ideologlarının öne sürdüğü “geleneksel değerler” uğruna başlatıldı—Rusya’nın sözümona tüm dünyada bu değerlere biat etmeyi reddedenlere ya da başka değerleri benimseyenlere karşı şiddet kullanımını da içerecek şekilde misyonerliğini yapmaya soyunduğu değerler uğruna. Bu “geleneksel değerler”in toplumsal cinsiyet eşitsizliğini, kadınların sömürülmesini ve patriyarkanın katı normlarına uymayan herhangi bir yaşam, kendini-tanımlama ve eyleme biçimine karşı devlet baskısını içerdiği, eleştirel düşünce kapasitesine sahip olan herkes için apaçık. Komşu bir ülkeyi işgalin meşrulaştırma aracının bu çarpık normları dayatma arzusu ve bir “özgürleştirme” demagojisi olması, Rusya çapında tüm feministlerin bütün enerjileriyle bu savaşa karşı durmaları için bir başka sebep.

Bugün feministler Rusya’da aktif kalabilen birkaç politik güçten biri. Uzun bir zamandır Rus yetkililer bizi tehlikeli bir politik hareket olarak görmedi, dolayısıyla diğer politik gruplara nazaran bir süreliğine devlet baskısından görece az etkilendik. Şu an Kaliningrad’dan Vladivostok’a, Rostov-on-Don’dan Ulan-Ude ve Murmansk’a kadar ülke çapında 45’den fazla farklı feminist grup örgütlü faaliyetini sürdürüyor. Rusya’daki tüm feminist grupları ve bağımsız feministleri Savaşa Karşı Feminist Direniş’e katılmaya ve aktif biçimde savaşa ve bu savaşı başlatan hükümete karşı durmaya, dünya çapında tüm feministleri de bu direnişimize katılmaya çağırıyoruz. Çoğuz; birlikte çok şey başarabiliriz. Feminist hareket son on yılda inanılmaz bir medya ve kültür gücüne ulaştı; şimdi bunu politik bir güce dönüştürmenin zamanı. Savaşa, otoriteryanizme ve militarizme karşı muhalefet biziz. Gelmekte olan gelecek, bizleriz.

Tüm dünya feministlerine çağrımızdır:

• Ukrayna’daki savaşa ve Putin diktatörlüğüne karşı barışçıl gösterilere katılın, çevrim-içi veya çevrim-dışı kampanyalar başlatın ya da kendi eylemlerinizi gerçekleştirin. Savaşa Karşı Feminist Direniş sembolünü ve #FeministAntiWarResistance, #FeministsAgainstWar hashtag’lerini materyal ve yayınlarınızda kullanabilirsiniz.

• Ukrayna’daki savaş ve Putin’in saldırganlığı hakkındaki bilgileri yayın. Şu anda tüm dünyanın Ukrayna’yı desteklemesine ve her koşulda Putin’in rejimini reddetmesine ihtiyacımız var.
• Bu manifestoyu başkalarıyla paylaşın. Feministlerin bu savaşa ve herhangi bir savaşa karşı olduklarını göstermemiz gerek. Putin rejimine karşı birleşmeye hazır Rus aktivistlerinin olduğunu göstermemiz de elzem. Hepimiz şu anda devletin zulmüne karşı tehlike içindeyiz ve desteğinize ihtiyacımız var.

Savaş Karşıtı Feminist Direniş

Başlık İmdat Freni tarafından değiştirilmiştir.

Savaşa Karşı Feminist Direniş’in daha fazla bilgi paylaştığı (Rusça) bir telegram kanalı mevcut.

Görsel:   © Avtozaklive

Kıbrıs’ın kuzeyinde ekonomik krizin, yükselen enflasyonun (Kıbrıs’ın kuzeyinde 2021 resmi enflasyonu %46.09 olarak açıklandı) ve TL’nin aşırı değersizleşmesinin damgasını vurduğu koşullarda genel seçimler yaşandı. Her seçimin gündeminde olan Kıbrıs Sorunu bu dönem ilk kez neredeyse hiç konuşulmadı. Tüm bir seçim sürecinin merkezini ekonomik kriz kapsadı. Bunun yanında artık varoluşsal bir soruna dönüşen Kıbrıslı Türklerin gelecek kaygısı, belirsizlik ve rejimden duyulan rahatsızlık da özellikle sol seçmenin kararlarında belirleyici oldu.

Seçim sonuçlarında merkez sağ parti UBP %39.54 oy alırken, geleneksel olarak merkez sol olan fakat kendisini ve siyasetini uzunca bir süredir merkezin de merkezinde yoğunlaştıran CTP %32.04 oy aldı. Sırasıyla birer sağ parti olan DP yüzde 7.41, HP yüzde 6.68 ve YDP yüzde 6.39 oy aldılar. Önceki cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı’nın partisi sosyal demokrat TDP ise trajik bir sonuçla yüzleşti. Ocak 2018 seçiminde oyların yüzde 8.65’ini alarak Meclis’te 3 milletvekili ile temsiliyet kazanan TDP ise bu seçimde 4.42 oranında oy alarak baraj altı kaldı, Meclis’e milletvekili gönderemedi. (KKTC’de seçim barajı %5’tir) Öte yandan ilk kez seçimlere katılan sosyalist/devrimci Bağımsızlık Yolu ise çok kısıtlı bir maddi imkân ve potansiyel ile oyların %1.96’sını almayı başardı. Seçimlere katılım ise KKTC tarihinin en düşük seviyesinde, %57’de kaldı.  Henüz netleşmese de önümüzdeki günlerde 2’li ya da 3’li bir sağ koalisyon hükümeti oluşturulacak.

Bu tablo çerçevesinde seçimlere dair şunları ifade edebiliriz:  

• Geçtiğimiz yıl Türkiye iktidarının, AKP-MHP’nin açık desteği ve müdahalesi ile sağ aday Ersin Tatar’ın cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanması, özellikle sol kesimlerin üzerinde bir karamsarlık dalgası yaratmıştı. Genel seçimler sürecinde bu dalga sandığa gitmeme veya seçimleri boykot etme şekilde kendisini gösterdi. Sosyal medyadan örgütlenmeye çalışan ve kendi içlerinde politik bir birlik teşkil etmeyen, herhangi bir politik programı olmayan ve kendi içlerinde çeşitlilik gösteren bu kesim rejime, seçimlere, siyasi partilere yönelik besledikleri güvensizliği yansıttılar. Net bir rakamla ifade etmek mümkün olmasa da sandığa gitmeme çağrılarının seçime katılım oranı üzerinde etkisi olduğu bariz bir gerçek.  
• Merkez (sol) parti CTP, önceki seçime göre oylarını %32.04’e yükselterek ciddi bir başarı elde etti. CTP önceki seçimde %20.95 oranında oy almıştı. CTP’nin oylarını yükseltmesinde birkaç faktör etkili oldu. Bunlardan ilki CTP’nin uzunca bir süredir kendisini merkezin de merkezinde konumlandırması, makul bir siyasal söylem ile karşıtlıklar üzerinden muhalefetten kaçınarak politika üretmesi oldu. Bu politik tutum özellikle merkez dışındaki sol kesimlerden, hatta zaman zaman parti tabanından da tepki çekse de kendisine ‘güvenli bir yer’ arayan genel seçmen için cazip bir tutum olarak kabul gördü. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yaşanan kültürel kutuplaşmanın yarattığı gerilimin kurucu bir yere evrilmemesi, sönmesi ve yenilgiyle sonuçlanmasının yarattığı kitlesel halet-i ruhiye, her türlü karşıtlıktan ve gerilimden uzak duran CTP liderliğinin etrafında toplandı.
  CTP’nin oylarını yükseltmesinin en önemli nedenlerinden biri de 2018’de %17.07 oranında oy alan Halkın Partisi’nden bu seçimde 10 bin dolayında oyunu kaybetmiş olması. Bu oyun büyük bir çoğunluğu CTP’ye, bir miktarının ise UBP’ye kaydığı düşünülüyor. Dolayısıyla CTP’nin ‘gezen oyları’ ciddi miktarda kendisine çekebildiğini de ifade edebiliriz. Aynı zamanda ciddi bir liderlik krizi yaşayan ve baraj altı kalan TDP’den de CTP’ye bir miktar oy kaydığını belirtmek gerekmekte. CTP, bugün meclis içerisinde merkez (sol) ve federasyon yanlısı tek parti olarak muhalefet yürütecek.
• Diğer yandan ekonomik krize, TL’nin aşırı değer kaybetmesine, demokratik sıkıntılara rağmen sağ parti UBP oyların ezici çoğunluğunu almayı başardı. Sağ partilerin aldığı oylar ve Meclis’teki temsiliyetleri, oluşacak olan sağ koalisyon hükümeti önümüzdeki dönemde hem ekonomik hem de demokratik haklar ve özgürlükler bakımından yaşanabilecek muhafazakâr dalganın sinyallerini vermekte. Dünyanın birçok ülkesinde gelişen enflasyonist eğilim ve TL’nin aşırı değersizleşmesini de hesaba katacak olursak, önümüzdeki dönem hem meclis içi hem de meclis dışı muhalefet açısından zorlu bir dönem olacak.
• Seçimlerde dikkatleri üzerlerine çeken bir kesim de Bağımsızlık Yolu oldu. İlk kez seçime giren sosyalist/devrimci parti Bağımsızlık Yolu, özel sektörde sendikalaşma, servet vergisi ve asgari ücretin en düşük kamu maaşına sabitlenmesi gibi talepleri ve emekçilerden yana sınıfsal içeriği olan seçim programı ile seçime katılan diğer partiler ile ayrışmayı ve ilgi çekmeyi başardılar. “İktidara değil muhalefete talibiz” sloganı ile ilk kez seçime giren bu parti, 1.96 oranında bir oy alarak meclis dışı muhalefet içindeki konumunu güçlendirdi. Ayrıca ekonomik kriz koşullarında Bağımsızlık Yolu’nun yürüttüğü sınıf siyasetinin toplumun genelinden ve medyadan beklenenin üzerinde ilgi gördüğü de gözlemlendi.

Kıbrıs’ın kuzeyinde hem meclis içi hem de meclis dışı muhalefetin ciddi sorunlar ve krizlerle karşılaşacağı bir döneme girdik. Rejim ile hesaplaşmaktan ve emekçilerden yana sınıfsal tutum almaktan kaçınan merkez muhalif siyasetlerin dışında, sosyalist ve sınıfsal bir muhalefet hattının inşası yönünde hem potansiyellerin hem de çıkmazların gelişeceği önümüzdeki dönemin nelere gebe olacağını göreceğiz. Kıbrıs’ın kuzeyinde, meclis ve merkez muhalif partilerin dışında iki tarz-ı muhalefetin olduğunu ifade edebiliriz. Bunlardan ilkini Türkiye’nin müdahaleleri ve asimilasyon, Türkleştirme, sunnileştirme, Kıbrıs Türklerinin kurumlarının parçalanması gibi sistemden kaynaklı uygulamalarla depreşen kimliğe, Kıbrıslılığa ve yaşam tarzına vurgu yapan, buralardan doğan kaygı, endişe ve korku ile hareket eden “kültürelci” veya benim ifade etmekten hoşlandığım “folklorik sol” olarak tanımlayabiliriz. Diğerini ise tüm bu kaygıları kabul ederek ve rejimin karakterine karşı da mücadele etmeyi önüne koyarak, sınıfsal olana, emeğin haklarına ve örgütlenmesine vurgu yapan sosyalist sol olarak ifade edebiliriz. Önümüzdeki dönem aynı zamanda bu iki eğilimin hangi noktalarda ortaklaşıp hangi noktalarda ayrışacaklarını, aynı zamanda nasıl bir inşa süreçlerine girişeceklerini de gösterecek.        

Portekiz Başbakanı Antonio Costa, parlamentoda sol partilere olan bağımlılığından kurtulmak amacıyla geçtiğimiz günlerde erken seçim çağrısında bulundu. Sol Blok’un [Bloco de Esquerda] lideri ve milletvekili Jorge Costa ile solun mevcut konjonktürdeki durumunu konuştuk.

Portekiz, son birkaç yıldır Sosyalist Parti (SP) tarafından tek başına yönetiliyor. Ancak hiçbir zaman mutlak çoğunluğa sahip olamayan SP, halk arasında “geringonça” [Portekizce’de mekanizma] olarak tabir edildiği üzere sol ile anlaşmaya varmak zorunda kalmıştı. Sosyalist Parti’nin, Sol Blok ve Komünist Parti’nin bütçe taleplerinde anlaşmayı reddetmesiyle kopuşa sürüklenen, gerilim ve çatışmalarla dolu bir deneyim… 

Bu durum, pandemi ve aşırı sağın yükselişinin damgasını vurduğu karmaşık bir senaryoda ülkeyi yeni seçimlere götürüyor. Portekiz’deki Sol Blok lideri ve milletvekili Jorge Costa ile seçimler, Portekiz siyasi bağlamının özgünlükleri, toplumsal hareketlerin ve partilerin rolü, ve içinde bulunduğumuz döneme kadar Avrupa’daki benzerleri kadar bir güce erişememiş yeni aşırı sağın büyümesi hakkında konuştuk.

Brais Fernández: Yıllardır var olan Sosyalist Parti hükümetinin ardından Portekiz yeni seçimlere doğru ilerliyor. Ne oldu? Portekiz siyasetini gün be gün takip etmeyenler için genel siyasi, toplumsal ve ekonomik manzara hakkında bize biraz bilgi verir misin?

Jorge Costa: Troyka’nın [Avrupa Komisyonu (AK), Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Uluslararası Para Fonu (IMF)] müdahalesinin ardından, 2015 seçimleri Portekiz’de yeni bir durum yaratmış idi. En çok oyu almasına rağmen, sağ koalisyon parlamentoda azınlık durumunda kalmıştı. O dönemde, Sol Blok ve Komünist Parti, sağcı bir hükümetin oluşumunu engellemeye ve o sırada kullandıkları tabir ile “yasama anlaşmaları perspektifinde” SP ile siyasi mutabakat için bir zemin aramaya istekli olduklarını açıklamıştı. Yasama anlaşması, hükümet anlaşmasından farklıdır. Yürütmeye katılım anlamına gelmez, ancak bir dizi programatik anlaşma karşılığında bir azınlık hükümetinin göreve gelmesi için güven oyu verileceği anlamına gelir. Bu mutabakat, yeni özelleştirme hamlelerini engellemenin yanı sıra, kamu çalışanları için 35 saatlik çalışma maaşları, asgari ücrette artış, iş için vergi indirimi, emekli maaşlarındaki devlet kısıtlamalarını gevşetme ve düşük emekli maaşlarında düzeltme gibi gelirlerin iyileştirilmesi için bir dizi önlemi ve bu önlemlerin gerçekleştirilmesine yönelik bir zaman çizelgesini önüne koydu. Bu çerçevenin istikrara kavuşturulması, solun yasama dönemi boyunca, güvencesiz devlet çalışanlarına iş güvencesi, “serbest meslek sahiplerine” sosyal koruma, üniversite harclarının düşürülmesi, yeni bir ilerici temel sağlık yasası ve yardımlı ölümün suç olmaktan çıkarılması süreci (süreç devam ediyor) gibi önemli alanlarda da ayrıca ilerlemeler elde etmesine olanak tanıdı.

Sağ tarafından “geringonça” (daha sonra anlaşmanın destekçileri tarafından da sahiplenilen bir tabir) olarak küçümseyici bir şekilde isimlendirilen bu siyasi çerçeve, sosyal yardım için yeni bir olanak ve özellikle kamu çalışanları ve güvencesiz işkollarındaki emekçiler arasında bir mücadele iradesi yarattı. 

Portekiz’de şimdiye kadar kayıtlara geçmiş en büyük feminist ve ırkçılık karşıtı gösterilerin yanı sıra, daha sonra pandemi tarafından kesintiye uğrayacak küresel hareketin bir parçası olan iklim adaleti için önemli gençlik seferberliğinin oluşturduğu yeni kitle hareketleri de yine bu dönemde ortaya çıktı.

SP ve sol arasındaki siyasi anlaşmanın ihtiva ettiği sınırların su yüzüne çıkması ise uzun sürmedi: Sosyalist Parti, Banco Espírito Santo örneğinde olduğu gibi banka çözümleme kurallarının uygulanması, kamu yatırımlarının önemli düzeylerde sınırlandırılması gibi kararların alınmasında Brüksel’den gelen emirlere itaat etti. Troyka kesintilerinden etkilenen kamu hizmetlerinin iyileştirilmesi için kayda değer bir şekilde müdahale etmekte yetersiz kaldı. Sosyalist Parti hükümeti döneminde iş kanunları, sağ tarafından Troyka dayatmalarının dahi ötesine geçtiği bir önceki dönemin gerilemelerine dokunmadı.

Bu kalıcı gerilemelere rağmen, turizmde artan talep ve Avrupa Merkez Bankası politikası sayesinde faiz oranlarındaki düşüşle birleşerek gelirlerde iyileşme, büyüme ve istihdamda hızlı bir toparlanma sağlandı ve bu da Sosyalist Parti’nin oy potansiyelinin genişlemesine imkan sundu.

2018/19’da, SP’nin, mutlak çoğunluğu elde etmek için sahneyi yeniden tertip etmesine olanak verecek bir siyasi çatışmaya doğru ilerlediği aşikar bir hale geldi. Parti başkanı Carlos César, sol güçlerden Sosyalistlerin iyi hükümeti önündeki “ayak bağları” olarak bahsetmeye başladı. Ancak bu söylem sonuç vermedi. Ekim 2019’daki seçimlerde, sol partiler konumlarını esasen korudular (aynı sayıda milletvekiliyle Sol Blok %9,5; PKP %6,3).  Sosyalist Parti, 108 milletvekili çıkarıp sağ partileri geride bıraktı, ancak yine de parlamentoda mutlak çoğunluğu elde etmekten yedi sandalye eksikti. Hemen yeni müzakereler başladı, ancak bu sefer SP’nin 2015 müzakerelerinde kullandığı “aciliyet durumu” olmadan. Portekiz Komünist Partisi, genel bir siyasi anlaşma olmadan yalnızca belirli müzakerelere girmeye istekliyken, Sol Blok SP ile genel bir anlaşmayı müzakere etmeyi önerdi. Ancak bir ön koşulla: Troyka tarafından iş mevzuatına getirilen geriletici önlemlerin ortadan kaldırılması: fazla mesai ücretinin değersizleştirilmesi, tatil günlerinin azaltılması, kıdem tazminatı hesabının her çalışma yılı için 30 günden 12 güne düşürülmesi ve diğer önlemler. Sol Blok ile görüşmeden sonraki gün, António Costa işveren konfederasyonlarıyla bir araya geldi. 

Yeni hükümetin İş Kanunu reformu konusunda bir anlaşmaya varamadığını belirtmek önemlidir. Azınlık hükümeti bir plan olmadan, bütçe ise bütçesiz devam etti. Costa, siyasi kriz ve erken seçimler üzerinden uyguladığı şantajını giderek daha açık bir şekilde dile getirdi ve sol partilere karşı birbiri ile çelişen tavırlar sergiledi: Sol Blok’a düşmanlık ve PKP’ye karşı tenezzül ve kendine tabi kılma teşebbüsü.

Sol Blok ve Komünist Parti’nin masaya koyduğu somut talepler nelerdir?

2019 seçimlerinden haftalar sonra, 2020 bütçesi, sağlığa yapılacak yatırımın önemli ölçüde güçlendirilmesi dolayısıyla Sol Blok ve PKP milletvekillerinin (ve İnsanlar-Hayvanlar-Doğa Partisi’nin seçilmiş üç temsilcisinin) çekimser kalmasıyla uygulanabilir kılındı. Ancak 2021 bütçesi, Troyka’nın iş kanunu düzenlemelerinin ve diğer yapısal sosyal politikaların ortadan kaldırılmasına yeniden odaklandığımız bir müzakerenin sonuçsuz kalmasının ardından, Sol Blok tarafından reddedildi.

Ayrıca, pandemiden çıkarılan derslerden hareketle, acil müdahale için oluşturulan olağanüstü fonların tadil edilmesi için ve de önceden var olan hükümleri güçlendirecek, keyfi bir şekilde mahrum bırakmaları önleyecek yoksulluğa karşı yeni bir sosyal yardım programının hazırlanması için öneriler sunduk. 

Pandeminin Ulusal Sağlık Hizmetinde (USH) ortaya çıkardığı zafiyeti göz önüne alarak, Sol Blok, özel hastaneler tarafından daha iyi teklifler yoluyla emilen USH’deki profesyonelleri cezbetmek ve elde tutmak için münhasıran sağlık profesyonelleri, özellikle doktorlar ve hemşireler için bir ücretlendirme planı önerdi.

Bütün bunları hükümet reddetti ve 2021 bütçesi yalnızca İHD partisi (İnsanlar-Hayvanlar-Doğa) ve PKP’nin çekimser oylarıyla onaylanmış oldu. PKP’nin ana kazanımı olağanüstü durumda işten çıkarılan işçilere temel ücretin %100’ünün ödenmesinin garanti altına alınması idi. Bu aşamada Komünistler, doğrudan bir şekilde bütçe meselesi olmayan iş kanunlarının, hükümet tarafından sendikalar ile müzakere edilmesi gerektiği görüşünü savunmaya devam etmişti.

PKP, 2022 bütçe müzakeresinde bu pozisyonunu değiştirdi. Sol Blok’un 2019’dan bu yana bütün gücü ile yapmakta olduğu gibi, PKP de asgari ücretteki artışın hızlandırılması ve Troykanın iş kanunlarının düzenlenmesinden çekilmesi yönünde bir pozisyon benimsemeye başladı. 

Bütçenin reddedilmesiyle karşı karşıya kalan ve solla müzakere etme mecburiyetinden kendisini azade kılmaya çalışmaktan asla vazgeçmemiş olan António Costa, mutlak çoğunluğu elde etmek için acele ile yeni seçimlerin yapılmasını talep etti. Tüm bunlar bütçe tartışmaları sırasında gerçekleşiyordu.

Sosyalist Parti, seçimler için oldukça güçlü görünüyor, ancak anketlere göre bu güç salt çoğunluğu elde etmek için yeterli değil. Böyle ise neden seçimleri zorlamaya karar verdi? SP siyasetini ve hükümetini nasıl nitelendiriyorsunuz?

Önümüzdeki seçimler bir plebisite dönüştü. Costa, erken seçime neden olduktan sonra, salt çoğunluğu kazanamazsa zorlu bir hayatta kalıp kalmama sınavıyla karşı karşıya kalacak. Costa’nın oynadığı bahis – ki çoğunluğu elde etmek için bu bahse girmesi gerekirdi – bütçeleri reddettikleri için sol partilerin cezalandırılması ve şu an liderlik için iç ihtilaflarla parçalanan ve aşırı sağın baskısının üzerinde musallat olduğu sağın başarısızlığı üzerine kuruludur. Örneğin, pek çok ılımlı seçmen, SP hükümetinden memnuniyetsiz olmalarına rağmen sürekliliği münavebeye tercih edebilir. Tüm bu hesaplar kanıtlanmayı bekliyor…

Daha önce de belirttiğim gibi, SP hükümetinin bir özelliği, Avrupa hüküm ve düzenlemelerine itâatkar olmasıdır. Troyka ile bütçe anlaşmasının hükümlerinin askıya alındığı istisnai bir durumda bile Portekiz, krize karşı kamu yatırımlarında gelişmiş ülkeler arasında en son sıralarda yer alıyor. Ve ilerleme sağlamak için bir miktar bütçe marjı olmasına rağmen, Avrupa düzenlemelerine uyum gösterilmesi, ister emlak sektöründe, ister elektrik şirketlerinin özelleştirilmesinde veya özel sağlıkta olsun, büyük sermayenin uygun bulmayacağı önlemlerin alınmasını engelliyor.

Portekiz deneyiminin, Avrupa’daki sosyalist partilerle ilişkilerin karmaşıklığını masaya yatırdığına inanıyorum. Bir yanda bu partiler duruma göre ilerici sosyal-liberal ya da neoliberal partilerdir. Öte yandan, tarihsel nitelikte bir krize gömülmüş olmalarına rağmen aşırı sağın yükselişi veya geleneksel sağın konsolidasyonu bağlamında, bu partiler solda geniş kesimler için bir seçenek olarak ortaya çıkıyorlar. Sizin SP ile nasıl bir ilişkiniz var?

Sol Blok’un SP ile olan ilişkisine her zaman yoğun bir siyasi çatışma damga vurmuştur. Sosyalist Parti, SDP gibi, ekonominin stratejik sektörlerinin özelleştirilmesinden, üretim sürecinde işçileri bastırmak için önlemlerin alınmasına ve bunların konsolide edilmesine kadar, ülkedeki kalıcı aksaklıkları yansıtan muhafazakâr modernleşme modelinin ana kahramanıdır. Yirmi yılı aşkın bir süredir, bazı önemli yakınlaşmaların (uyuşturucu kullanımının suç olmaktan çıkarılması, LGBT hakları) oluşması ile birlikte aramızdaki siyasi çatışma sosyal ve finansal politikaların kilit alanlarında devam etti.

Sol Blok, 2015’te diyelim ki yanlışlıkla programatik koşulların mevcut olduğuna inanarak kendi bakanlarını bir koalisyon hükümetine soksaydı, böyle bir hükümet sadece birkaç hafta sürebilirdi: Aralık 2015’te, seçimlerden sadece iki ay sonra, Sosyalist Parti, devlete ait bir banka olan Banif’i Portekiz devleti için 3 milyar avro zararla Banco Santander’e satıyordu. Hiçbir solcu bakan böyle bir kararnameyi onaylayamazdı.

“Geringonça” deneyimi (2015-2019 arasındaki SP ve sol arasındaki anlaşmalar) uluslararası tartışmalarda zaman zaman bir “model” gibi ele alındı. Bizim için bu durum çok özgün ulusal koşulların bir sonucu olduğu için basmakalıp bir model olarak düşünülemez. Mevcut olan, solun hükümeti değildi, bir merkez partinin azınlık hükümetiydi. Parlamenter tabanı, siyasi değişim taahhütlerinin sonucunda oluşmuştu: kemer sıkma politikalarının sona ermesi ve nüfusun gelirinin iyileştirilmesi. Bu zemin daha sonra tükendi ve Sosyalist Parti solun taleplerini kabul etmeyi reddetti. Sol, kaybedilen işçi haklarının geri alınması (ortalama ücretlerin uzun süreli durgunluğunu düzeltmek için asli idi) ve özel sermayenin saldırısı ile karşı karşıya kalan Ulusal Sağlık Sistemi’nin ayakta kalması için gerekli koşulların yaratılması karşılığında hükümete destek vermiş idi. 

Portekiz, öte yandan, Avrupa’da dikkate değer bir aşırı sağa sahip olmayan son ülkelerden biri gibi görünüyordu, ancak daha sonra Chega fenomeni patlak verdi. Bu durum, diktatörlüğün ordunun bazı kesimleri ve halk sınıfları arasındaki ittifak tarafından devrilerek Anayasasının oluşturulduğu bir ülkede şaşırtıcı bir şey… Portekiz aşırı sağı neye benziyor ve yükselişinin sebepleri nelerdir?

Portekiz sağının mevcut yeniden örgütlenmesinde, zenginler için vergi avantajlarına ve kamu hizmetlerinin özelleştirilmesine dayanan aynı iktisadi programı paylaşan biri aşırı sağ ve diğeri ultra liberal olmak üzere iki yeni kutup öne çıkıyor. Troykanın mirası, sosyal devlet düşmanı ve Chega partisi örneğinde açıkça ırkçı olan sağın bütününün radikalleşmesi, uluslararası boyutu olan bir süreçtir. Trump’ın Amerika Birleşik Devletleri’ndeki iktidarı, bu radikalleşmeye enerji sağlayan akıma kaynak ve bir kültür kazandırdı. Chega’nın piyasaya çıkmasını sağlayan her şeyden önce bu uluslararası dinamikti.

Bu enerji ile, aşırı sağ gruplardan bir avuç militan ve Sosyal Demokrat Parti (SDP)’den hoşnut olmayanlar (eski Başbakan Passos Coelho’nun görev süresinin sona ermesinden sonra partiden ayrılanlar) yeni partiyi kurmak için yola çıktı. Geleneksel partilerin muhafazakar kesimleri (SDP ve Demokratik ve Sosyal Merkez – Halk Partisi CDS) aşırı gerici ve ultra-liberal bir programı ileri sürmek için artık vaktin geldiğini düşündüler. Kısa sürede önemli bir bölgesel varlık elde etmek için, lümpen unsurları etraflarında toparlamayı ve aynı zamanda can çekişen CDS’nin seçmenlerini emmeyi yeterince başardılar ve böylece belediyelerde önemli seçim sonuçları elde ettiler. Chega’nın seçmenlerinin bir kısmı dezavantajlı marjinal bölgelerde ve çekimserlerden geliyor, ancak bir başka kısım da yıllarca geleneksel sağın bayrakları altına sığınan eski aşırı muhafazakar veya Salazarist seçmen. Chega’nın SDP’ye yapılacak kullanışlı oy çağrısı karşısında nasıl direneceğini göreceğiz, fakat Chega artık kendi alanını elde etmiş bir güç.

Portekizli seçmenlerin büyük çoğunluğu, neredeyse yarım yüzyıl önce sona eren diktatörlük ve savaşa dair doğrudan bir hafızaya sahip değil. Chega’nın çok erkek ve yaşlı bir seçmeni var, ancak söyleminin diktatörlük dönemine dair nostaljisi, örneğin Vox’unkinden çok daha az sahipleniliyor. Çeperlerdeki gerilimleri, çingenelere, Müslümanlara ve genel olarak “sübvansiyon bağımlıları” olarak adlandırdığı yoksullara yönelik nefreti istismar eden, saldırgan maçist bir sağdır Chega. 

Vahşice bireyci, anti-komünist, ve “meritokratik” bir retoriğe sahip bir sağ olan, Liberal İnisiyatif’in gençlik kesimleri içinde büyümesi daha belirgin oldu; o da SDP ve CDS içerisinden geliyor. 2019’da ilk kez seçimlerde yarıştı ve yalnızca bir milletvekili çıkartabildi, ancak büyümeye dair ümitleri mevcut.

Pandemi nüfusun çoğunluğunun refahı için açık bir tehdit iken ve de devletin sağlıkta, eğitimde veya istihdamın sürdürülmesindeki rolü sağın propagandasını sessizliğe mahkum ederken, Sol Blok, bu parçalı sağa, ortak mirasları olan Troyka politikalarından ve özelleştirme çılgınlıklarından başlayarak karşı koyuyor.

Chega’ya karşı mücadelede Sol Blok, partinin ekonomik elitlerin son derece istenmeyen kesimleriyle olan bağlantılarını ve oldukça fanatik ve tehlikeli inkarcılıklarını ifşa etmenin yanı sıra, göç, mülteciler, ırkçılık ve yakın zamanda gelişen vahşiyane ve revizyonist bir sağduyunun baskısı altında zayıflamasını reddettiğimiz tarihsel hafıza meselelerini gündemde tuttu. Kuzey Amerika’daki Black Lives Matter (Siyahların Hayatı Değerlidir)’den esinlenen, Sol Blok’un çok yakın ilişkiler sürdürdüğü çok genç, yeni bir siyah hareketinin toplumsal varlığını önemlidir.

Seçimler karşısında Sosyal Demokrat Parti (Portekiz’deki ana merkez sağ parti) ve sağın geri kalanının durumu nedir?

Bugün sağ, SDP’nin liderliği konusundaki çekişme, CDS’nin ortadan kalkması, yeni bir ultra liberal partinin ortaya çıkması ve SDP’den ayrılan biri tarafından yönetilen ve Vox’tan doğrudan ilham alan Chega’nın güçlü gösterişi ile bir parçalanma döneminden geçiyor. Bu parçalanmadan dolayı sağ, Troykanın müdahalesinden bu yana üçte birlik barajı aşamadı.

Bu nedenle, sağın iktidar ihtirasının pek karşılığı yok. Chega’nın yükselişi bu durumu daha da zorlaştırıyor, çünkü sağın liderleri kesinliği her ne kadar şüpheli de olsa, ırkçıların kendi hükümetlerinin bir parçası olmayacakları konusunda garanti veriyorlar. Çünkü, SP ve SDP arasında gidip gelen “merkez” seçmenin bir kısmı, geleneksel sağa yapılacak bir oylamanın sonunda aşırı sağı karar alma sahasına yerleştirmesinden korkuyor. Şimdilik, sağ için seçim umutları zayıf. 

Portekiz, biri daha Sovyet yanlısı (PKP) ve diğeri 68 sonrasında yeniden ortaya çıkan radikal geleneklerle bağlantılı (Sol Blok) iki sol akımın neoliberal dönemde konsolide olabildiği istisnai bir örnek. Bu iki akım arasındaki ilişkiler nasıl? 

Sol Blok ve PKP arasındaki ilişkiler mesafeli. PKP, dünya durumuna ilişkin son derece “kampçı” bir görüşe sahip ve bu kampçı görüş, partiyi Çin KP’sinden Putinizm’e, Suriye Esad hanedanlığından Angola oligarşisinin rezilliklerine kadar varan bir silsiledeki rejimleri savunmaya yönlendiriyor. Ayrıca hak ve özgürlükler konularında farklılıklarımıza bazı örnekler vereceğim: PKP ötenaziye veya esrarın yasallaştırılmasına karşıdır, seçim listelerinde toplumsal cinsiyet eşitliğini reddeder ve ülkede yapısal bir ırkçılık sorununun varlığını inkar ediyor. LGBT meseleleri üzerine kapsamlı bir programı ancak çok geç bir vakitte benimsedi. 

Bu farklılıklara rağmen, ekonomik veya sosyal nitelikteki parlamento oylamalarının büyük çoğunluğunda hemfikiriz. Bu durum, son yıllarda aramızda siyasi bir ilişki olasılığını yükseltebilirdi, ancak ne yazık ki PKP, SP ile mutabakatın geçerli olduğu sırada yalnızca SP ile üçlü görüşmeleri değil, onun çeşitli hareketlere ve müzakerelere katılmasına izin verecek periyodik ikili ilişki biçimlerini bile her zaman reddetti. Öte yandan, PKP’nin sendika liderleri son yıllarda Sol Blok ile ilişkisi olan militanları ve diğer sendika akımlarını liderlik pozisyonlarından dışlamaya ve CGTP (Portekizli İşçilerin Genel Konfederasyonu) liderliğindeki azınlıklar tarafından önerilen tartışmaları yürütmeyi reddetmeye özen gösterdiler.

Toplumsal hareketler alanındaki görünüm nedir? Solun, sosyal liberalizme karşı olduğu kadar sağa da bir alternatif oluşturabileceği, Portekiz’de mücadeleci bir gücün yeniden inşasında şu anda hangi hareketler ve kesimler ön saflarda yer alıyor?

Salgının toplumsal hareketler ve mücadeleler üzerinde çok büyük etkisi oldu. Art arda kapanmalar ve sosyal izolasyon, genel bir geri çekilmeye ve aktivistler arasındaki irtibatın kopmasına yol açtı.

Sağlık, kamu hizmetleri veya güvenlik ve temizlik gibi daha savunmasız sektörlerde seyrek de olsa bazı mücadeleler yaşandı. Özellikle kamu hizmetlerinde seçim hazırlıkları kapsamında yapılması planlanan çok sayıda grev askıya alındı. Pandeminin uzun dönemli sendikal zayıflama ve düşük dozlu toplumsal ihtilaflar döngüsünü daha da fenalaştırmasındaki etkisinin derinliğini değerlendirmek için henüz çok erken. Bu durum, parlamenter ve toplumsal düzeylerde çatışmaların örgütlenmesine, ortaya konulan öneriler için bir seferberliğe ve toplumda çoğunluk desteğine dayanması gereken mücadeleci bir sol için gayet zor meseleler ortaya koyuyor.

Geçtiğimiz aylarda iklim adaleti ve ırkçılık karşıtı hareketler ile Afrika kökenlilerin mücadelesinde (George Floyd’un 6 Haziran 2020’de öldürülmesine karşı küresel protestolarla bağlantılı olarak pandemi döneminin en büyük gösterilerini içeriyor) bazı toparlanma işaretleri görüldü. Ancak, örneğin, feminist hareket, Covid’den hemen önceki dönemde sahip olduğu, sokaklarda benzeri görülmemiş eylemlerle yukarıya doğru ilerleyen ritmine henüz kavuşabilmiş değil.

Son olarak, Avrupa sorununa ilişkin tartışmalar pandemide yeni bir ivme kazandı. Avrupa düzeyinde durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Pandemi krizi, tek para birimine bağlı devletler arasındaki asimetrileri derinleştiriyor. İktisadi toparlanma için ayrılan fonlar gecikiyor, yetersiz kalıyor ve çoğunlukla yeni borçlar yaratıyor. Şüphesiz, borcun karşılıklı hale getirilmesine yönelik Alman tabusu kısmen kırıldı. Ancak Alman ekonomisi büyük devlet yardımlarından yararlanırken, en borçlu ülkelerin hükümetleri gönüllü olarak bütçe boğmalarına boyun eğiyorlar. Çünkü şu anda izin verilen bütçe açıklarının yakın gelecekte kemer sıkma önlemini tetikleyeceği tahmininde bulunuyorlar. Henüz ne Avrupa Merkez Bankası’ndan devletlere doğrudan finansman sağlanmasına ilişkin tabu kırıldı ne de her bir yeni krizde ters etki yarattığı kanıtlanan bütçe kuralları çiğnendi. Bu kurallarla şu anda seferber edilen mali kaynaklar, Avrupa Birliği içinde halihazırda var olan asimetrileri daha da derinleştirebilir. Ulusal kriz müdahale planları arasındaki eşitsizlik bunun bir göstergesi.

Devlet borçlarının (özellikle Avrupa Merkez Bankası’nın elindeki borçların) yeniden yapılandırılmasını önüne koymayan ve kamu hizmetlerine ve devlet yatırımlarına saldıran neoliberal anlaşmalardan kopuşu içermeyen hiçbir yeniden yapılandırma programı yeterince geniş kapsamlı olmayacaktır.

10 Kasım 2021, https://fourth.international/en/europe/395

Mülakatı gerçekleştiren Brais Fernández, İspanya’da Antikapitalistler üyesi ve Viento Sur dergisinin yayın kurulunda yer alan bir militandır.

Bu mülakat Jacobin America Latina’da yayınlandı ve İngilizce’ye David Fagan tarafından tercüme edildi. 

İngilizce’den çeviren: Önder Akgül

“Pek çok siyasi analist onu bu şekilde sunmaya çalışsa da, burası Ukrayna tipi Maydan değil. Bu şaşırtıcı öz-örgütlenme nereden geldi? Bu, emekçilerin deneyimi ve geleneğidir. İşçiler, özelleştirmenin ve yabancı kapitalistlerin egemenliğinin nelere yol açtığını kendi gözleriyle gördüler”. 2 Ocak 2022 gününden itibaren gaz fiyatlarındaki ani artışın ardından patlayan halk protestoları Kazak rejimi tarafından şiddetle bastırılıyor. Kazakistan Sosyalist Hareketi’nin sözcülerinden Aynur Kurmanov’un Zanovo-media’ya verdiği yanıtları, ardından da Kazakistan Sosyalist Hareketi tarafından yapılan açıklamanın haberini aktarıyoruz^[1].  

“Zhanaozen işçileri ilk ayaklananlardı. Benzin fiyatındaki artış, halk protestoları için yalnızca bir tetikleyiciydi. Ne de olsa, toplumsal sorunlar yıllardır dağ gibi birikiyordu. Geçen sonbaharda Kazakistan bir enflasyon dalgasıyla sarsıldı. Ürünlerin Mangistau bölgesine ithal edildiği ve orada her zaman 2-3 kat daha pahalı olduğu dikkate alınmalıdır. Ancak 2021’in sonunda yükselen bir fiyat dalgasında, gıda maliyeti daha da ciddi bir ölçüde arttı. Ülkenin batısının yoğun bir işsizlik bölgesi olduğunu da hesaba katmalıyız. Neoliberal reformlar ve özelleştirme sürecinde oradaki işletmelerin çoğu kapatıldı. Burada hala işleyen tek sektör petrol üretimi. Ancak büyük bir kısmı yabancı sermayeye aittir. Kazakistan petrolünün yüzde 70’e kadarı batı pazarlarına ihraç ediliyor, kârların çoğu da yabancı sahiplere gidiyor.”

“Bölgenin kalkınmasına neredeyse hiç yatırım yok: bu, tam bir yoksulluk alanı. Ve geçen yıl bu işletmeler büyük ölçekli optimizasyona girmeye başladı. İşler kesildi, işçiler maaşlarını, ikramiyelerini kaybetmeye başladı, birçok işletme sadece hizmet şirketlerine dönüştü. Atyrau bölgesinde Tengiz Oil şirketinin aynı anda 40 bin işçiyi işten çıkarması, tüm Batı Kazakistan için gerçek bir şok oldu. Devlet bu tür toplu işten çıkarmaları önlemek için hiçbir şey yapmadı. Ve şunu bilmek lazım ki, bir petrol işçisi 5-10 aile üyesini besler. Bir işçinin işten çıkarılması otomatik olarak tüm aileyi açlığa mahkum eder. Burada petrol sektörü ve onun ihtiyaçlarına hizmet eden sektörler dışında iş yok.”

“Kazakistan’da kapitalizmin hammadde ihracına dayalı modeli inşa edildi. Nüfus birçok toplumsal sorun biriktirdi, çok büyük bir toplumsal tabakalaşma var. “Orta sınıf” mahvoluyor, reel sektör yok ediliyor. Milli hasılanın eşit olmayan dağılımının önemli bir yolsuzluk bileşeni var. Neoliberal reformlar sosyal güvenlik ağını ortadan kaldırdı. Ulusötesi şirketlerin sahipleri, “petrol borusuna” hizmet etmek için sadece 5 milyon nüfusa ihtiyaç olduğunu hesapladılar, onlara göre Kazakistan’a 18 milyonluk nüfus zaten fazla. Bu nedenle, birçok yönden, bu ayaklanma doğası gereği sömürgecilik karşıtıdır. Mevcut protestoların sebebi kapitalizmdir: sıvılaştırılmış gazın fiyatı elektronik borsada ciddi oranda arttı. Gazı yurt dışına ihraç edip gaz kıtlığı yaratmak ve iç piyasada artan fiyatlardan yararlanmak isteyen tekelcilerin bir komplosu söz konusudur. Dolayısıyla bu protestoları kışkırtan da kendileridir. Mevcut toplumsal patlamanın, son 30 yılda gerçekleştirilen tüm kapitalist reform politikasına ve bunların yıkıcı sonuçlarına yönelik olduğu belirtilmelidir.”

“Pek çok siyasi analist onu bu şekilde sunmaya çalışsa da, burası Ukrayna tipi Maydan değil. Bu şaşırtıcı öz-örgütlenme nereden geldi? Bu, emekçilerin deneyimi ve geleneğidir. 2008 yılından bu yana grevler Mangıstau ilini sarstı ve 2000’li yıllarda grev hareketi başladı. Aynı zamanda, petrol şirketlerinin kamulaştırılması talep edildi, hem de Komünist Partinin veya sol grupların hiçbir etkisi olmaksızın. İşçiler, özelleştirmenin ve yabancı kapitalistlerin egemenliğinin nelere yol açtığını kendi gözleriyle gördüler. Bu konuşmalar sırasında büyük bir mücadele ve dayanışma tecrübesi birikmiştir. Çöldeki yaşam bile insanları birbirine bağlıyor. Bu arka plana karşı, işçi sınıfı ile nüfusun geri kalanı arasında bir bağ vardı. Janaözen ve Aktau’daki işçilerin gösterileri, ülkenin diğer bölgelerinin gidişini belirledi. Protestocuların şehirlerin ana meydanlarına kurmaya başladığı yurtlar ve çadırlar, Euromaidan deneyiminden alınmadı, hepsi geçen yıl Mangıstau bölgesinde yerel grevler sırasında kurulmuştu. Ve halkın kendisi protestoculara su ve yiyecek getirdi.”

“Bugün itibariyle Kazakistan’da yasal bir muhalefet yok, tüm siyasi alan temizlendi. 2015 yılında en son tasfiye edilen Kazakistan Komünist Partisi oldu. Geriye sadece 7 iktidar yanlısı parti kaldı. Ancak ülkede Batı yanlısı bir gündemi teşvik etmek için yetkililerle aktif olarak işbirliği yapan STK’lar var. En sevdikleri konular 1930’ların Holodomor’u, İkinci Dünya Savaşı sırasında Basmacı hareketinin üyelerinin ve işbirlikçilerinin rehabilitasyonu vb. STK’lar da Kazakistan’da tamamen hükümet yanlısı olan milliyetçi hareketi geliştirmek için çalışıyor. Milliyetçiler, Çin ve Rusya’ya karşı devlet desteğinde mitingler düzenliyorlar.”

“Son olayların arkasında olabileceği iddia edilen sinsi İslamcılar da Kazakistan’da son derece zayıf ve kötü organize olmuş durumdalar. Modern Kazakistan tek etnili bir devlet inşa etme yolunda bir yol almıştır ve milliyetçilik onun resmi ideolojisidir. Rusya’nın Mir TV kanalının Kazakistan’ın “Sovyet yanlısı” olduğu hakkındaki tüm haberleri gerçekdışıdır.Daha 2017 yılında, Kızıl-Orda’da Wehrmacht’ın Türkistan Lejyonu’nun esin kaynağı olan Mustafa Çokay’ın anıtı dikildi. Bugün devlet, tarihini kökten gözden geçiriyor. Bu süreç özellikle Nursultan Nazarbayev’in birkaç yıl önce Amerika Birleşik Devletleri’ne yaptığı ziyaretten sonra yoğunlaştı. Pan-Türk hareketi de daha aktif hale geliyor. En son 12 Kasım 2021’de Nursultan Nazarbayev’in girişimiyle İstanbul’da Türk Devletleri Teşkilatı kuruldu. Elbette bu projenin başlatıcıları Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Türkiye oldu. Kazakistan seçkinleri ana varlıklarını Batı’da tutuyor. Bu nedenle mevcut rejimin çöküşü emperyalist devletler için hiç kârlı değil – rejim zaten tamamen onların tarafında.”

“Nazarbayev’in cumhurbaşkanlığını bırakıp Güvenlik Konseyi başkanlığına geçmesi, Batı da dahil olmak üzere demokrasi görünümünü yaratma arzusu tarafından belirlenmişti. Aslında, o aynı zamanda, hükümetin tüm dalları üzerinde tam kontrol kazandı ve sadece gücünü arttırdı, ancak sorumluluktan tamamen kaçtı. Başkan Tokayev dekoratif bir figür, yönetici aile içinde bir piyon. Kuşkusuz yaşanan olaylar, bazı grupların saray darbesi veya benzeri eylemler gerçekleştirmeye çalışmasına neden olabilir. Her şey komplo teorilerine indirgenemez. Ancak, mevcut protesto hareketini idealize etmeye de gerek yoktur. Evet, bu hareket işsizler ve başka toplumsal tarafından desteklenen, işçilerin öncü rolü ile tabandan gelen bir toplumsal harekettir. Ama içinde çok farklı güçler iş başında. Aynı zamanda, emekçilerin kendi partileri, sınıf sendikaları, çıkarlarını tam olarak karşılayan net bir programı yoktur. Kazakistan’da var olan sol gruplar daha çok çevreler gibidir ve olayların gidişini ciddi şekilde etkileyemezler. Oligarşik ve dış güçler bu hareketi kendi amaçları için sürmeye ve kullanmaya çalışacaklardır. Bunların zaferi durumunda, mülkiyetin yeniden dağıtılması ve burjuvazinin çeşitli grupları arasında açık bir “herkesin herkese karşı savaşı” başlayacaktır. Ancak, her durumda, emekçiler belirli özgürlükleri kazanabilecekler ve gelecekte hakları için mücadele etmelerini kolaylaştıracak kendi partilerinin ve bağımsız sendikaların kurulması da dahil olmak üzere yeni fırsatlar elde edeceklerdir.”

Kazakistan Sosyalist Hareketi çağrı yaptı: Örgütlü direniş, genel grev, uluslararası dayanışma!

Kazakistan’daki halk protestoları ile ilgili bir açıklama yayımlayan Kazakistan Sosyalist Hareketi, işçi eylemleriyle başlayan ve tüm ülkeye yayılarak siyasi iktidarın ve anayasanın değişmesi talepleriyle genişleyen hareketin devlet tarafından şiddetle bastırılmasına tepki gösterdi. Genel grev çağrısı yapılan açıklamada, “Asker ve polis terörüne karşı örgütlü direnişi sağlamak için toprak ve üretim bazında birleşik eylem komitelerinin oluşturulması acildir” denildi.

Açıklamada dünyadaki işçi hareketleri, komünist ve sol hareketlere de dayanışma çağrısı yapıldı.

“GERÇEK BİR HALK AYAKLANMASI YAŞANIYOR”

Socialismkz.com sitesinde yayımlanan ve “Kazakistan’da bugün gerçek bir halk ayaklanması var” denilen 6 Ocak tarihli açıklamada sıvılaştırılmış gaz (LPG) fiyatının ikiye katlanmasının sabrı taşıran son damla olduğuna dikkat çekildi. “Protestolar en başından beri sosyal ve sınıfsal nitelikteydi. Gösteriler tam da tüm protesto hareketinin bir tür siyasi merkezi haline gelen Janaozen’de petrol işçilerinin inisiyatifiyle başladı” denildi.

Sosyal bir protesto olarak başlayan hareketin daha sonra genişlemeye başladığına ve işçi kolektiflerinin ücretlere yüzde 100 zam, çalışma koşullarının iyileştirilmesi, sendikal özgürlük gibi kendi talepleriyle de gösteriler düzenlediğine vurgu yapılan açıklamada, “Sonuç olarak, 3 Ocak’ta, tüm Mangistau bölgesi, komşu Atırau bölgesine de yayılan bir genel grevle sarsıldı” denildi.

4 Ocak’ta salı günü ABD’li Chevron enerji tekelinin hisselerinin çoğunluğuna sahip olduğu Tengizchevroil şirketinde çalışan petrol işçilerinin, katılımın yüzde 75’e ulaştığı bir grev gerçekleştirmesinin önemine değinilen açıklamada, “Burası, geçen yıl aralık ayında 40 bin işçinin işten çıkarıldığı ve yeni bir dizi işten çıkarmanın planlandığı yerdi. Daha sonra gün boyunca Aktobe ve Batı Kazakistan ile Kızılorda bölgelerinin petrol işçileri tarafından desteklendiler” denildi.

Açıklamada “Ayrıca, aynı günün akşamı Karaganda bölgesinde ArcelorMittal Temirtau şirketinin maden işçilerinin grevleri başladı ve ülkenin tüm madencilik endüstrisinde genel bir grev olarak kabul edilebilecek şekilde Kazakhmys şirketi bakır dökümcüleri ve maden işçilerinin grevleri başladı. Ve burada da maaşların yükseltilmesi, emeklilik yaşının düşürülmesi, sendikal örgütlenme ve grev hakkı talepleri öne sürülüyor” bilgileri de verildi.

Salı günü aynı zamanda Atırau, Uralsk, Aktyubinsk, Kızılorda, Taraz, Taldikorgan, Turkestan, Çimkent, Ekibastuz’da; Almatı bölgesindeki şehirlerde ve Almatı’da süresiz mitinglerin başladığı belirtilen açıklamada 4-5 Ocak gecesi bütün sokakların dolduğu belirtildi. Polisle göstericilerin çatışması sonucunda şehir yönetim binasının geçici olarak ele geçirildiği ve bunun üzerine Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in olağanüstü hal ilan ettiği kaydedildi.

ALMATI’DA İŞSİZ GENÇLER, YERLİ GÖÇMEN İŞÇİLER SOKAĞA ÇIKTI

Açıklama şöyle devam etti:

“Almatı’daki bu gösterilere ağırlıklı olarak işsiz gençlerin ve metropolün banliyölerinde yaşayan, geçici veya düşük ücretli işlerde çalışan yerli göçmenlerin katıldığı belirtilmelidir. Mangistau bölgesi ve Almatı için ayrı ayrı gaz fiyatını 50 tengeye indirerek vaatlerle onları sakinleştirme girişimleri de kimseyi tatmin etmedi.”

“Tokayev’in hükümeti ve ardından Nursultan Nazarbayev’i Güvenlik Konseyi başkanlığı görevinden alma kararı da protestoları durdurmadı, 5 Ocak’ta daha önce protestoların olmadığı Kuzey ve Doğu Kazakistan’ın bölgesel merkezlerinde, Petropavlovsk, Pavlodar, Ust-Kamenogorsk ve Semipalatinsk’te de kitlesel protesto mitingleri başladı. Aynı zamanda, Aktube, Taldikorgan, Çimkent ve Almatı’daki bölgesel valiliklerin binalarına girmek için girişimlerde bulunuldu”

“Janaozen’de, süresiz mitinglerinde işçiler yeni talepler formüle ettiler: Görevdeki cumhurbaşkanının ve tüm Nazarbayev yetkililerinin istifası, 1993 Anayasasının restorasyonu ve buna bağlı olarak parti, sendika kurma hakkı, siyasi mahkumların serbest bırakılması ve baskıya son verilmesi. Burada bir ‘aksakallar’ konseyi oluşturuldu ve bu da fiili yönetim organı haline geldi. Böylece artık farklı il ve bölgelerde kullanılan talepler ve sloganlar tüm harekete seslenmeye başladı ve mücadele siyasi bir içerik kazandı. Mücadeleyi koordine edecek komiteler ve konseyler oluşturmak için sahada da girişimlerde bulunuluyor.”

HALKA ATEŞ ETMEYE BAŞLADILAR: ÇOK SAYIDA ÖLÜM VAR

Kazakistan Sosyalist Hareketi’nin açıklamasında, Mangistau bölgesi kentlerinde daha önce askerler halk ateş etmeyi kabul etmezken 5-6 Ocak gecesi özel kuvvetlerin devreye sokulduğu ve halka ateş açıldığı belirtildi. İsyancı gruplar tarafından ele geçirilen hava alanı ve mahallelerde “temizlik” başlatıldığı ve göstericilerden alınan bilgilere göre çok sayıda insanın öldürüldüğü kaydedilerek, “Bu durumda, tüm protesto ve grevlerin şiddetle bastırılması tehlikesi mevcuttur ve burada ülkeyi genel grevle tamamen felç etmek gerekmektedir. Bu nedenle asker ve polis terörüne karşı örgütlü direnişi sağlamak için toprak ve üretim bazında birleşik eylem komitelerinin oluşturulması acildir” denildi.

ULUSLARARASI DAYANIŞMA ÇAĞRISI

Kazakistan Sosyalist Hareketi, dünyadaki tüm işçi hareketleri ve komünist hareketlere, sol örgütlere uluslararası dayanışma çağrısı da yaptı.

Açıklamada hareketin talepleri ise şöyle sıralandı:

• Halka karşı düşmanlıklar derhal sona ersin ve birlikler şehirlerden çekilsin!
• Cumhurbaşkanı Tokayev dahil tüm Nazarbayev yetkilileri derhal istifa etsin!
• Tüm siyasi hükümlü ve tutuklular serbest bırakılsın!
• İşçilere kendi sendikalarını, siyasi partilerini kurma, grev ve gösteri yapma hakkı!
• Yasaklı Kazakistan Komünist Partisi ve Kazakistan Sosyalist Hareketinin faaliyetleri yasallaştırılsın!
• Ülkenin tüm işçilerini ve emekçilerini, Janaozen’in (2011 ayaklanmasında) katledilen petrol işçilerinin taleplerini hayata geçirmeye; ülkenin tüm madenciliğini ve büyük ölçekli sanayisini işçi kolektiflerinin kontrolü altında kamulaştırmaya çağırıyoruz!

---

^[1] Aynur Kurmanov ile söyleşinin büyük kısmı Candan Badem tarafından Gazete Manifesto için çevrilmiştir. Kazakistan Sosyalist Hareketinin açıklamasını ise Evrensel gazetesinden aktarıyoruz. Başlık olarak Zanovo Media’nın orijinal başlığı kullanılmıştır.

Kapak görseli: Valery Sharifulin/TASS